finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

Ook de jazzgeschiedenis staat bol van de negatieve reacties van ‘blanke’ media op de vorm en invloed
van ‘zwarte’ muziek. Rudie Kagie, redacteur van het tijdschrift Vrij Nederland, schreef hierover De
verboden saxofoon (2000) met essays over muziekcensuur. Kagie’s verhalen gaan over ervaringen en
documenten, die de door Wouters besproken feitelijkheden verlevendigen; zoals jazz-optredens, de
Nederlandstalige lichte muziek die voorgeschoteld werd tijdens de Duitse bezetting, hit-gitarist Eddy
Christiani, en het uitbannen van ‘kulturbolschewistische Judenmusik’ en zogenaamde ‘Niggerjazz’. 189
In 1931 schreef Simon Koster in zijn een reisverslag, getiteld De razende saxofoon: ‘Een paar
schelle, schetterende tonen van de trompet, een hooge noodkreet van de saxofoon, en dan… door de
vrije ruimte van de zaal schokten, trilden de lichamen van gerokte mannen en de slanke lijven der
vrouwen. In hun ogen lag iets van den oer-hartstocht, van het oer-instinct: de paringsdolheid. En de
vijf glimmende zwarte toovenaars bliezen de aristocratische feestzaal vol van een helsch en heidensch
rhythme’. 190 Negers zouden een verschrikkelijke uitwerking hebben op de beschaafde, beïnvloedbare
jongeren. Met name de negermannen vormden een seksuele bedreiging voor de blanke Nederlandse
tienermeisjes. Deze veelvoorkomende gedachte resulteerde in 1934 in het ‘dansvraagstuk’.
Met een speciale ‘Regeerings-commissie inzake het Dansvraagstuk’ kwam er een antwoord
voor het morele verval als gevolg van de etnische kwestie, die gepaard ging met de opkomende
jazzmuziek. Volgens de commissie moest Europa zich wapenen tegen ‘oppervlakkige en instinctieve
van de Amerikaanse massacultuur’. 191 Concrete politieke gevolgen werden gevonden in aanpassingen
van de horecavergunningen. Hierbij is het goed te vermelden dat het niet om één enkele, maar om een
reeks van dansvraagstukken gaat. In 1933 wordt de Drankwet gewijzigd: er mocht alleen nog gedanst
worden in een lokaal met vergunning; geen vrouwelijk personeel; toegang tot zulke lokalen was vanaf
achttien jaar; er mocht slechts één danspaar per vierkante meter dansen.
Kees Wouters concludeert in zijn proefschrift dat de kritiek op jazzmuziek en het inperken
van moderne dansen voortkwam uit de angst voor het vreemde, het primitieve en het erotische.
‘Morele argumenten overstemden de muzikale kritiek en vonden snel weerklank in andere sectoren
van de samenleving’. 192 De Duitse bezetters en hun Hollandse handlangers hadden de jazz de oorlog
verklaard. In 1942 komt het Departement van Volksvoorlichting en Kunsten met het Verbod van
negroïde en negritische elementen in dans- en amusementsmuziek. 193 De muziek van de Afro-Amerikaanse
‘Untermensch’ ging immers in tegen alles dat naar Germaanse maatstaven heilig was en daarom
moest jazz bestreden worden. 194 Met het opkomend nazisme was de tegenwerking voor de ‘neger-
muziek’ aan het einde van het Interbellum groter dan aan het begin. Hier staat tegenover dat de
Nederlanders in de jaren 1930 graag willen dansen en dat er in deze tijd geweldige dansorkesten in
ons land zijn. Om deze dansen te illustreren, wordt in het onderstaande de ‘Blackbottom’ besproken.
189 R. Kagie, De verboden saxofoon (Amsterdam 2000) 33-35, 38, 39-45.
190 S. Koster, De razende saxofoon (Den Haag 1931); geciteerd in: Wouters, Ongewenschte muziek, 17.
191 Zie hiervoor: ‘Rapport der Regeerings-commissie inzake het Dansvraagstuk’ (Den Haag 1931) 7.
192 Wouters, Ongewenschte muziek, 375-377.
193 Zie: Openneer en Vuijsje, ‘Hoofdstuk 2: 1939-1945, Oorlog, bezetting en bevrijding’.
194 Kleinhout, Jazz als probleem, 247.
71