finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

voetnotenapparaat uitvoerig, het werk weinig sociaal-wetenschappelijk is. 49 Het boek verdient het wel
om een proefschrift te worden, omdat het voorziet in een leemte in onze historiografie. Kees Wouters,
die zelf overigens ook trompettist is, gebruikt voor zijn Nederlandse deel vooral primaire bronnen die
te vinden zijn in het Rijksinstituut voor Oorlogsdocumentatie en het Nederlands Jazz Archief (voor
het Duitse deel is het Berlijnse Bundesarchiv belangrijk). Naast tientallen interviews en ruimschoots
gebruik te maken van literatuur, citeert Wouters vooral uit gearchiveerde beleidsstukken.
Zo verscheen in 1931 de rapportage van de ‘Regeeringscommissie inzake het dansvraagstuk’,
waarin de commissie concludeerde en de Nederlandse regering adviseerde om zich te wapenen tegen
de oppervlakkige Amerikaanse massacultuur. 50 Een ander voorbeeld is het in 1943 opgestelde regle-
ment, waarin de vooroorlogse jazz-criticus Willem van Steensel van der Aa trachtte de ‘negermuziek’
te definiëren in een opsomming van muzikale kenmerken: ‘afzakkende eindtonen (growl-effecten),
overmatige portamento en glissando (whips) en tonaal ongedefinieerde pralltrillers en dubbelslagen’.
In diens pleidooi tegen deze verderfelijke jazzmuziek schreef Van Steensel van der Aa: ‘Er kan geen
twijfel aan bestaan, dat het er op aankomt in de eerste plaats onze jeugd, gelijk tegen elke epidemie,
ook te beschermen tegen de jazz-epidemie. De strijd tegen de verjazzing van onze muziek, ons volk en
ons heele leven kan niet zonder ingrijpende en veelomvattende overheidsmaatregelen gevoerd
worden’. 51 Aansluitend op zulke citaten bespreekt Wouters de overheidsbemoeienis met de muziek;
hij geeft een bevredigende beschrijving van de pogingen van de Duitse bezetter greep te krijgen op
een cultuur die ze niet begrepen, niet konden begrijpen en daardoor ook nooit konden onderdrukken.
De jazzgeschiedenis is een geschiedenis van méér dan alleen muziek. Het is een relaas van
muzikanten, die omwille van hun huidskleur vaak niet geaccepteerd of ondergewaardeerd werden.
De inferieure negerbevolking van Amerika leek door haar uitzinnige dansmuziek een aanstekelijk
effect te hebben op de cultureel dominante blanken. Zulke etnische kwesties zijn exemplarisch voor de
sociale, politieke, economische en etnische moeilijkheid van de cultuurvormen die geworteld zijn in
volkscultuur en –in aangepaste vormen– opklimmen tot populaire of zelfs hogere cultuur. Jazzhistorie
verhaalt ook van nieuwe instrumenten en technologieën, van aangepaste wetgeving en menings-
verschillen. Smaakvoorkeuren en gedachten over waar deze muziek werkelijk voor stond, of zou
moeten staan, heeft voor allerlei jazzstromingen en -stijlen gezorgd. De verschillende varianten van
jazzmuziek stonden onder druk van buitenaf door muziekcensuur en van binnenuit door haar
richtingenstrijd. Muziek heeft namelijk een lading en – of men dit wil, zich hier bewust van is, of niet –
zij brengt een boodschap over. Paul Lopes’ boek The Rise of a Jazz Art World (2002) begint met ‘the
quest for cultural legitimacy’ die de jazzmuziek decennialang heeft beziggehouden. Het is de hoogste
tijd dat jazz als een volwaardig cultuurproduct gezien wordt. De befaamde jazztrompettist Dizzy
Gillespie heeft hierover gezegd ‘…jazz, the music I play most often, has never really been accepted as
49 H. Wijfjes, ‘Alles beter dan de Duitse hoempaorkesten. Recensie van Kees Wouters, Ongewenschte Muziek’,
in: Historisch Nieuwsblad (maart 2000) 55.
50 Wouters, Ongewenschte Muziek, 375; via de KB: Rapport der Regeeringscommissie inzake het Dansvraagstuk (Den Haag 1931).
51 Wouters, Ongewenschte Muziek, 61.
30