Gezond oud met goede voeding - Hogeschool Van Hall Larenstein.

Gezond oud met goede voeding
Vertegenwoordigers van
bedrijfsleven, ouderen‐
organisaties, zorg, onderwijs en
onderzoek kwamen op 16
oktober 2008 bijeen in het Forum
gebouw van de Wageningen
Universiteit. Deze bijeenkomst
was aangekondigd als een debat,
maar had in uitvoering meer de
vorm van een dialoog waarin
ruimte was voor verschillende
ideeën over het centrale thema
Ouderen en Voeding.
Doel van de bijeenkomst was het inventariseren en creëren van ideeën over de toekomstige
onderwijsmodule Minor Ouderen en Voeding. Deze module wordt ontwikkeld door Hogeschool
van Hall Larenstein, Hogeschool van Arnhem en Nijmegen, Wageningen Universiteit en het
Voedingscentrum. De minor kan als bijvak worden gekozen door HBO‐ en WO‐studenten uit
voedingsgerelateerde opleidingen en zal van start gaan in september 2009.
Scherp blijven
Gespreksleider George Parker benadrukte in zijn inleiding dat de slagingskans van de minor steunt
op twee pijlers. Enerzijds dient het onderwijs de behoeften uit het werkveld te herkennen en zal
het de studenten handvaten moeten geven om hierop in te spelen. Anderzijds zal het werkveld de
afgestudeerde studenten moeten erkennen als specialisten op het gebied van voeding voor de
oudere mens.
Belangrijk hierbij is dat het onderwijs alert blijft. Ziet het werkveld er vandaag nog steeds zo uit
zoals men gisteren dacht? Alleen op deze
manier kan men onderwijs aanbieden dat de
praktijk ook echt iets te bieden heeft.
Daarnaast zullen de studenten vooral moeten
leren om steeds weer nieuwe kennis te
vergaren vanuit zowel de wetenschap als de
praktijk, en inzichten te ontwikkelen.
Om zijn woorden kracht bij te zetten en de
deelnemers scherp te houden, liet Parker een
biljet van 10 euro in een van 20 euro
‘veranderen’ en een biljet van 50 euro in rook
opgaan!
Wat is oud?
De centrale vraag in de presentatie van Arnold Dijkstra, Lector Voeding en Gezondheid aan
Hogeschool Van Hall Larenstein, luidde: Wat is oud? Is het mogelijk ouderdom uit te drukken in
biologische leeftijd? Of is men zo oud als men zich voelt, en is de hersenleeftijd bepalend? Is het
misschien beter om in plaats van ‘oud’ het woord ‘levensfase’ te gebruiken? Ook de deelnemers
aan de dialoog verschilden van mening over de definitie van de term ‘oud’. Wel bestempelde men
Auteur: ir. Margot Tacken, projectmedewerker Lectoraat Voeding en Gezondheid, Hogeschool van Hall Larenstein,
(margot.tacken@wur.nl), november 2008

de in de minor gehanteerde definitie van oudere (‘zelfstandig wonende, vitale 65‐plusser’) als een
te nauwe omschrijving van de doelgroep.
Er blijken veel factoren te zijn die de voeding van ouderen beïnvloeden. De wetenschap toont aan
dat er in het menselijk lichaam allerlei veranderingen plaatsvinden, naarmate de leeftijd vordert.
Maar ook de leefstijl van de oudere drukt een grote stempel op het functioneren van het lichaam.
Een 70‐plusser, die veel reist, fietst en wandelt, zal een totaal andere lichamelijke gesteldheid
hebben, dan een leeftijdgenoot van tobberige aard die zijn dagen vooral zittend doorkomt.
De opvatting dat voeding een bepalende factor is voor de lichamelijke gesteldheid, is geen
algemeen gedachtegoed onder ouderen. Nico Cok, beweegambassadeur bij de ANBO 1 , ziet in zijn
cursussen zeer vaak mensen die zich hiervan totaal niet bewust zijn.
Gerdien Dalmeijer, werkzaam bij Unilever R&D, bespreekt de ervaring dat ouderen niet wensen te
worden benaderd op hun ‘oud zijn’. Beter is een fysiologische benadering: Welk voedingsmiddel
kan helpen een lichamelijke kwaal te voorkomen dan wel te verlichten? De focus ligt in de
voedingsmiddelenindustrie daarom op producten die gunstig zijn bij een bepaald lichamelijk
gebrek. Belangrijk is dat de consumenten zelf ‘de link leggen’ tussen een bepaald product en hun
eigen individuele behoefte. Reclame maar ook voorlichting spelen hierin een grote rol.
Voortraject
Nancy Janssen, diëtist in Ziekenhuis Gelderse Vallei, is van mening dat de winst voor een goede
gezondheid op hoge leeftijd is te behalen in het voortraject. Wie er vanaf middelbare leeftijd een
gezond voedingspatroon op na houdt, zal zich ook op hoge leeftijd bewust zijn van een goede
voeding. Er kunnen zich echter
omstandigheden voordoen waardoor de
individuele voedingskeuze (sterk) afneemt.
Voorbeelden zijn het overlijden van de
partner, verandering van woonsituatie,
ziekte, mantelzorg. Toch zal de invloed van
het individu op zijn of haar voeding in de
toekomst toenemen. De vijftigers en zestigers
van nu, en dus de tachtigers van de toekomst,
zijn nu eenmaal veel mondiger en gesteld op
hun individuele keuzes dan de huidige
generatie senioren.
Ervaringsleren
Gespreksleider George Parker liet de deelnemers nadenken over de vraag: Welk type professional
is nodig? Er blijkt behoefte te bestaan aan mensen die een brede, holistische kijk hebben op
voeding voor ouderen. Mensen die in staat zijn om zich snel voedingskundige kennis en
technieken eigen te maken, en diverse benaderingen te integreren tot nieuwe zienswijzen. De
minor zal gespecialiseerde generalisten moeten afleveren, die goed kunnen communiceren met
mensen vanuit diverse disciplines.
Een ander vereiste aan de opleiding is dat er ook daadwerkelijk contact wordt gezocht met
ouderen. Voordeel hiervan is meervoudig. Voor studenten komt zo het leven van ouderen
dichterbij. Tevens bieden contacten tussen jong en oud veel mogelijkheden voor ervaringsleren.
Door bijvoorbeeld samen boodschappen te doen en daarna samen een maaltijd te bereiden, leren
studenten waarom een oudere bepaalde keuzes maakt.
Zowel in het contact met andere disciplines als in het contact met ouderen zal de toekomstige
‘professional Ouderen en Voeding’ zich soepel moeten kunnen bewegen. Er zal in de opleiding
dus aandacht moeten worden besteed aan communicatietechnieken.
1 Algemene Nederlandse Bond voor Ouderen

Puntjes op de i
In de Minor Ouderen en Voeding zullen studenten aan de slag gaan binnen de volgende thema’s:
1. Fysiologische relatie voeding en ouderen: wat gebeurt er in het lichaam tijdens ouder
worden en welke knelpunten kunnen er bestaan er in de voeding van ouderen?
2. Voedingsgedrag van ouderen: wat zijn houding en gedrag van ouderen ten opzichte van
voeding en hoe kan dit worden beïnvloed?
3. Consumentengedrag van ouderen: Welke factoren zijn bepalend bij aankoop, bewaren en
bereiden van voedsel? Hoe kan hierin door
middel van voorlichting worden gestuurd?
4. Productontwikkeling voor ouderen: het
ontwikkelen van ideeën, het ontwikkelen van
producten en het in de markt zetten van deze
producten
Omdat tijdens de dialoog bleek dat alle deelnemers
zich konden vinden in de gekozen opzet, werd het
tweede deel van de middag besteed aan het
uitwerken van de vier thema’s. In kleine groepjes
werd steeds een thema onder de loep genomen en voorzien van opmerkingen en aanvullingen.
Deze ‘puntjes op de i’ zullen bijdragen aan een minor die het werkveld ook daadwerkelijk iets kan
bieden.
Voor nadere informatie kan men zich wenden tot het Lectoraat Voeding & Gezondheid,
Hogeschool Van Hall Larenstein (arnold.dijkstra@wur.nl).