finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

6.2 Muziek aan boord van de Holland Amerika Lijn
Het belang van ‘levende muziek’ voor het amusementsgehalte van de cruises stond buiten kijf.
Evenals in de hotels, restaurants en cafés was in die tijd een diner of dansavond niet compleet zonder
een ensemble, dat in de hoek of op een klein podium allerlei muziek ten gehore bracht. Voor dit
onderzoek is daarbij van belang, welke muziek –stijl, uitvoerders, bezetting, repetoire etc.– dit waren.
Er zijn weinig tot geen Amerikaanse jazzgrootheden die aan boord van de schepen van de Holland
Amerika Lijn hun muziek gespeeld hebben. De befaamde saxofonist Charlie Parker (1920-1955), die
onlosmakelijk verbonden is aan de bebop-stroming van de jazz, zou eveneens aan boord van een
HAL-schip gespeeld hebben. 248 Deze cruise zou, aldus de overlevering, echter vanuit New York naar
het Caribisch gebied en ná de oorlog plaatsgevonden hebben. Een andere muzikant over wie gezegd
is, dat hij naar (danwel vanuit) Europa bij een Amerikaanse cruise gespeeld zou hebben, is de pianist
en leider van dansorkesten Paul Whiteman (1890-1967), die in de jaren 1920 maarliefst 28 hits scoorde.
Om in dansmuziek te voorzien, werden opgeleide (gevestigde) muzikanten benaderd. Uit
Reuchlin’s boek over de ervaringen van muzikanten blijkt ook hun ‘jazzy’ attitude. 249 De muzikanten
aan boord van schepen (voor de oorlog) waren opgeleid en veelzijdig; zij bespeelden vaak meerdere
muziekinstrumenten. Deze musici toonden zich ‘vindingrijk in praktische oplossingen bij het samen-
spel’. Dit in tegenstelling tot de moderne muzikanten, die gespecialiseerder waren en minder flexibel.
In dit opzicht gaven vooroorlogse muzikanten uiting aan de jazz-benadering van muziek aan boord.
Op onderstaande foto is een dansend gezelschap te zien, aan boord van de s.s. Statendam III.
Deze foto is hoogstwaarschijnlijk gemaakt op 11 april 1929, tijdens de eerste reis van dit schip.
Afbeelding 6.5: Dansend gezelschap op de s.s. Statendam III (foto: HR, jrg.20, 640)
248 Mijn bron voor dit verhaal over Parker, is de Nederlandse jazzdrummer Pierre Courbois. Hij heeft vermeld dit in VPRO-gids,
ter gelegenheid van de uitreiking van de Boy Edgar Prijs (mei 2008). Wat de precieze bron hiervan is, bleek bij navraag voor
hem onbekend. Dit neemt echter niet weg, dat het een bekende muziekoverlevering is, die op zich al bijdraagt aan het
‘jazzgehalte’ van de cruises.
249 Reuchlin, Waltzing on the waves, 91.
89