finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

Dynamite in 1928 met de s.s. Cottica naar Nederland; hij woonde weliswaar enige tijd in Rotterdam, hij
heeft evenzeer in Amsterdam en Den Haag gewoond. Hawkins en Johnson traden in de periode 1935-
1938 ook niet uitsluitend op in Rotterdamse cafés en dancings. Amsterdam was –met name in de
beeldvorming, als hoofdstad– een erg belangrijke stad voor de buitenlandse muzikanten om op te
treden en/of zich te vestigen. Tijdens het Interbellum werden er in het ‘achterland’ (met name: nazi-
Duitsland) steeds minder joodse en zwarte muzikanten toegelaten. Nederland werd steeds meer een
‘filter’ en een ‘uitwijkplaats’ dan een doorvoerplaats. Grote jazzmusici kwamen niet recht-streeks naar
Rotterdam, maar met de trein uit Denemarken (zoals Armstrong) of via Engeland (Paul Whiteman,
Coleman Hawkins). Kortom, voor jazzmusici was Rotterdam zeker niet de enige stad en had zij ook
niet de eerste of voornaamste haven; toch had Rotterdam in het Interbellum wel alle grote namen in
de programmeringen van de podia en is zij in de jazzgeschiedenis nog al eens onderschat.
In dezelfde periode zorgden technologische ontwikkelingen, in communicatie en transport,
dat de wereld kleiner werd. Platen en radio zorgden onmiskenbaar voor de verspreiding van
jazzmuziek. De maritieme sector was – samen met individuele pionier als Idzerda – van belang voor
de uitbreidende betekenis van de radio. Door nieuw opnameapparatuur en door de microfoon kon
andere muziek ten gehore gebracht worden. Studenten beschikten vaak over het nieuwste materiaal:
platen, muziekinstrumenten en partituren. Veel van de nodige apparatuur en partituur werd met per
oceaanstomer verscheept. Zodoende was de Holland Amerika Lijn al als verbinding aan te nemen, zij
het dat de transportfunctie niet de voorname culturele betekenis uitdrukt. Hiervoor zou ook de
muziek aan boord van passagiers- en cruiseschepen van belang geweest zijn.
In het onderzoek heb ik mij afgevraagd, of de Holland Amerika Lijn een significante rol heeft
gespeeld. Heeft de muziekcultuur geprofiteerd van de technologische ontwikkeling en de aanleg van
de Nieuwe Waterweg, die al met al een (steeds) snelle(re) verbinding naar Rotterdam betekenden? Of
de ‘verplaatsing’ van platen, musici , danstrends en muzikale hits even lang duurde als de overtocht,
of langer, was niet te onderzoeken. Van Rotterdamse musici wilde ik weten, of zij op de passagiers- of
personeelslijsten van de HAL terug te vinden waren. In het onderzoeksverslag is te lezen, of de musici
terug te vinden waren in de HAL-archieven, met mogelijke verklaringen hiervoor. Aangezien de
Holland Amerika Lijn als zodanig onvoldoende ingangen had, is deze studie verbreed tot ‘transatlan-
tisch maritieme activiteiten’, en verder tot ‘overzeese contacten met Rotterdam, als havenstad’, om
ook meer nadruk te kunnen leggen op het belang en karakter van de stad. Hiermee kwam ruimte voor
de ontwikkeling van de radio en de verspreiding van platen, die verbonden kan worden met haven-
activiteiten, en voor de koloniale contacten. Overzeese relaties omvatten die met Nederlands-Indië,
waar in het Interbellum ook de nieuwste muziek uit de VS gespeeld werd. Door de verbinding van
Batavia met de Amerikaanse kolonie Manilla, zou de jazzmuziek Batavia eerder bereikt hebben en
zelfs via de Nederlandse Indiërs naar Europa meegenomen zijn.
96