finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

havenstad lijkt in zulke contacten een belangrijke spin in het web te zijn: zij overzien de relaties en
posities van andere steden en landen. Een havenstad als Rotterdam reageert op de ontwikkelingen
van zijn tijd en is een knooppunt in personenvervoer en transport. Tijdens het Interbellum maakten de
landverhuizers vanuit (Oost-)Europa naar de VS het leeuwendeel uit van het transatlantische passa-
giersvervoer. Zulke maritieme activiteiten waren belangrijk voor de Rotterdamse haven en voor de
stad, maar niet direct voor muziek en uitgaansleven; voor de jazz is het beeld van deze maritieme
activiteiten belangrijker: de Holland Amerika Lijn beoogde de moderne Amerikaniserings-idealen.
Dat de cruisevaart tijdens het Interbellum belangrijker werd, ten opzichte van de passagiers-
vaart, is van waarde voor de rol die de Holland Amerika Lijn gespeeld zou kunnen hebben bij de
verspreiding van de muziek. Bij de cruises was er beduidend meer sprake van ‘levende muziek’ dan
bij de passagiersvaart. De HAL was in allerlei opzichten van betekenis: als vervoersmiddel voor
muzikanten; als werkgever/opdrachtgever van muzikanten; in het transport van culturele ‘hardware’
als apparatuur, partituur, platen; als verspreider van culturele ‘software’, door de gespeelde muziek
aan boord. Dit laatste wordt gerelativeerd door verhalen van Harry van Dijk en de OK Rhythm Kings,
die teleurgesteld waren door het lage jazzgehalte van hun muzikale overtochten. Hoewel voor de
muzikanten anders geldt, was voor het publiek het amusementsgehalte van groter belang dan de
muziek(-stijl) die dit verzorgde. Ballroomdansen als de wals waren bovenal het populairst. Het
aandeel Rotterdamse musici en orkesten was beperkt, vooral wat de transatlantische cruises betrof.
Concluderend, kan worden gezegd, dat niet zozeer de maritieme activiteiten vanuit
Rotterdam van betekenis zijn voor de verspreiding van jazzmuziek, maar veeleer het ‘Amerikaanse’
imago van de havenstad en de uitstraling van Rotterdam, waar men naar moderniteit streefde. De
populariteit van de jazzmuziek en de aantrekkingskracht van de podia in de stad waren positieve
gevolgen van de beeldvorming en het inschakelen van de overzeese contacten met Rotterdam.
Als suggestie voor verder onderzoek draag ik ten eerste het bovengenoemd beeldvormings-
aspect aan; ten tweede moet het ‘netwerk’ nader beschouwd worden, zoals ik hieronder uiteenzet;
ten derde ontbreekt een vergelijkend onderzoek naar de culturele rol van havensteden (zie epiloog).
Uit dit onderzoek naar braakliggend terrein in de historiografie is naar voren gekomen, dat er niets
geschreven is over het bestaande muzikale netwerk, maar (wellicht door gebrek aan gegevens) alleen
over incidentele optredens lezen we in publicaties. Orkesten speelden avonden achtereen op één
locatie, maar reisden ook. Welke gastoptredens (bijv. van Amerikaanse solisten) zorgden voor een
brug tussen Europese orkesten? Er ontbreekt een overzicht of schema van welke artiest, wanneer en
waar heeft opgetreden, wat er gespeeld werd, met wie hij samenwerkte. Zoiets zou –zover het über-
haupt na te gaan is (waar het archief van de wijlen Hans Langeweg in kan voorzien)– monnikenwerk
zijn, maar van bijzondere betekenis voor de lokale, nationale en internationale jazzgeschiedschrijving.
98