finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

zondagmiddag 9 januari 1921. 112 Tot het publiek van deze Engelse matrozen behoorde de Rotterdamse
middenstand; deze wist de weg te vinden naar de Doelen, het Casino-Variété en naar Pschorr, alle aan
of bij de Coolsingel gelegen. De Doelen, of liever: enkele van de Doelens die Rotterdam rijk was,
waren evenzeer voor een groot deel van de inwoners nauwelijks toegankelijk. In de Groote Doelezaal
aan de Coolsingel was vooral klassieke muziek te beluisteren, maar de zaal werd ook voor feesten en
partijen gebruikt; vanwege de bouwvalligheid moest de zaal uit 1844 al in 1930 worden gesloten. 113
Podia, zoals de theaters en café’s, waar in het Rotterdams Interbellum jazz gespeeld werd,
waren La Gaîté, Alcazar, Cosmopoliet, Lommerrijk, Heck’s, Odeon en de nieuwe dancing Pschorr
(niet te verwarren met het oude concertgebouw Pschorr). Het gaat hier, voor de duidelijkheid, niet om
podia voor concertmuziek, maar voor moderne dansmuziek. De genoemde uitgaansgelegenheden
gingen niet allen onmiddellijk van start met het programmeren van jazzorkesten. In de Cosmopoliet
was de eerste jazz-dansavond in 1924 en in Alcazar in 1928. Lommerrijk had pas in 1929 haar eerste
jazzconcert op het programma, namelijk van The Merry Five. 114 In Odeon kon men niet vroeger dan in
1930 van de jazz genieten, met als hoogtepunt het optreden van Freddy Johnson in 1935. Uitgaans-
gelegenheden schoten als paddenstoelen uit de grond. In 1926 telde Rotterdam 40 dancings en 29
openbare (door dansleraren geleide) danszalen. 115 In het onderstaande zal ik eerst stilstaan bij Pschorr.
3.1.1 Dancing Pschorr
Het belangrijkste podium, of tenminste het meest spraakmakende, van het uitgaansleven van het
Rotterdams Interbellum lijkt Pschorr te zijn. 116 In 1883 expandeerde de Duitse brouwerij ‘Pschorr’ naar
de havenstad met ondernemer Louis Willkomm. 117 Deze Beier verwelkomde de Rotterdammers in zijn
bierhuis aan de Korte Hoogstraat. Daar bediende hij klanten met de combinatie van koel Duits bier en
live muziek. Aanvankelijk speelden er Wiener Damen Kapellen. In 1916 nam Dirk Reese het bierhuis
over, dat tot 1931 op die locatie zou bestaan als variététheater. Intussen opende Reese op 18 april 1924
een café-restaurant aan de Coolsingel, eveneens onder de naam Pschorr, in de volksmond ‘Piet Schor’.
Grootheden als Louis Armstrong en Nat Gonella hebben begin jaren 1930 in Pschorr
opgetreden. Anders dan werd aangenomen, trad Josephine Baker niet op in de Dancing Pschorr. 118 Zij
heeft hoogstwaarschijnlijk wel een bezoekje gebracht aan Pschorr, er iets gedronken, maar niet
opgetreden; dit is ook niet geafficheerd, noch is er een verslag van gemaakt. De befaamde Dancing
Pschorr trok bezoekers van heinde en verre en Rotterdammers namen hun bezoek of logés graag een
avondje uit in dit amusementspaleis. Daarbij opmerkend, in de woorden van het Weekblad van
112 PHL, programmeringen.
113 ‘De Doelen’ zijn o.a. St.Jorisdoelen, 1533; Den Doelen 1902, Grote Doelezaal 1844-1930; Salon Doele 1882-1932, De Doelen
1933-heden. Zie: J. Oudenaarden, De Doelen. Een concert- en congresgebouw dat wortelt in de Middeleeuwen (Rotterdam 2000)
en www.dedoelen.nl/concertgebouw/pagina/21/geschiedenis (d.d. 10-01-2009).
114 Rotterdams Nieuwsblad, 16 mei 1929.
115 Ph. Lelieveldt, ‘Van muzikaal exces tot allergrootst succes’, in: NJA Bulletin, no.30 (dec.1998) 33.
116 Zie hierover: H. Romer, Pschorr Rotterdam. Van café-concert tot danspaleis, 1883-1940 (Zaltbommel 1983).
Foto's met toelichting zijn te vinden op: www.engelfriet.net/Alie/Hans/coolsingelfotos.htm (d.d. 06-07-2008).
117 Voor de historie van biermerk Pschorr: www.hacker-pschorr.de/unternehmen/content/portrait/index.php (d.d.06-08-2008).
118 Zie noot 30, pagina 25: Baker heeft wel elders in Rotterdam opgetreden, dan werd aangenomen (data uit PHL).
46