finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

Op 9 maart 1872 voer het eerste stoomschip door de Nieuwe Waterweg. Eén jaar later was er dus
sprake van een stoomvaartbedrijf, dat het passagiersvervoer en transport tussen Nederland en de VS
verzorgde. Vanaf 1896 heette de NASM officieel de ‘Holland Amerika Lijn’ (HAL), hetgeen goede
tijden inluidde voor de HAL. Jaar na jaar werden enorme hoeveelheden mens en materie verscheept.
Jubileumpublicaties zoals van Dick Schaap, bij het honderdjarig bestaan van de HAL, geven
zicht op lovenswaardige statistieken: De Lijn kan kon na een kwart eeuw ploeteren, terugzien op: 1300
reizen, met ruim 90.000 kajuitpassagiers, 400.000 emigranten en maar liefst vijf miljoen ton vracht. 77
HAL-publicaties beogen in de eerste plaats een beeld te geven van de schepen, waarvan er
vanaf het eerste moment tot hele recente boek duidelijk voorbeeld aan te wijzen zijn. 78 De grote
schepen weten mensen te fascineren. Een van de vroegste overzichtspublicaties is die uit 1923 van
Michael George de Boer, over de eerste vijftig jaar (1873-1923). Hierin staan nauwelijks foto´s, maar
veel tekeningen van Gerrit van Duffelen. 79 Er lijkt zodoende meer vraag naar platenboeken te zijn, dan
naar verhalen van de passagiers en het personeel (Schaap laat méér dan zijn collegae ooggetuigen aan
het woord). Auteurs van HAL-boeken, hoe bewust van hun erfenis en trachtende gedegen geschied-
schrijving te beoefenen, weten zij zich weinig aan hun eigen betrokkenheid te ontworstelen.
Oud-secretaris van de HAL Wentholt, die de mooie maar ook de moeilijke tijden beschreef,
waarin de Holland Amerika Lijn evenzo genoodzaakt was veel banen te schrappen. Het voortbestaan
van de organisatie woog zwaarder dan het behouden van schepen, gebouwen en werknemers.
Wentholt blikt hierop terug, in het boek dat hij samen met Cornelis Borstlap schreef, als: ‘de hiervoor
beschreven –wij mogen wel zeggen stormachtige– ontwikkelingen in het bedrijf hadden natuurlijk
evenredig grote veranderingen in de organisatie gebracht’. Waarna hij in zijn voorlopig slot (1973)
stelt dat zijn geschiedschrijving zonder afsluiting is ‘omdat de zeer vitale honderdjarige wederom een
intense verjongingskuur ondergaat’. Wentholt benadrukt steeds de continuïteit in de veranderingen. 80
In deze historiografie is de meest actuele overzichtspublicatie van Nico Guns, namelijk het
boek dat verscheen ter gelegenheid van de semipermanente tentoonstelling over de Holland-Amerika
Lijn, gehouden vanaf juni 2004 in het Maritiem Museum Rotterdam. 81 Dit contemporaine en aanspre-
kende overzicht van de geschiedenis van de rederij, met aandacht voor de verschillende periodes en
betrokken groepen geeft voor museumbezoekers (in vergelijking tot de verschenen boeken) concreter
zicht op het ‘reilen en zeilen’ van de HAL. Bovenstaande overzichten achter ons latend, bespreek ik
hieronder enkele detailstudies van met name Ferry de Goey en George Reuchlin.
77 D. Schaap, Brug naar de zeven zeeën. Holland Amerika Lijn honderd jaar (Rotterdam 1973) 41; hiermee is er eenvoudig zicht op
archiefmateriaal als: Gemeentearchief Rotterdam [GAR], Archief van Holland Amerika Lijn. Toegang 318.13, incl. jaarverslagen.
78 Zie bijv.: A. Zuidhoek, Droomschepen: de Holland Amerika Lijn (Alkmaar 1997);
en R. van Rikxoort en N. Guns, Holland-Amerika Lijn: schepen van "De Lijn" in beeld (Zutphen 2006).
79 M.G. de Boer, De Holland-Amerika Lijn, 1873-1923 (Amsterdam 1923).
80 A.D. Wentholt en C. Borstlap, Brug over den oceaan: een eeuw geschiedenis van de Holland Amerika Lijn (Rotterdam 1973) 337, 340.
81 N. Guns, Holland-Amerika lijn: Beknopte geschiedenis van een rederij (Zutphen 2004).
36