finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

geschiedenis te verklaren; het inzicht in de veranderingen van jazz zou vervolgens licht werpen op
allerlei andere cultuurfenomenen, door hun typische veranderlijkheid en verwevenheid met elkaar.
In de Amerikaanse muziek van de afgelopen eeuw onderscheidt Peterson grofweg drie stro-
mingen: ‘pop’, ‘folk’ en ‘fine art’. Met name voor popmuziek zijn er duidelijke (historische) periodes
aan te wijzen, waarin een zekere stijl of artiest populair is; in ons geval bijv. de ´Jazz Age´ van de jaren
1920. De modegevoeligheid van popmuziek, samen met de relatief korte tienertijd (met ene rage na de
andere) en bij behorend consumentengedrag, zorgt voor de karakteristieke ‘succession of fads’. 45
Opmerkelijk voor jazzmuziek is, dat deze alle drie de stromingen als fase heeft doorlopen. Ten eerste,
in de jaren vóór de Eerste Wereldoorlog, als samensmelting van verschillende vormen van zwarte
volksmuziek en volkse cabaretmuziek. 46 Ten tweede als jazzmuziek de populaire dansmuziek wordt
en met allerlei trends van popmuziek mee is geëvolueerd. Ten derde, de meest recente ontwikkeling
dat jazz tot de hogere kunsten gerekend wordt. Anders dan de meeste andere publicaties heeft deze
aandacht voor de overgangen tussen fases in het geschetste model, in plaats alle stijlen te bespreken.
Peterson geeft een drietal verklaringen voor de opkomst van jazzmuziek in de jaren 1920, die
in het theoretisch raamwerk van mijn Master Thesis worden uitgebouwd. Het gaat hier kortweg om:
de dynamiek van de grillen van de popmuziek; de sociale onrust in tijden van oorlog en rebellie; en
technologische ontwikkelingen en een verschuiving binnen de muziekindustrie. Door deze drie zaken
tezamen was er een doorslaggevende nieuwe markt ontstaan voor ‘recorded music for college youth
and urban performances in places featuring dancing and drinking’. 47 Voor de neergang van de rage
van de jaren 1920 kunnen dezelfde drie verklarende factoren worden aangehouden: de muziektrends,
de sociale situatie en de technologie zorgden voor een nieuwe popcultuur. Jazzmuziek werd deels een
andere richting uit gestuwd, deels bleef zij hetzelfde; in beide gevallen rijst dan de vraag in hoeverre
nog van ‘jazz’ gesproken kan worden. Jazz is per definitie ‘bewegende’, ‘veranderlijke’, ‘vrije’ muziek.
De moeilijkheid van het beschrijven en verklaren van ontwikkelingen in de jazz begint al met de
kwestie wat we wel en niet als ‘jazz’ kunnen aanmerken.
2.3.2 Enkele aspecten van een samengestelde jazzgeschiedenis
In Kees Wouters’ Ongewenschte Muziek (1999) wordt de jazzmuziek in Duitsland en Nederland in het
Interbellum besproken, met speciale aandacht voor de overheidsbemoeienis met deze muziek.
Negatieve reacties op de nieuwe amusements- en dansmuziek voerden de boventoon: hieruit sprak
vooral ‘angst voor het vreemde, het primitieve en het erotische’. 48 Dit proefschrift van Wouters is
onder vuur genomen vanwege de ‘onwetenschappelijkheid’ van het dikke boek, dat het verhaal van
1920 tot 1945 vertelt, zonder expliciete probleemstelling, zonder evaluaties van het materiaal, zonder
theoretische beschouwing. Huub Wijfjes geeft aan dat hoewel het verhaal gedetailleerd is en het
45 Peterson, ‘Phases of Jazz’, 137.
46 G. Schuller, Early Jazz. Its Roots and Development (Oxford 1968) 63-88.
47 Peterson, ‘Phases of Jazz’, 140; verwijzing: D. Ewens, The History of Popular Music (New York 1961) 175-181.
48 K.C.A.T.M. Wouters, Ongewenschte muziek. De bestrijding van jazz en moderne amusementsmuziek in Duitsland en
Nederland, 1920-1945 (Den Haag 1999) 375.
29