finalVersion - Erasmus University Thesis Repository - Erasmus ...

1.3 Definities en theoretische concepten
Van de termen in mijn onderzoeksopzet is een definitie van ‘jazz’ het meest ambigu. Om uitspraken te
kunnen doen over de verspreiding en ontwikkeling van deze muziek, zal duidelijk gemaakt moeten
worden om welke muziek het wel, of juist niet gaat. De bestaande definities van ‘jazz’ zijn allerminst
eenduidig. Dit deel van het eerste hoofdstuk bestaat daarom uit enkele werkbare definities en
relevante theorieën en is daarmee een operationalisering van mijn onderzoeksvraag.
1.3.1. De definieerbaarheid van jazz: muziek tussen wal en schip
Ondanks dat dit niet de plaats is voor een uitvoerige verhandeling van muziekgenres, voor cesuren in
muzikale carrières, of voor musicologische analyses van jazzhits, zal ik hier –per definitie– enkele
artiesten, genres en muziekstukken aan boord hijsen, en anderen laten vallen tussen wal en schip.
Mijn eerste vraag is: Wat is jazz?
De oorsprong van het woord ‘jazz’ is tot de dag van vandaag niet geheel duidelijk. Was het
misschien afgeleid van andere woorden, uit Afrikaanse talen of van de werkwoorden ‘to jizz’ (dat
dansen of swingen zou betekenen), of stamt het van ‘to jazz’ (rondseksen) uit de vroeg-twintigste
eeuwse Amerikaanse straattaal? Voordat met jazz een muzieksoort bedoeld werd, duidde het woord
op een energieke dans, zoals Chambers’ etymologisch woordenboek laat weten: “The meaning of
energy, excitement, pep, is first recorded in 1913, again perhaps influenced by earlier ‘jasm’.” 7 We
weten even weinig van het vroegste gebruik van het woord ‘jazz’ als van hoe deze dans eruit gezien
zou hebben. Wel weten we dat de eerste treffer in een muziekpublicatie was in Victor Record Review
van 17 maart 1917. Over de spelling van dit nieuwe fenomeen was men het nog niet eens: ‘jazz’, ‘jaz’,
‘jass’, ‘jas’ en ‘jasz’ werd door en naast elkaar gebruikt. Anders dan langere tijd werd aangenomen,
stammen de eerste ‘jazz’-opnamen niet uit 1917 (van de Original Dixieland Jazz Band), maar uit het
jaar 1913 (van James Reese Europe). Volgens de jazzdiscografieën van Brian Rust en A New History of
Jazz door Alyn Shipton (2007) zou er vanaf 1897 al jazz zijn; 8 dit hangt af van wat men wel of geen
‘jazz’ noemt. De definities lieten er in die tijd (tot vandaag toe) veel onduidelijkheden over bestaan.
Jazz bestaat bij gratie van vermenging: door het mêleren van etnische en muzikale tradities. In
de jaren 1920 en 1930 was het Zuiden van de Verenigde Staten, in het bijzonder een havenstad als
New Orleans, een broedplaats voor allerlei culturele gewoontes van Afro-Amerikaanse, Caribische en
Europese origine, die door samensmelting nieuwe dans en muziek vormden, die wij als ‘jazz’ kennen.
In de Master Thesis van Talitha Verheij is uiteengezet hoe jazz en de Jazz Age elkaar definiëren,
waarbij de muziek een ‘culturele representatie’ is van de jaren 1920 en 1930 van Amerika. 9 Verheij
concludeerde dat de ontwikkelingen in deze periode vertaald kunnen worden naar het revolutionaire
en populaire karakter van de jazzmuziek, hoewel dit onderhevig is aan mythevorming over Afro-
7 R.K. Barnhart (red.), Chambers’ dictionary of etymology (2005) 551; verwijzend naar: D. Shulman, ‘The earliest citation of jazz’, in:
Comments on etymology, 16 (1986) 5-6.
8 A. Shipton, A New History of Jazz (New York/London 2007).
9 T.C.E. Verheij, It Don't Mean A Thing, If It Ain't Got That Swing. De wijze waarop jazz en de Jazz Age elkaar definiëren (Utrecht
2007)49-50. Theoretische basis: Stuart Hall, Cultural Representations and Signifying Practices (Londen 1997).
11