finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

dichtbevolkt gebied door omliggende gemeenten en maak deel uit van een internationaal netwerk. Ik
besteed hier enkel aandacht aan andere steden waar dit dient ter beschrijving van de (inter-)nationale
positie van Rotterdam. Het culturele verkeer naar en in de stad neemt een centrale rol in. Door de
beschikbare bronnen te toetsen aan de theorieën van Hannerz zal ik opmaken, welke aantoonbare
factoren van belang waren voor de jazzverspreiding.
Op de eerste pagina van deze inleiding is de centrale hypothese naar voren gebracht. Heeft de
Holland Amerika Lijn als ‘stoomvaartmaatschappij’ tussen New York en Rotterdam een significante
rol gespeeld? Heeft de muziekcultuur geprofiteerd van de technologische ontwikkeling en de aanleg
van de Nieuwe Waterweg, die een (steeds) snelle(re) verbinding naar Rotterdam betekenden? In mijn
thesis komen vooral de opvarenden van de schepen, in mindere mate de schepen zelf, en nauwelijks
bedrijfsvoering van de HAL, aan de orde. De HAL kan worden beschouwd als dé transatlantische
verbinding tussen Rotterdam en New York tussen 1873-1978. Toch zal uit onderzoek blijken dat er via
andere steden en landen (waaronder Ierland en Engeland) gereisd wordt om Nederland te bereiken.
In de onderzoeksvraag spreek ik van de ‘rol’ en ‘betekenis’ van deze verbinding en maritieme
activiteiten. Conceptueel wordt met de rol: een functie, een bepaald gedragspatroon in een sociale
omgeving, een onderdeel. Ik bekijk in de thesis de plaats in het geheel, bijvoorbeeld een stabiliserende
of stimulerende rol; de doorslaggevende factor(en) van veranderingen. Het concept betekenis verwijst
naar het ‘gewicht’ of ‘belang’ (zie Van Dale, 2005) van een zaak of persoon, in dit geval een bedrijf of
verbinding; wat heeft deze betekend? Hoe belangrijk is de HAL voor deze jazzgeschiedenis? Hoe
groot is haar invloed? Was de HAL wellicht misbaar? In dit verband spreken we van ‘significantie’.
De verspreiding, ookwel ‘dislocatie’ of ‘distributie’, van de cultuur neemt in het theoretisch
raamwerk van Ulf Hannerz een belangrijke plaats in. Verspreiding gaat hierbij niet alleen om een
overdracht van de ene regio naar de andere, maar ook om overdracht van de ene klasse of
bevolkingsgroep op de andere. Is er bijv. een ander publiek gekomen voor jazz? Komen de
muzikanten uit andere milieus? De cultuur verplaatst zich van de ene stad naar de andere, van het ene
land of continent naar het andere; de middelen van verplaatsing zijn soms in de vorm van
bladmuziek, geluidsopnames en –niet onbelangrijk – de radio, maar meestal door personen. In de
besproken periode verspreidde jazz zich over verschillende bevolkingsgroepen. In dit onderzoek
wordt bestudeerd, welke verklarende factoren er zijn voor die succesvolle en veelzijdige verspreiding.
Tenslotte is het concept ‘ontwikkeling’ van belang voor het operationaliseren van de
onderzoeksvraag. Ontwikkeling verwijst naar groei, naar ontplooiing en er is per definitie sprake van
een verandering. Ik vraag mij dan ook af, of de muziek veranderd is. Wordt er aan de andere kant van
de oceaan op een andere manier gemusiceerd? Hoe snel kan een dansrage ‘overvaren’? Is de jazz-
ontwikkeling snel(ler) verlopen in Rotterdam door de havenfunctie van deze stad? Wat houdt deze
verandering in (op de drie lagen van de sociologische cultuurtheorie: gedachtegoed, veruiterlijking en
sociale organisatie); hoe is dit zichtbaar in de jazz? Op deze vragen wordt een hypothetisch antwoord
geformuleerd aan de hand van de theorieën van Lopes en Becker, ervoor wakende niet verzanden in
17