Editie 08 van 2013 - t Periodiekske

Epiloog - slot
In januari 1943 stelden de geallieerde leiders de “Richtlijnen
van Casablanca” op, zo genoemd omdat de bijeenkomst in die
stad plaatsvond. Er werd onder meer gekozen voor een strategie
van dag- en nachtbombardementen; na zonsopgang door de
Amerikanen, na zonsondergang door de Engelsen. Dit belette
laatstgenoemden echter niet zelf ook bij daglicht specifieke
operaties uit te voeren, waarbij zij dikwijls vanaf zeer lage hoogte
met uiterste precisie hun doel troffen.
Huize Kleijkamp werd vanaf dakhoogte in enkele seconden tot
puin herleid. Op de achtergrond de toren van het Vredespaleis.
Foto genomen vanuit een van de aanvallende Mosquito’s.
Subliem voorbeeld was de totale verwoesting van Huize Kleijkamp
in Den Haag, waarbij de omliggende gebouwen niet veel meer dan
luchtdrukschade opliepen.
Huize Kleijkamp, vóór de oorlog een kunstgalerij, werd tijdens de
bezetting door de Duitsers gebruikt als zetel van de Rijksinspectie
der Bevolkingsregisters.
Hier lagen de duplicaatkaarten opgeslagen van alle officieel in
Nederlands bezet gebied uitgegeven persoonsbewijzen. Een door
de illegaliteit (Nederlands Verzet) vervalst persoonsbewijs zou
bij controle in het Haagse register ogenblikkelijk door de mand
vallen. In 1943 reeds had de illegaliteit erop aangedrongen dit
cruciale register zo snel mogelijk te vernielen, maar het gebouw,
gelegen schuin tegenover het Vredespaleis, was dag en nacht
zwaar bewaakt, ook door hondenpatrouilles. Medio december
werd de Britse Royal Air Force verzocht Huize Kleijkamp met zijn
archief vanuit de lucht te vernielen; er was geen ander alternatief.
Het bevond zich echter nabij een woonwijk en het risico van
burgerslachtoffers was dus groot, waardoor men in Londen
aarzelde. Na rijp overleg werd echter besloten ermee door te gaan,
maar de voorwaarde luidde dat de aanval door laagvliegende
Mosquito’s zou worden uitgevoerd. Niet eerder dan begin maart
gaf de bombardementscommissie de definitieve goedkeuring. De
aanval moest midden op een werkdag plaatsvinden omdat dan
de archiefkasten openstonden en vele kaartenbakken verspreid
waren over de verschillende bureaus. De voorbereiding van de
bemanningen was grondig, compleet met luchtfoto’s en een
speciaal gemaakte maquette van het gebouw die aandachtig
werden bestudeerd. Op dinsdag 11 april 1944 stegen zes Mosquito’s
in Engeland op en vlogen snel en laag over de golven van de
Noordzee richting Den Haag. Wing-Commander Robert Bateson, de
56
aanvoerder van de groep, zag vanaf 6 km afstand de torens van
het Vredespaleis opdagen. Amper 20 meter boven de daken liet hij
zijn drie bommen los, die zich dwars door de voorgevel van Huize
Kleijkamp boorden. Een aankomend tramrijtuig stopte terstond,
waarna de conducteur, bestuurder en passagiers wegrenden of zich
op de grond wierpen. Pas wanneer de tweede Mosquito overheen
scheerde en er opnieuw zware explosies volgden, realiseerden de
mensen zich wat er aan de hand was. Toen het zesde en tevens
laatste toestel zich van zijn bomlading ontdeed, resteerde er van
het uit vijf verdiepingen opgetrokken gebouw al zo weinig meer
dat de projectielen binnen een open ruimte vielen. Niet eerder dan
wanneer de zes Mosquito’s al op de terugweg waren, klonk in Den
Haag het luchtalarm. De verrassing was compleet geweest.
Helaas telde men 59 doden, waaronder, naar verluidt, veel jonge
vrouwen. Vooraf was weinig bekend over het personeel binnen de
Rijksinspectie, maar algemeen werd aangenomen dat iemand die
daar werkte, ‘fout’ was. Men hoefde voor deze ambtenaren dus
geen consideratie te hebben als het tot een bombardement zou
komen, oordeelde men.
Achteraf is echter gebleken dat er bij deze mensen slechts vijf
personen als collaborateur bekend stonden. De verwoesting van
het register betekende evenwel zeer veel voor het Nederlandse
Verzet; te betreuren was echter dat deze vernietiging veel te laat
in de oorlog had plaatsgevonden.
Wat de slachtoffers van Huize Kleijkamp betreft, is er enige gelijkenis
met het personeel van de Erla, dat eveneens noodgedwongen voor
de vijand werkte en vermoedelijk ook zij als sympathisanten van
de vijand werden beschouwd. Dit zou onder meer een van de
mogelijke redenen kunnen zijn waarom men de luchtaanval op
een maandagnamiddag deed plaatsvinden, wanneer de arbeiders
zich op het werk
bevonden. Men telde
er 229 doden en 642
gekwetsten.
Men mag redelijk
aannemen dat
een minutieus
voorbereide
verrassingsaanval
op de te Mortsel
gevestigde Erla-Werk
VII, uitgevoerd vanaf
dakhoogte met een
twaalftal voor hun
snelheid geprezen
Mosquito’s bemand
door ervaren vliegers,
zware en langdurende
schade aan de
werkplaatsen zou
hebben toegebracht,
waarbij de woonkern
van Mortsel en
de scholen meer
dan waarschijnlijk
gespaard zouden
A. Rely
gebleven zijn.
Geraadpleegde lectuur
Luchtgevaar. Luchtaanvallen op Nederland 1940-1945 - A. Korthals
- Altes
Het Koninkrijk der Nederlanden in de Tweede wereldoorlog – dr.
L. De Jong
A. Rely