Werkboek 1 16 boeiende praktijken om taal van ... - Provincie Limburg

Werkboek 1
Taal is van iedereen
16 boeiende praktijken om taal van iedereen te maken

Uitgave
De deputatie van de provincieraad van Limburg
Herman Reynders, gouverneur-voorzitter
Marc Vandeput, Walter Cremers, Gilbert Van Baelen, Frank Smeets, Jean-Paul Peuskens, Mieke Ramaekers, gedeputeerden,
en Renata Camps, provinciegriffier
Verantwoordelijke uitgever:
Tom Van Thienen, bestuursdirecteur, Directie Mens, provincie Limburg, Universiteitslaan 1, 3500 Hasselt
Redactie: Steunpunt Onderwijs, Directie mens, provincie Limburg
Fotografie: Het Berenhuis - Heusden-Zolder, Centrum voor Taal en Onderwijs - Leuven, Luc Daelemans
Vormgeving en druk: Drukkerij Vaes, Overpelt
Oplage: 500 ex.
Wettelijk depotnummer
D / 20012 / 5857 / 53
Taal is van iedereen
Soms is taal een struikelblok. Te veel talenten gaan verloren en te veel mensen blijven noodgedwongen aan de zijlijn
staan omdat hun taal niet rijk genoeg is. Dat is jammer en pijnlijk, voor de betrokkenen en voor de samenleving.
Werk maken van taal is een belangrijke opdracht voor ons allemaal. Gelukkig is het niet moeilijk om kinderen,
jongeren en volwassenen volop kansen te geven om Nederlands te leren. Iedereen kan het, elke dag. Het is vooral een
kwestie van bewustzijn en aandacht. Overal waar mensen samen zijn, liggen er kansen om te communiceren en ‘al
doende’ taal te leren. Taal is van iedereen.
Dichter bij elkaar
Dit boekje biedt u een kleurrijk palet van goede praktijken die mensen dichter bij elkaar brengen. Soms met de
uitdrukkelijke bedoeling om taal te leren. Soms zijn het praktijken waarin taal vanzelf groeit in de natuurlijke
communicatie. Alle levensfasen komen aan bod en de contexten zijn even gevarieerd als het leven zelf: gezellig
thuis in de zetel, bij een kop koffie in de kinderopvang, op stap met een buddy, op ontdekkingstocht naar de
culturele diversiteit in eigen stad, bij activiteiten op de speelplaats of het speelplein, bij artistieke uitdagingen, in de
beroepsopleiding, in het hoger onderwijs en op het werk.
Ik nodig alle Limburgse lokale besturen, scholen, bedrijven en organisaties uit om deze eerste selectie van zestien
goede praktijken te verkennen. Ik hoop van harte dat u zich erdoor laat inspireren om zelf acties te ondernemen.
Wellicht zijn er ook in uw werking kansen of ziet u nieuwe mogelijkheden om taal van iedereen te maken.
Ik wens u veel leesplezier, goesting en succes.
Frank Smeets
Gedeputeerde van Onderwijs

4 — Onki Stekelbees
VriendENtaal
Open huis waar
ouders zich erkend voelen
Onki Stekelbees in Heusden-Zolder biedt buurtgerichte, laagdrempelige kinderopvang voor ouders met
een diverse achtergrond en met uiteenlopende vragen. Het gaat om ouders die tijdelijk en dringend opvang voor hun
kinderen nodig hebben. Sommige van die ouders komen uit kansengroepen. Vaak mensen die ‘moeten’ gaan werken
en niet kunnen terugvallen op een sociaal netwerk. Of die een opleiding ‘moeten’ volgen voor hun inburgering. Of
die hulp nodig hebben omdat de situatie thuis uit de hand loopt. Ook ouders uit de buurt zijn van harte welkom.
Contact
Kinderopvang Onki Stekelbees
An Van de Pol
0473 690 117
onki.stekelbees@landelijkekinderopvang.be
www.landelijkekinderopvang.be
Partners in opvoeding
De coördinator en de begeleidsters
vertrekken vanuit de basishouding dat
ouders de spil zijn in de opvoeding.
De opvoeding van de kinderen is een
gezamenlijke zoektocht. Vooral voor
mensen uit kansengroepen is dat vaak
een nieuwe, warme ervaring. Dat is waar
het in de opvang om draait: dat de ouders
zich erkend voelen. Onki is een open huis:
ouders krijgen opties aangeboden om met
bepaalde situaties om te gaan en maken
dan zelf de uiteindelijke keuze. Feestelijke
gebeurtenissen worden gevierd met de
‘vroegere’ en de ‘huidige’ ouders. Andere
bijeenkomsten zijn eerder educatief,
zoals een bezoek aan de spelotheek.
Medewerkers gaan op huisbezoek om
administratie in orde te brengen, en op elk
moment van de dag vinden de ouders in de
opvang zelf een luisterend oor.
Zo groeien taal en wederzijds respect
De medewerkers van Onki Stekelbees zorgen
voor warme opvang. Ouders voelen er zich
erkend in hun eigenheid en krijgen er ruim
gelegenheid om Nederlands te spreken.
Over opvoeding en over de ontwikkeling van
hun kind, krijgen ze zelf altijd het laatste
“Een eiland voor mensen uit kansengroepen
biedt geen enkele meerwaarde.”
woord. Zo draagt Onki bij aan het evenwicht
tussen ‘moeten’ en het gevoel dat ouders
zelf keuzes ‘mogen’ blijven maken in de
opvoeding van hun kind.
Onki wint ook het vertrouwen van Vlaamse
ouders uit de buurt. Daardoor krijgen
ouders uit kansengroepen meer het
gevoel dat ze erbij horen en geen vreemde
uitzonderingen zijn. Vlaamse ouders vinden
het verrijkend om meer te vernemen over
gezonde voeding en opvoeding in andere
culturen: “Een mama uit de Dominicaanse
Republiek gaf een Vlaamse mama uitleg
over ananassap voor haar kindje.” Samen
met taal groeit zo wederzijds respect. Op
feestelijke bijeenkomsten zit iedereen druk
te praten. En mensen zijn er voor elkaar op
moeilijke momenten. Onki Stekelbees is
multicultureel.
Intensief samenwerken met andere
initiatieven en met elkaar
Deze open, warme en kleurrijke opvang is
alleen maar mogelijk doordat verschillende
hulp- en dienstverleners intensief
samenwerken. De samenwerking met
andere initiatieven bepaalt sterk de kwaliteit
van de werking. Samenwerken is van
levensbelang voor de organisatie en voor
het toekomstperspectief van de ouders.
Onki bouwt bruggen met het Lokaal Overleg
Kinderopvang, met het OCMW en andere
gemeentelijke diensten die ouders helpen
om de meest gepaste weg te vinden in de
hulp- en dienstverlening. Onki mag dan
een veilige haven zijn, het is geen eiland.
Deze vorm van kinderopvang geeft ouders
het nodige zelfvertrouwen om met hun
kinderen actief mee te doen in het vrijetijdsen
dienstenaanbod in Heusden-Zolder.
In alle rust ervaringen uitwisselen
Op de wekelijkse bijeenkomsten van
vriendENtaal praten anderstaligen met
Nederlandstalige vrijwilligers of ze trekken
er samen op uit. De begeleiders bereiden
het gespreksonderwerp voor, maar heel
vaak wijken ze daarvan af. De mensen
zijn heel gemotiveerd om gezellig en
ongedwongen bij elkaar te zijn en in alle
rust ervaringen, ideeën en meningen uit
te wisselen. Dat werkt ook aanstekelijk: ze
praten over duizend-en-een dingen die ze
graag met elkaar delen.
Sociaal isolement doorbreken
Het is een klassieke verzuchting van
mensen die Nederlandse les volgen: in de
les lukt het allemaal wel, maar in dagelijkse
gesprekken missen ze toch competentie en
zelfvertrouwen. VriendENtaal biedt ze de
mogelijkheid om regelmatig in alle rust met
Nederlandstalige vrijwilligers te praten en
andere mensen te ontmoeten. Zo bouwen
ze gaandeweg een sociaal netwerk op, dat
ook buiten de wekelijkse bijeenkomsten
leidt tot meer sociale contacten. Vaak
zijn deze ontmoetingen een eerste stap
om sociaal isolement te doorbreken.
Wat er op de bijeenkomsten gebeurt, is
““
KINDEr- EN
jONgErENwErKINg
Schakel naar de samenleving
Vormingplus organiseert vriendENtaal om anderstaligen de kans te geven elke week andere mensen te
ontmoeten met wie ze in alle rust kunnen praten en met wie ze er samen op uit trekken. Die sociale contacten zijn
een handige manier om de taal van alledag te leren en te oefenen.
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN
heel verschillend. Dat groeit organisch
met de motivatie en de behoeften van de
deelnemers zelf. Mensen voelen zich goed
in elkaars gezelschap, zonder druk om
te presteren of om perfect Nederlands te
beheersen in hun communicatie.
Taalgrenzen verleggen
Het is belangrijk dat de begeleider inspeelt
op wat zich aandient en desnoods zijn
eigen voorbereiding laat voor wat ze is.
Zo toont hij respect voor de eigenheid
van de mensen en moedigt ze tegelijk aan
om hun taalgrenzen te verleggen. Een
evenwichtig aandeel Nederlandstalige
deelnemers versterkt de intensiteit van de
interacties en het sociale netwerk buiten
de bijeenkomsten. Zo slaat vriendENtaal
bruggen naar het verenigingsleven.
Begeleiders en vrijwilligers worden vaak
echte vertrouwensfiguren bij wie de
mensen terechtkunnen als ze te maken
krijgen met onverwachte omstandigheden
of met kleine of grotere problemen.
“Als ik niet kan komen,
mis ik mijn wekelijkse vitamientjes.”
Contact
AllE lImburgErS
— 5
VrienENtaal leopoldsburg
Samia Chekimi
011 34 02 47
samia.chekimi@leopolsburg.be
www.vormingpluslimburg.be
Samia Chekimi start in Leopoldsburg een groep op voor
jonge moeders die hun kinderen graag meebrengen en die
samen willen stilstaan bij opvoeding en de eerste stappen
naar de kleuterschool. Die behoefte groeide in de rand van de
traditionele bijeenkomsten en Samia speelt daar dankbaar op
in. Samen met de lokale Femma (KAV)-afdeling organiseert
vriendENtaal ook kookactiviteiten. Een van de vrijwilligers
van vriendENtaal is lid van Femma (KAV)-Leopoldsburg.
Vormingplus limburg
Ellen Frissaer
011 56 01 17
ellen.frissaer@vormingpluslimburg.be
VriendENtaal werkt met groepen in Beringen, Diepenbeek,
Dilsen-Stokkem,
Genk, Ham, Hasselt, Heusden-Zolder, Lanaken, Leopoldsburg,
Lommel,
Maasmechelen en Overpelt.
SOCIO-CulTurElE VErENIgINgEN
wElZIjNSDIENSTEN

6 —
Samen inburgeren
Gedeelde verantwoordelijkheid
Samen Inburgeren speelt in op de vraag van veel inburgeraars naar meer contacten met Vlamingen en
naar meer gelegenheden om hun Nederlands te oefenen. Het speelt ook in op de vraag van Vlamingen om kennis te
maken met hun nieuwe buren. Een inburgeraar en een Nederlandstalige vrijwilliger organiseren om de twee weken
samen de meest uiteenlopende activiteiten om veel te praten over het leven ‘hier’ en ‘daar’. Ook jonge inburgeraars
met studieplannen zeggen regelmatig dat ze op zoek zijn naar iemand met wie ze intensief kunnen praten in een
één-op-éénrelatie. Zij willen graag ondersteuning bij hun studie. Vormingplus Limburg en een trajectbegeleider van
het Project Onderwijs inburgering bundelen voor hen de krachten.
Contact
Vormingplus – Project Samen Inburgeren
Ellen Frissaer
011 56 01 17
ellen.frissaer@vormingpluslimburg.be
www.sameninburgeren.be
Samen Inburgeren kan in Hasselt, Genk, Maasmechelen en
Heusden-Zolder.
AllE lImburgErS
ONDErSwIjS
ONThAAl, INTEgrATIE
EN INburgErINg
Samen Inburgeren
Het inburgeringstraject is een professioneel
aanbod. Samen inburgeren werkt
daarnaast, vrijwillig en in een informele
sfeer. De inburgeraar wordt gekoppeld aan
een vrijwillige coach. Om de twee weken
doen ze samen de meest uiteenlopende
dingen. Zo maken de inburgeraars actief
kennis met de lokale samenleving en
krijgen ze de kans om Nederlands te praten
met iemand bij wie ze zich goed voelen.
Vrijwilligers en inburgeraars worden
vooraf ‘gescreend’ om duo’s te maken van
mensen die graag bij elkaar zijn. Samen
met de trajectbegeleider van het Project
Onderwijs inburgering gaat Vormingplus
op zoek naar studentencoaches voor
studerende jonge inburgeraars. Die
coaches begeleiden hun collega-studenten
bij hun studie en verkennen samen het
studentenleven. Ook de hogescholen en de
universiteit zijn betrokken bij het project. “
begeleiding op maat
Deze getuigenis van een inburgeraar
spreekt voor zich: “Je hebt de vrijheid om
af te spreken waar en wanneer je wilt, één
op één. Dat geeft ruimte voor persoonlijke
invulling en begeleiding op maat. Niet
iedereen is hetzelfde. Niet elke inburgeraar
heeft dezelfde behoeften. Voor sommigen
mag het over taal en grammatica gaan.
Anderen zijn niet zo’n talenknobbels en
houden het liever ontspannend. iedereen
heeft ook andere interesses en heeft meer
of minder tijd om af te spreken. Daar is
allemaal ruimte voor in dit project. Dat
maakt het ook zo toegankelijk en verhoogt
zeker de slaagkans op lange termijn voor
een grote groep.” Ook de coaches ervaren
hun engagement als verrijkend. inburgeren
doen we samen.
Zorgen dat het ‘klikt’
Begeleiders wijzen erop dat de matching
met de nodige zorg en toewijding moet
gebeuren: het moet klikken. De duo’s
krijgen steun van een coördinator die klaar
staat om in te gaan op vragen en suggesties.
Samen met andere duo’s kunnen ze
ook meedoen met groepsactiviteiten
om ervaringen uit te wisselen en om het
netwerk van de inburgeraars uit te breiden.
“Ik krijg ook vragen waar ik niet op
kan antwoorden (lacht):
waarom mosselpotten altijd zwart zijn
in Belgische restaurants?”
Trajectbegeleiding voor kandidaat-studenten
Samen inburgeren met extra aandacht voor studenten
“Studeren is belangrijk om mijn toekomst hier op te bouwen. Het maakt me optimistisch dat ik nu weet waar en hoe
ik verder kan studeren.”
Studeren is bouwen aan een toekomst. Toch is het niet voor iedereen vanzelfsprekend om wegwijs te raken in
het onderwijslandschap en moeiteloos te studeren. Zeker kandidaat-studenten die nieuw zijn in België of die het
Nederlands niet als moedertaal beheersen, krijgen het vaak moeilijker om te studeren volgens de eigen capaciteiten.
De academische en professionele taaleisen zijn soms te hoog gegrepen bij de start of in hun opleiding zelf. Ook
staan praktische en financiële moeilijkheden soms in de weg.
Het Project Onderwijs inburgering van het Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Noord vzw bereidt
inburgeraars met studieplannen beter voor op hun studie. Het project organiseert trajectbegeleiding om kandidaatstudenten
te informeren over de toelatingsvoorwaarden (taal- en diplomavereisten), te adviseren over hun
studiemogelijkheden en te begeleiden in hun studiekeuze.
Partners zijn de Limburgse hogescholen, de universiteit, het volwassenenonderwijs, de integratie- en
inburgeringssector. Dat netwerk zoekt samen naar mogelijkheden om de toegankelijkheid van de opleidingen voor
allochtone studenten te verbeteren. We wisselen onderling expertise uit en brengen signalen en positieve acties in
kaart. Een goede basis om te werken aan toegankelijke en succesvolle studieloopbanen.
Consortium Volwassenenonderwijs Limburg Noord vzw
Project Onderwijs inburgering – begeleiding van inburgeraars die willen studeren
Nele Driesen
0479 73 30 08
nele.driesen@limburg.be
www.volwassenenonderwijslimburg.be

8 — boekbaby’s
“Ze knabbelen erop,
ze kijken erin: die boekjes, dat is zalig”
Stichting lezen en lOCuS (Vlaams steunpunt voor bibliotheken, cultuur- en gemeenschapscentra
en lokaal cultuurbeleid) starten in 2005 met Boekbaby’s, een initiatief om ouders en hun jonge kinderen te laten
genieten van boeken en van voorlezen. Samen in een boekje neuzen, versterkt de band tussen ouder en kind. Het
bevordert de taalontwikkeling en creëert een leescultuur in het gezin. De provincie Limburg voorziet vanaf 2012 de
financiering van de babypakketten voor alle geïnteresseerde Limburgse gemeenten.
Contact
Provincie limburg
hilde Vandormael
011 30 59 19
hvandormael@limburg.be
www.boekbabys.be
bIblIOThEKEN
lOKAlE bESTurEN
VrIjwIllIgErS
Samen genieten van taal en cultuur
Gemeenten die zich engageren voor het
project Boekbaby’s zorgen ervoor dat
jonge gezinnen op twee momenten boeken
krijgen, samen met nuttige informatie over
voorlezen. Als ouders met hun baby van
zes maanden naar het consultatiebureau
van Kind en Gezin gaan, krijgen ze het
babypakket: twee boekjes en een brochure
met informatie over voorlezen en over de
bibliotheek. Als ze op consultatie komen
met hun peuter van vijftien maanden,
krijgen ze een uitnodiging om een
peuterpakket op te halen in de bibliotheek.
Ook in dat pakket zitten twee boeken en
een brochure vol informatie en tips.
Kind en Gezin begeleidt jarenlang en
met veel toewijding vrijwel alle gezinnen
waar een kindje geboren is. Dat betekent
dat al die gezinnen de kans krijgen om
vertrouwd te raken met boeken en met
voorlezen. Dat is een handige manier
om te zorgen voor meer culturele en
maatschappelijke betrokkenheid. En
het is ook gewoon leuk om met het hele
gezin samen te genieten van de taal en
de communicatie die de verhalen en de
illustraties oproepen. Op langere termijn
bevordert de lokale samenwerking ook de
zorg en de dienstverlening aan gezinnen
voor opvoeding en onderwijs.
Netwerking, vorming en ondersteuning
Dat de betrokken diensten en organisaties
lokaal goed samenwerken, is een
belangrijke sleutel tot succes. Daarom zet
Boekbaby’s intensief in op netwerking,
vorming en maatwerk in de ondersteuning
van de lokale partners.
“Het verwonderde ons hoe snel
die boekjes haar toch interesseerden,
hoe snel het een moment werd
om leuk met haar bezig te zijn.
“
Ze geniet er écht van.”
uit het leven gegrepen
Communicatiedrempels verlagen
— 9
Ouders beseffen maar al te goed dat goede Nederlandse taalvaardigheid hun kinderen meer kansen geeft op school. Hun vragen naar
advies hangen vaak samen met deze bekommernis. Veel ouders willen daar van huis uit aan bijdragen, maar zijn onzeker over hoe ze dat het
best aanpakken. Voor ouders, grootouders en andere opvoeders thuis zijn er geen leerplannen die voorschrijven welke woordjes en regels hun
kinderen moeten inoefenen. Maar dit is ook helemaal niet nodig. Taal groeit pas echt in informele gesprekjes van ouders met hun kinderen
over wat er in de wereld gebeurt. Een mama die haar kind ’s morgens wast en aankleedt en tijd maakt om verhalen te vertellen voor het
slapengaan. De papa die met zijn kroost aan tafel zit en zijn jongste spruit netjes soep leert eten, ondertussen even naar buiten kijkt en zich
met de oudste kinderen afvraagt waarom de kat van de buren de laatste tijd zo graag in hún tuin zit. Ongedwongen en in alle rust met elkaar
praten is de beste voedingsbodem voor taal.
Open ontmoetingen
Wat van onschatbare waarde is voor opgroeiende kinderen, is even waardevol voor hun ouders. Mensen vragen elke keer opnieuw naar tijd
en ruimte waarin ze samen met anderen kunnen stilstaan bij de taalontwikkeling en de schoolloopbaan van hun kinderen, bij de opvoeding,
de zorg voor hun gezin, hun zoektocht naar werk, een studie of andere verwachtingen en bij de gewone dingen van het leven. Ze zijn op
zoek naar een veilige haven waar ze hun buren, lotgenoten en professionele begeleiders kunnen ontmoeten en met elkaar kunnen praten
in een ongedwongen sfeer. In elk van de initiatieven voor ouders en volwassenen die dit inspiratieboek voorstelt, zijn die ontmoetingen een
open gebeuren. Een brochure voor het vijftienjarige bestaan van kinderdagverblijf Wigwam, een initiatief in Kessel-Lo dat op dezelfde leest
geschoeid is als onze Onki Stekelbees, verwoordt die open geest zo: “Een echte ontmoetingsplaats is een plaats waar mensen niet beoordeeld
of geëvalueerd worden aan de hand van een of ander kader, maar een plaats waar mensen zelf betekenis kunnen geven en ontdekken, en zelf
het kader vormgeven waarin opvoeden voor hen betekenis heeft. Voor dit soort ontmoeten hoeft niets groots te worden opgezet. Door kleine
dingen – een aangeboden koffie bij het onthaal, een luisterend oor van de begeleid(st)er, de gelegenheid om mee te doen met laagdrempelige
groepsactiviteiten zoals koken of knutselen – wordt Wigwam voor een paar uur meer dan een kinderdagverblijf. Het wordt een plaats waar
kinderen, ouders, vrijwilligers en begeleiders verblijven en zich blootstellen aan de ideeën van anderen. Niet zozeer om er uit te leren, maar om
de ervaring van gehoord te worden en tegelijk te luisteren naar anderen, van te kunnen spreken en in dat spreken de eigen stem te ontdekken,
en zo verantwoordelijkheid te dragen voor de eigen (visie op) opvoeding. Op die manier ondersteunen ouders en Wigwam elkaar in het
opvangen en opvoeden van kinderen.” (Wigwam, Kinderopvang en ontmoeting. Het verhaal van Wigwam, een open huis voor het hele gezin.
Uitgeverij Clavis, 2010)
De ontmoetingen bij vriendENtaal en Samen Inburgeren lopen in die zelfde informele, open sfeer van wederkerigheid. “Ik heb mijn
voorbereiding achter de hand, maar ik speel vooral in op het moment, en als de moeders hun kinderen meebrengen, moet ik eerst nog wat
kinderziektes overwinnen maar samen geraken we er wel uit”, zegt een begeleidster van vriendENtaal. “Niet iedereen is hetzelfde. Niet elke
inburgeraar heeft dezelfde inburgeringsbehoeften”, schrijft een jonge vrouw. En haar coach reageert: “Je leert jezelf en je eigen cultuur ook
beter kennen.”
Los van je functie
Ook op school en op het werk kunnen mensen even uit hun geijkte functie en rolpatroon stappen voor een kort, informeel gesprek in een sfeer
van wederkerigheid: het kan ertoe bijdragen dat mensen zich ergens thuis voelen.
De secretaresse of leerkracht die een nieuwe leerling inschrijft, kan zich beperken tot een vragenlijst invullen en elementaire informatie geven
voor leerlingen en hun ouders. In de marge van de gestelde vragen kan ze praten over dingen die ermee samenhangen – zonder indiscreet
te worden – en zo het zakelijke karakter van de eerste kennismaking doorbreken. Dan verlaagt ze de drempel voor ouders en leerlingen om
contact met haar op te nemen als ze ooit andere zaken moeten bespreken. Is de leerling vertrouwd met de buurt van de school? Is hij of zij het
al een beetje gewend om met trein, tram of bus te komen? Hoe gaan de leerling en de ouders om met die grote stap? Is het de eerste keer dat
een van de kinderen in het gezin de stap zet naar het secundair onderwijs? Vinden ze het spannend?
De veiligheidscoördinator in een houtverwerkend bedrijf kan verplichte metingen doen in een atelier, ze ingeven in zijn laptop en terug naar
zijn bureau stappen. Hij kan ook van de gelegenheid gebruik maken om een praatje te slaan met de arbeiders in het atelier. Hoe gaat het met
de kersverse zoon van een van de jonge schrijnwerkers? Stellen zijn zoontje en zijn vrouw het goed? Hoe gaan de oudere kinderen om met hun
broertje? Had hij dat verwacht? Is de collega die onlangs verhuisde het al een beetje gewoon in zijn nieuwe buurt? Wie heeft er nog naar de laatste
wedstrijd gekeken van Genk tegen Anderlecht? Wat vonden ze ervan? Gaat het er in de Italiaanse of Turkse voetbalcompetitie ook zo aan toe? En
ook de ingebakken gewoonte om over het weer te praten bij de bakker of de slager, of bij toevallige ontmoetingen met buren op straat, is voor
iedereen de geknipte aanleiding om een bredere terreinverkenning op te zetten. Hoe gaat het met de kinderen? Hoe oud is de jongste dochter
ondertussen? Voelen de mensen zich al een beetje thuis in hun nieuwe buurt? Hebben ze zich al ingeschreven voor het buurtfeest?
In hun vrije tijd communiceren mensen regelmatig op een natuurlijke manier, al dan niet in samenhang met de afspraken en regels over het
goede verloop van een bepaalde spelsituatie. Toch kun je ook ‘los van je functie’ proberen oog en oor te hebben voor korte, informele maar
welgemeende gesprekjes met de ouders als ze hun kinderen brengen of komen afhalen.

10 — Speelpleinwerking De Saenhoeve maasmechelen
Sociaal artistieke en culturele ateliers - SACA bij vzw gigos
Contact
Speelpleinwerking De Saenhoeve vzw
jean weustenraad en josiane Vranken
0475 67 90 36
jean.weustenraad@skynet.be
www.saenhoeve.be
KINDEr- EN jONgErENwErKINg
Een grote familie
De Saenhoeve startte al in 1970 met een speelpleinwerking.
Veertig jaar later is die uitgegroeid tot een groot kleurrijk dorp, als in de zomervakantie elke dag honderden
kinderen, jongeren, animatoren en vrijwilligers verzamelen blazen in de bossen aan de Ringlaan.
VrIjwIllIgErS
brede waaier activiteiten met
aandacht voor taal
Twee zomermaanden lang spelen in De
Saenhoeve elke dag vierhonderd kinderen
van drie tot vijftien jaar. Ze worden er
toevertrouwd aan de goede zorgen van
tachtig animatoren, die de verschillende
leeftijdsgroepen afwisselend begeleiden
in een brede waaier van activiteiten. in
het Taalpaleis is er bijzondere aandacht
voor taal, en ook het amfitheater is een
uitgelezen plek om jonge mensen in te
wijden in taal en drama. Het hele jaar
door staan er zo’n honderd vrijwilligers
paraat. Die mensen engageren zich voor de
kookploeg of ze staan in voor de logistiek.
Vanaf februari reserveren ze hun zaterdagen
om de speeltuigen te onderhouden. in het
voorjaar volgt de kersverse leiding vorming.
Nu wil de Saenhoeve graag werk maken
van een knusse kiosk waar kinderen,
animatoren, verantwoordelijken én ouders
wat informeler van elkaars gezelschap
kunnen genieten. “
“Diversiteit brengt
meer rijkdom
dan armoede.”
honderden unieke mensen die
samenwerken
De Saenhoeve weerspiegelt de diversiteit
van de samenleving. Het uitgangspunt ligt
niet in het traditionele, vaak tweeledige
doelgroepdenken – ‘wij’ en de ‘kansarmen’
of ‘wij’ en de ‘anderstaligen’ – maar in de
beleving van honderden unieke mensen
die samen werken, samen spelen, samen
eten, samen praten en zo elke dag nieuwe,
verrassende invalshoeken met elkaar
delen. Als er bij momenten meer expliciete
aandacht is voor taal, gebeurt dat in het
verlengde van de ervaringen die zich
aandienen en van het gespeelde spel.
gemeenschap levend houden
Een speelpleinwerking vraagt het hele
jaar door zorg en toewijding van heel
geëngageerde mensen. Ze smeden
doorlopend banden om de gemeenschap
levend te houden waarin mensen elkaar
met een wisselende intensiteit ontmoeten.
Ze getuigen van een open visie op de
samenleving en kijken voortdurend
vooruit, op zoek naar nieuwe uitdagingen
en de mogelijkheden om die aan te
gaan. Maar bovenal hebben ze op een
ongedwongen manier oog voor de unieke
manier waarop elk kind, elke jongere,
animator of vrijwilliger kan bijdragen tot
het grotere geheel.
Ankerplaatsen met perspectief op de wereld
vzw gigos organiseert sociaal artistieke en culturele ateliers. Verschillende wijken in Genk zetten een verregaande
kunstzinnige bedrijvigheid op voor kinderen en jongeren.
De medewerkers van SACA focussen er op creativiteit, cultuur en kunst. Ze willen drempels verlagen en ogen openen.
Ze willen jonge mensen aanzetten tot beweging, muziek en theater op plaatsen waar ze zichzelf mogen zijn.
Hier mogen ze hun grenzen verleggen om zo hun venster op de wereld ver, heel ver open te zetten.
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN “
Sociaal artistieke en culturele ateliers
Op vaste tijdstippen komen kinderen en
jongeren samen met hun begeleiders om te
werken aan uiteenlopende kunstprojecten:
theater, foto-, keramiek- of textielateliers.
Dat gebeurt in hun eigen woonwijk. in
de ateliers kunnen ze hun creativiteit
helemaal uitleven en proeven van cultuur.
Ze ontwerpen ingenieuze mobielen en
kostuums om mee te doen aan parades
in binnen- en buitenland. Ze maken
uitgebreid kennis met de wereld van de
fotografie en verzorgen tentoonstellingen
en reportages – eventueel in samenwerking
met fotoclubs. Ze doen ook mee aan de
Kunstbende (“We mogen naar Gent voor
de finale!”) en aan Theater op de markt.
Hun jonge begeleiders – jongeren uit de
wijk, stagiairs en medewerkers van Gigos
– krijgen tijd en ruimte om het proces te
bewaken en samen te zorgen voor een
goede afloop.
boeiende communicatiemomenten
De kunstprojecten zijn welomlijnd en
doelgericht. De ateliers komen ook naar
buiten met de prachtige resultaten.
Daardoor hebben de jonge begeleiders
een toetssteen om de vaak groots
opgezette projecten in goede banen te
leiden. in de begeleiding werken jongeren
uit de wijk samen met medewerkers van
de vzw en met stagiairs. Dat zorgt voor
gezonde diversiteit en voor boeiende
communicatiemomenten. Niet alleen
in de wijk of in de kunstateliers zelf: er is
ook communicatie met de buitenwereld,
met andere culturele verenigingen en
stadsdiensten. En de jongeren krijgen
ook een forum of zelfs een podium om
het beste van zichzelf te geven in kunst,
creativiteit en taal.
Creatieve begeleiding en infrastructuur
Dit is kunst. De coördinatoren zijn kunst-
zinnige, creatieve mensen die hun sporen
verdienden in verschillende disciplines.
Ze geven de begeleiders regelmatig
de kans om zich bepaalde technieken
eigen te maken in een kunstacademie.
Anderzijds moet de coördinator zijn
persoonlijke creatieve aspiraties en de
organisatie kunnen loslaten om ze in de
handen van de begeleiders te leggen en
zelf een diplomatieke vinger aan de pols
te houden. Ook de infrastructuur is van
onschatbaar belang. Zo kwamen er in
Sledderlo naaiateliers om kostuums te
ontwerpen, en mobielen en voertuigen in
een grote hal (mét lasapparaten en ander
toebehoren) zodat ze in alle mogelijke
creatieve richtingen kunnen uitgroeien.
— 11
“Onze steltlopers deden met hun Bengaalse
fakkels, fireball-launchers en verlichte
mobielen het parcours eventjes oplaaien,
waarna ze de hele meute op sleeptouw namen
naar het eindspektakel in het Dommelhof.”
Contact
gigos vzw genk
leo Nouwen, algemeen coördinator
Vera Sclep, coördinator Educatieve Cel
089 25 81 00
info@gigos.be
www.gigos.be
KINDEr- EN jONgErENwErKINg
KuNST- EN CulTuurPrOjECTEN

12 — hapje Sint-Truiden
De babbeldoos
Contact
hapje Sint-Truiden
lokale Integratiedienst
riet leurs
011 70 15 37
riet.leurs@sint-truiden.be
http://hapjesinttruiden.be
Djapo hasselt
hilde martens
011 31 32 11
hilde.martens@djapo.be
www.djapo.be
lOKAlE bESTurEN
ONDErwIjS
SOCIO-CulTurElE VErENIgINgEN
Vreemdgaan in eigen stad
hapje Sint-Truiden daagt leerlingen en leerkrachten uit om op bezoek te gaan bij vier allochtone
gemeenschappen en samen ervaringen te delen. De kennismaking gaat over taal, voeding, land en cultuur,
religie en vrije tijd.
Kleurrijk educatief pakket
Dit originele project over diversiteit en
verdraagzaamheid werd gerealiseerd
voor leerlingen in het eerste jaar
secundair onderwijs in Sint-Truiden.
Een boeiende samenwerking tussen
Djapo, de Lokale integratiedienst, vier
allochtone gemeenschappen en andere
lokale organisaties leverde een kleurrijk
educatief pakket op waarin beleving en
ontmoeting centraal staan. Het aanbod
bestaat uit een aantrekkelijk boek met een
schat aan informatie over vier allochtone
gemeenschappen in Sint-Truiden en
het inleefspel Blauwland-Geelland dat
de leerlingen vóór de bezoeken spelen,
een actiedag die de leerlingen en hun
leerkrachten even onderdompelt in
vier gemeenschappen, een les over
vooroordelen én aanbevelingen voor de
leerkracht om de ervaringen te verbreden
en te verdiepen.
Drempels overwinnen
De bezochte gemeenschappen zijn
verenigd in een organisatie. Ze werken
nauw samen met de stad en ze organiseren
zelf activiteiten voor alle Truienaars. Op “
bezoek gaan bij die mensen die hun deur
graag ver open zetten, helpt leerlingen
en leerkrachten om de eerste, kleine
drempels te overwinnen. Ze bezoeken
onder andere een echtpaar dat een winkel
uitbaat: mensen zien dan vaak voor het
eerst dingen waarnaar ze al lang zélf op
zoek waren – vaak een aanleiding om later
nog eens terug te komen en de informele
contacten te onderhouden. Leerlingen
die lid zijn van de gemeenschap worden
betrokken bij de voorstelling. Zo kunnen
hun klasgenoten hun taal vaardig heid in de
thuistaal en andere competenties ervaren,
en dat versterkt hun zelfvertrouwen en
status in de klasgroep. Ze wonen ook een
les Farsi bij, waar iedereen ervaart hoe
onzeker het aanvoelt als je in een taal moet
communiceren die je helemaal vreemd is.
goede coördinatie en
duidelijke afspraken
Het project vraagt om goede coördinatie en
duidelijke afspraken tussen de mensen die
zich engageren. Om ervoor te zorgen dat de
eerste kennismaking dieper wortel schiet,
is een eenmalig evenement natuurlijk niet
genoeg. De initiatiefnemers doen alvast
prachtige aanzetten voor een vervolg
met de mooie publicaties – inclusief de
aanbevelingen voor de leerkrachten – die
erop gericht zijn om op een creatieve en
betrokken manier samen verder te gaan.
“Het probleem is niet dat we te
weinig van anderen weten, maar
dat we te snel denken genoeg
van anderen te weten.”
Op het kruispunt van gezin, school en buurt
De babbeldoos is een initiatief van jeugd- en buurtwerk vzw Thebe en Schoolopbouwwerk Maasmechelen.
Zij ontwikkelden samen de Babbeldoo omdat veel kinderen het moeilijk hadden om uitleg te begrijpen in
spelsituaties. Ze kozen voor interactieve werkvormen, die de kinderen de kans geven om te experimenteren met taal.
Meer dan tien jaar later worden er op heel wat plaatsen Babbeldozen georganiseerd in alle mogelijke varianten.
Voor deze gelegenheid gaan we even terug naar het oorspronkelijke concept van de methode. De Babbeldoos
pur sang. Kinderen uit het eerste leerjaar die elk week samenkomen om te spelen en te genieten van verhalen en
heerlijke uitstapjes. Hun begeleiders bouwen bruggen tussen de ouders, de school en de buurt.
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN
De Babbeldoos ontwikkelde activiteiten
rond tien gevarieerde thema’s, die
rond tien thema’s
telkens een ander aspect van de wereld “Activiteiten
verkennen. Elk thema volgt een stramien
van zes opeenvolgende activiteiten: een
motiverende startactiviteit, een interactief
voorleesmoment, een gezelschapsspel,
een knutsel activiteit, een oudermoment en
een slotactiviteit. De begeleiders hebben
bijzondere aandacht voor sfeer: speciale
uitnodigingen voor ouders en leerkrachten,
en hartelijke ontvangst. Bovendien slaan
ze de brug tussen ouders, leerkrachten en
buurtbewoners: ze bezoeken de mensen en
zorgen ervoor dat ze elkaar ook geregeld
ontmoeten. De activiteiten lopen buiten
de schoolmuren en buiten de schooluren,
twee keer een uur per week.
leergierigheid terugvinden
De hoeksteen van de interactie is het
welbevinden van de kinderen en hun
motivatie om mee te doen met gevarieerde,
grensverleggende activiteiten. De
leergierigheid van kinderen wordt zo
geprikkeld. Van bij het begin informeert
de Babbeldoos de leerkrachten die ze bij
de activiteiten betrekt. Zij moedigen de
kinderen aan om hun ervaringen te delen
met hun klasgenoten. Dat is vaak een
aanleiding om gelijkaardige interactieve
activiteiten op te zetten in de klas, met de
Babbeldooskinderen als gids. Ouders en
leerkrachten krijgen de kans om elkaar
informeel te ontmoeten. Dat kan voor
ouders de drempel verlagen om de school
op andere – meer formele – momenten te
bezoeken.
Alle schakels bewaren
De Babbeldoos is een intensief project.
Coördinatoren en begeleiders moeten
dan ook zorgvuldig alle schakels
integraal bewaren: van huisbezoeken
over ontmoetingsmomenten tot het
motiverende, interactieve aanbod aan
activiteiten. De ontwikkelaars hadden al
oog voor het belang van heterogeniteit
om interactie uit te lokken. Vandaar dat
ze ook Nederlandstalige kinderen met
een rijke woordenschat uitnodigden die
te kampen hadden met spreekangst.
Want hoe groter de diversiteit, hoe rijker
de gedeelde ervaringen. En hoe sterker
de weerspiegeling van de samenleving
in de groep, hoe inclusiever de omgeving
aanvoelt waarin mensen elkaar ontmoeten.
Contact
Vzw Thebe
bernd Smeets en mieke Dus
089 76 47 34
info@thebe.be
www.thebe.be
— 13
“Spectaculaire
startactiviteiten
zochten we vaak
op plaatsen waar
de kinderen zelden
komen, bijvoorbeeld
achter de schermen
van de schouwburg
of in het atelier van
een plaatselijke
kunstenaar.”
KINDEr- EN jONgErENwErKINg
lOKAlE bESTurEN
ONDErwIjS

uit het leven gegrepen
Groeikansen scheppen om taal te verwerven
Uw grote nieuwsgierigheid naar wat er in kinderen omgaat, schept groeikansen voor hun taalverwerving. Door vanuit oprechte
betrokkenheid met ze te praten over wat er in hun kinderwereld en daarbuiten gebeurt, geeft u ze de kans om voluit te experimenteren met
taal in een omgeving waarin ze zich veilig voelen. We illustreren deze houding met voorbeelden uit de buitenschoolse kinderopvang, maar we
zijn ervan overtuigd dat ze ook andere mensen kunnen inspireren die zich engageren in de vrije tijd van kinderen en jongeren. Ook op school
zijn de voorbeelden goud waard.
De betrokkenheid van de begeleider is doorslaggevend om tot een gesprek te komen waarin een kind zijn verhaal wil vertellen, ook als
het kind zelf de eerste stap zet om ergens over te praten. Begeleiders uiten hun betrokkenheid door bijvragen te stellen over de boodschap
waarmee een kind afkomt, en door het kind te motiveren om zelf zoveel mogelijk ideeën onder woorden te brengen: “Wat is er precies
gebeurd, Anke?” “Oei, wat vervelend. Wat heb je toen gedaan?” “Was er niemand die je kon helpen?” “Hoe kwam dat?” “Fijn dat je naar dat
verjaardagsfeestje mag gaan. Weet je al welk cadeautje je gaat meenemen?” “Wat heb jij de laatste keer dat je jarig was van je vriendinnetje
gekregen?” “Is er een nieuw neefje in de familie?” “Wanneer gaan jullie de baby bezoeken?” Afhankelijk van wat de kinderen antwoorden,
kan de begeleider op zoek gaan naar nieuwe raakpunten en nieuwe invalshoeken.
Als groepjes kinderen in verschillende hoeken en kamers zitten te spelen of een werkje maken, kan een begeleider rondwandelen en hier en
daar kort informeren naar de stand van zaken. Ervaring leert dat kinderen graag even laten binnenkijken in het spel of de activiteit waar ze
mee bezig zijn. Zo’n gesprekje begint het best met een open vraag. Ook dan kan de begeleider geleidelijk verder ingaan op de informatie die de
kinderen zelf prijsgeven. Groepjes die geen pottenkijkers dulden en die zelf op een levendige manier met elkaar discussiëren, kunnen op eigen
houtje verder. Begeleiders die ook deze kinderen laten merken dat ze geïnteresseerd zijn in hun bezigheden, vergroten de kans dat de kinderen
ze aanspreken als het wél nodig is.
Elk kind is érgens goed in
Ten slotte kan de begeleider er ook voor zorgen dat kinderen met elkaar overleggen. Kinderen vinden het fijn om ervaringen uit te wisselen
met leeftijdgenoten. Zo kunnen de minder taalvaardige kinderen gesprekjes aangaan met de meer taalvaardige kinderen om hun plannen en
activiteiten tot een goed einde te brengen. “Lukt het niet, Marie?” “Ik denk dat Maarten wel weet hoe je dat het beste aanpakt.” “Maarten,
kun jij even met Sofie bekijken hoe ze deze constructie verder kan opbouwen?” Hoe meer je elk kind aanspreekt op zijn talenten en hoe meer
de begeleiders hun bewondering uiten over wat de kinderen samen bereiken, hoe meer kans dat kinderen zich openstellen om erover te praten.
Elk kind is érgens goed in.
Sommige kinderen lijken geboren onderhandelaars. Ze zetten graag een boom op over wat ze bezighoudt of boeit. Ze geven graag hun mening
en vragen honderduit. Die kinderen zijn heel gemotiveerd om in te spelen op de gang van zaken in de wereld. Andere kinderen houden hun
gedachten en gevoelens liever voor zichzelf. Het is belangrijk om ook genoeg aandacht en nieuwsgierigheid te tonen voor die kinderen, die
vaak in zichzelf gekeerd zitten, verdiept in hun eigen activiteit. Als de tijd rijp is, profiteren ook zij van de communicatie met iemand die samen
met hen bleef stilstaan bij hun interesses en gevoeligheden. Iemand die dat ooit met veel zorg en toewijding voor hen verwoordde, iemand
die op een ongedwongen manier de wederzijdse communicatie op gang probeerde te brengen zonder iets te forceren. Er doen zich overal en
altijd situaties voor waar begeleiders achteloos aan voorbijgaan, maar die ze zonder enige moeite kunnen aangrijpen om een gesprekje op te
zetten. Een stil kind dat zijn voetje voor de begeleider zet met de onuitgesproken uitnodiging om zijn veter te knopen, kun je helpen zonder
één woord. Of je maakt van de gelegenheid gebruik om te praten over wat er gebeurt, ook al gaat het kind niet onmiddellijk in op je vragen
en opmerkingen. “Wat is er gebeurd, Romy? Heeft er iemand op je veter getrapt? Nee? Misschien is de knoop wel losgekomen omdat je zoveel
rondgewandeld hebt vandaag? Wat denk je?”
Andere situatie, andere taal
Aan het loket van het gemeentehuis spreken mensen een andere taal dan met hun buurvrouw op straat. Het is belangrijk dat jonge mensen
voelen dat ze in verschillende situaties anders mogen of zelfs moeten spreken. Soms kunnen ze kiezen, soms niet.
Bij vrienden en familie kiezen mensen zelf hoe ze met elkaar praten. Dikwijls gelden er ook normen, bijvoorbeeld over hoe je elkaar groet of
hoe je afscheid neemt.
In de buitenschoolse kinderopvang gaat alles er eerder ongedwongen aan toe. Toch doen er zich ook daar situaties voor waarin een andere
taalvariant meer voor de hand ligt. Misschien komt er weleens ‘officieel’ bezoek? Iemand van het bestuur, de wijkagent of een brandweerman
die de brandveiligheid komt controleren?
Waarom kinderen dan niet de kans geven om zelf iets te vertellen over wat ze in de opvang allemaal doen? Over wat er in de buurt gebeurt?
Of over wat ze samen onlangs meegemaakt hebben? De oudere kinderen vinden het misschien leuk om mee de aanwezigheidslijst in te vullen?
Omgaan met tabellen en luisteren naar instructies is iets heel anders dan gezellig samen aan tafel zitten. Een andere situatie waar ze een
andere taal voor nodig hebben. Of kinderen schrijven een kaartje voor een gezin in de buurt. Of voor het gezin van een van de andere kinderen
waar een zusje of broertje geboren is?
Belang van thuistaal
Misschien vangt u kinderen op die thuis een andere taal spreken dan Nederlands. Als die kinderen met Nederlandstalige kinderen spelen,
doen ze dat wellicht in het Nederlands. Als ze een gesprekje aanknopen met kinderen die hún thuistaal spreken, is het goed mogelijk dat
hun gesprek in die thuistaal loopt. Als kinderen met elkaar communiceren in hun eigen taal, kan de begeleider in het Nederlands meepraten.
Allicht schakelen de kinderen dan ook zelf weer over naar Nederlands, zeker zolang de begeleider meepraat. Twee Turkse kinderen zijn samen
aan het puzzelen. Ze proberen de juiste stukjes te zoeken en te combineren in het Turks. De begeleider ziet dat ze het een beetje moeilijk
hebben, en begint een gesprek: “Lukt het, meisjes? Zal ik jullie even helpen? Eens kijken, welk stukje zijn jullie aan het zoeken, Gözde?
Misschien moeten we eens samen zoeken naar blauwe stukjes, want de jurk van deze kabouter is blauw?” Zo krijgen de kinderen de kans om
te experimenteren met Nederlands, zonder dat ze het gevoel krijgen dat hun eigen taal er niet toe doet. Ook in contacten met anderstalige
ouders is het belangrijk dat ouders en kinderen het geruststellende gevoel hebben dat ze hun eigen taal en cultuur niet hoeven weg te cijferen.
Schooltaal
Op school gaat het dikwijls over dingen die we in de werkelijkheid niet kunnen zien, horen of bevatten: dingen als reliëf, Keizer Karel,
Guldensporenslag, zinsbouw. De school gebruikt ook taal om
verbanden te leggen tussen cijfers en andere symbolen. Mensen die met kinderen praten buiten de schoolmuren, helpen kinderen die
schooltaal te verwerven door regelmatig met hen stil te staan bij de oorzaken of de gevolgen van wat er gebeurt en door de fantasie van de
kinderen aan te spreken. Ook dat kan gebeuren naar aanleiding van dingen waar de kinderen zélf mee bezig zijn. “Zouden jullie het ook fijn
vinden om hier aan een versierde tafel te zitten als je jarig bent, net als Isaac?” “Zouden er mensen zijn die dat helemaal niet leuk vinden?”
“Wat zou er gebeuren als de koe in dit prentenboek een vos was? Stel je voor: een vos die op bezoek komt bij een muis die tandarts is.”

16 — Semi-autonoom gecombineerd leren
Contact
universiteit hasselt
Centrum Toegepaste linguïstiek
Prof. dr. martine Verjans
011 26 86 86
martine.verjans@uhasselt.be
www.uhasselt.be/uh/ctl/Onderzoek-Ontwikkeling/
onderzoek-ontwikkeling-Projecten.html
Theorie getoetst aan de praktijk
universiteit hasselt, faculteit Bedrijfseconomische Wetenschappen, kiest voor autonoom digitaal
leren in combinatie met contacturen. De kloof tussen het niveau van de heterogene groep instromende studenten
aan de faculteit en de hoge eisen van de arbeidsmarkt, het beperkt aantal verplichte studiepunten en de minimale
personeelsomkadering gaven aanleiding tot een grondige reflectie over inhoud en didactiek van het vak Economisch
en zakelijk Frans aan de Universiteit van Hasselt.
Via e-learning vergaren studenten nu de bouwstenen van economisch en zakelijk Frans volgens hun persoonlijke
voorkeur. Daarna komen de bouwstenen van de taal tot leven in hun communicatie met de docent en hun
medestudenten.
ONDErwIjS
wErKgEVErS
Autonoom digitaal leren én contacturen
De faculteit koos voor autonoom digitaal
leren in combinatie met contacturen.
Met andere woorden: semi-autonoom
gecombineerd leren. E-learning moet in
volledige zelfstudie optimaal renderen in
een docentonafhankelijke leeromgeving.
Dat betekent onder andere fors rekening
houden met hoe de individuele student
bij voorkeur leert. Maar om dat om te
zetten naar effectieve communicatie is
de begeleiding van een menselijke tutor
nodig. Dat gebeurt in werkzittingen. De
docent treedt dan op als coach die situaties
creëert waarin studenten met elkaar
moeten communiceren, die reflecteert
op verschillende aspecten van taal en
taalverwerving, en die ingaat op al dan niet
correct omgaan met cultuurverschillen.
motiverende autonomie
De autonomie in de manier waarop de
studenten de bouwstenen van een taal
mogen verwerven, werkt motiverend.
De digitale modules houden op een “
fijnmazige manier rekening met de brede
waaier aan leerstijlen, en voorzien telkens
een aangepaste terugkoppeling. Maar de
bouwstenen komen tot leven in de essentie
van taal, in menselijke communicatie die
doordrongen is van cultureel bepaalde
normen en waarden. Dat maakt de
aanpak zo bijzonder. Al te vaak wordt een
digitaal leerplatform in het talenonderwijs
een doel op zich, met goede kennis als
einddoel. in dit concept laat e-learning
een verregaande differentiatie toe in hoe
studenten bouwstenen vergaren, die in
een volgende fase tot leven komen in
gevarieerde communicatieve situaties.
Andere ingesteldheid van docent
Deze manier van werken vraagt een
andere ingesteldheid van de docent. Hij
moet kunnen inspelen op de misschien
onverwachte vragen die zich aandienen.
Hoe dat gebeurt, heeft invloed op de
motivatie van de studenten om zich terdege
voor te bereiden op de werkzittingen of
om helemaal af te haken. Vroeger bleef
de terugkoppeling van de docent eerder
beperkt tot correctie van het taalsysteem.
Nu moet zijn aandacht uitgaan naar
subtiele elementen die het verloop van de
communicatie beïnvloeden.
“De arbeidsmarkt is onverbiddelijk.
Ze eist niet alleen vlotte communicatieve
competentie in de algemene taal,
maar ook beheersing van het
economisch en zakelijk discours.”
Project IntercCom (Interreg IVA – Euregio maas-rijn)
Semi-autonoom gecombineerd
taal en cultuur leren in hoger onderwijs
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN
Cultuurkenmerken van een geografische groep beïnvloeden het verbaal en non-verbaal gedrag van de leden.
We interpreteren het gedrag van iemand anders meestal op basis van ons eigen gedrag. Daardoor vinden leden van
twee totaal verschillende culturen elkaar dikwijls ‘eigenaardig’. Cultuurverschillen kunnen boeiend zijn, maar ook
zorgen voor miscommunicatie of zelfs ergernis. Daarom is het voor optimale communicatie zo belangrijk elkaars
cultuur te kennen en die kennis ook te gebruiken. De voorbije veertig jaar was er heel wat internationaal onderzoek
over nationale en regionale cultuurkenmerken. Alleen werden de deelregio’s van de Euregio Maas-Rijn nooit eerder
systematisch onderzocht. Dat gebeurde wel in het project intercCom van interreg-iVA.
Daarnaast hanteert de Euregio Maas-Rijn drie grote Europese talen. Het onderwijs voorziet die talen in zijn
programma’s, als moedertaal of als vreemde taal. Maar zelfs wie de talen goed beheerst, blijft toch vaak dezelfde
fouten maken. Die fouten vinden dikwijls hun oorsprong in de moedertaal of in een andere vreemde taal.
Sommige van die fouten zorgen voor echte misverstanden in de communicatie of zijn zelfs stigmatiserend.
Andere fouten vinden moedertaalsprekers dan weer niet echt storend. intercCom wou ook de meest courante
taalfouten inventariseren.
Ten slotte ontwikkelt intercCom op basis van de onderzoeksresultaten interactieve elektronische leermodules
voor semi-autonoom gecombineerd taal en cultuur leren. Van die modules worden er vanaf maart 2013 in de
Euregio Maas-Rijn meer dan tweeduizend verdeeld. Ze zijn vooral bedoeld voor studenten. Later hertalen we de
onderzoeksresultaten nog naar de bedrijfswereld.
Prof. Martine Verjans

18 — Speelplaatsanimatie
Een berenhuis in de klas
“Een van onze allochtone
leerlingen had het
moeilijk met Nederlands.
Nu legt hij honderd
“
leerlingen vlot
uit hoe een spel werkt.
Hij heeft zich
ook aangesloten
bij Yawar, een
straattheatergezelschap.”
Contact
Technisch Instituut Sint-lodewijk
School voor wetenschap en Technologie
michel janssen, directeur
lize Donné en brecht Putzeys,
projectverantwoordelijken
089 35 69 51
ldonne@tisl.be, bputzeys@tisl.be
website.tisl.be
KINDEr- EN jONgErENwErKINg
Banden versterken
het genkse Technisch Instituut Sint-lodewijk wil graag meer verbondenheid tussen
de leerlingen en de school, en tussen de leerlingen onderling om te voorkomen dat leerlingen voortijdig uitstromen
en om spijbelgedrag terug te dringen. De school daagt leerlingen uit om met elkaar te communiceren in een
gemeenschappelijke taal, zonder ze het gevoel te geven dat hun eigen taal er niet toe doet.
ONDErwIjS
SPOrTVErENIgINgEN
gevarieerde middaganimatie op school
De school rekruteerde en vormde een groep
monitoren bij de leerlingen uit de tweede
en derde graad. Die verzorgt nu gevarieerde
middaganimatie voor de leerlingen van de
eerste graad. De monitoren bereiden de
activiteiten voor, begeleiden en motiveren
hun jongere medeleerlingen bij sport en
spel en houden een vinger aan de pols zodat
elke deelnemer volop kan genieten van het
aanbod. Rond de monitoren groeit een
team van leerkrachten die de monitoren
met veel toewijding leren omgaan met
onvoorziene en moeilijke situaties.
Samen genieten van sport en spel
Leerlingen van verschillende leeftijden,
achtergronden en studierichtingen,
leerkrachten, leerlingenbegeleiders en
directie zoeken, elk vanuit hun eigen
verantwoordelijkheid, naar manieren
om samen te genieten van sport en
spel in de pauze. Die gezamenlijke
zoektocht in een diversiteit van talen,
culturen en persoonlijkheden zorgt
voor een voortdurende, natuurlijke en
bij momenten hoog gegrepen dialoog
in de taal die iedereen met elkaar deelt
– Nederlands – zonder andere talen te
verbieden of Nederlands op te leggen. De
brede waaier aan activiteiten zorgt ervoor
dat elke leerling zijn gading vindt. Er kwam
ook een ruimte met gezelschapsspellen,
stripverhalen en boeken voor de leerlingen
die in de pauze rust zoeken. Vanuit de
positieve ervaringen met deze manier van
werken, bouwen de monitoren bruggen
naar de klaspraktijk: Hoe kunnen ze het
spelelement introduceren in theoretische
vakken en in de lessen Lichamelijke
Opvoeding? Hoe kunnen ze die jonge
mensen de lesinhoud laten verwerken
op een manier die beter aansluit bij
hun leefwereld? Het zelfvertrouwen dat
leerlingen opbouwen en de bevestiging dat
ze verantwoordelijkheid kunnen dragen,
biedt veel leerlingen een nieuw hoopvol
perspectief op de toekomst, zowel op
school als in hun vrije tijd.
Flexibiliteit, evenwicht en omkadering
zijn cruciaal
De begeleiders geven aan dat blijvende
begeleiding en omkadering van de
monitoren cruciaal is om de vooropgestelde
doelen te bereiken. Kort op de bal spelen bij
het kleinste conflict, ingaan op vragen en
de eigen creativiteit aanscherpen, zorgen
voor een blijvende dynamiek. Flexibiliteit
en evenwicht zijn sleutelbegrippen. De
basisopleiding zorgt voor een fundament,
maar je moet elke keer opnieuw rekening
houden met variabelen: de stemming
in de groep, het weer en de beschikbare
monitoren. Oog en oor hebben voor
nieuwe kandidaat-monitoren is nodig voor
de opvolging van afgestudeerde leerlingen.
Het is dan ook van onschatbare waarde dat
alle betrokkenen het gevoel hebben dat
de schooldirectie de doelstellingen hoog
in het vaandel draagt en ze opneemt in de
beleidslijnen die ze voor de school uitzet.
Tijd, rust en het hartverwarmende gevoel
erbij te horen
het berenhuis, Centrum voor Taalactivering en Kunsteducatie in Heusden-Zolder, is een unieke
beleefwereld, waarin op ludieke wijze het plezier in talen geprikkeld wordt aan de hand van hedendaagse
kunstwerken. Het Berenhuis neemt kleine en grote mensen mee op ontdekkingstocht in de wereld van de
meertalige beren.
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN
Taaldiversiteit voor meer welbevinden
in de klas
De bezielers van Het Berenhuis zetten
onderwijzers op weg om regelmatig tijd te
maken voor de thuistalen van hun leerlingen.
Toen Het Berenhuis zijn deuren opende om
jonge mensen te laten proeven van kunst,
voelden de begeleiders al gauw een paradox
bij de jonge bezoekers van buitenlandse
origine: ze hadden de smaak in kunst te
pakken en ze wilden zoveel vertellen, maar
het lukte niet. Dus namen ze tijd, brachten
rust en vroegen de kinderen om elkaar te
helpen in hun eigen taal. Zo ontstond er
een ervaringsgerichte benadering waarin
kinderen, begeleiders, leerkrachten én
ouders samen filosoferen over kunst,
schoonheid en persoonlijke ervaringen. Sinds
kort zoeken de bewoners van Het Berenhuis
een plek in scholen, zodat de begeleiders
hun expertise in functionele meertaligheid
kunnen delen met leerkrachten in de klas.
De begeleiders van Het Berenhuis tonen met
aangepast materiaal, vorming en training
aan dat het toch mogelijk is om de kern
van hun verhaal te realiseren in de klas:
taaldiversiteit benutten als kans om te leren
en om het welbevinden van kinderen te
vergroten. De vanzelfsprekende erkenning
van meertaligheid als bijzondere rijkdom in
het onderwijs.
warm hart voor meertaligheid zorgt
voor meer zelfvertrouwen
De begeleiders dragen er zorg voor dat een
warm hart voor meertaligheid niet alleen
tussen de muren van Het Berenhuis mag
gedijen, maar dat dat ook zijn weg vindt naar
de praktijk van elke dag waarin leerkrachten
en leerlingen samen op weg gaan. Hoe
sterker die waardering mag doorwegen in
de dagelijkse school- en klaspraktijk, hoe
sterker ze weegt op het zelfvertrouwen van
de kinderen en hun ouders.
Oprechte steun van directie
De overtuiging van de leerkrachten is
niet genoeg om te slagen. Leerkrachten
die tijd en rust in de klas willen brengen
om regelmatig samen met de kinderen te
genieten van de taalvaardigheid in hun
thuistaal, komen daar alleen toe als ze de
oprechte steun ervaren van hun directie.
“Naast het taalplezier voor de hele
groep, groeit de eigenwaarde van
het kind dat in het Turks leest en alle
aanwezigen verbaast.”
“
Contact
— 19
het berenhuis, Centrum voor Taalactivering en
Kunsteducatie
gerlinde gilissen, herwig Nulens en marcel witte
0473 918 448
info@ikzagtweeberen.com
www.ikzagtweeberen.com
KINDEr- EN jONgErENwErKINg
lOKAlE bESTurEN
ONDErwIjS

20 —
g-Kracht
Geletterdheid als sleutelcompetentie
voor het leven
met het project g-kracht stimuleert het Centrum voor Taal en Onderwijs (CTO) van de K.U.Leuven
scholen met beroepsrichtingen om actief werk te maken van de geletterdheid van hun leerlingen. Het project coacht
leerkrachten om in zoveel mogelijk lespraktijken en vakinhouden samen met hun leerlingen werk te maken van
geletterdheid. Hieraan werken doet leerlingen op alle vlakken beter leren.
Contact
Centrum voor Taal en Onderwijs
greet goossens en Tineke Padmos
016 32 53 61 en 016 32 55 17
greet.goossens@arts.kuleuven.be
tineke.padmos@arts.kuleuven.be
www.cteno.be
weinig interesse voor lees- en
schrijftaken
De scholen die aan het traject meededen,
startten met een uitgebreide analyse
van de beginsituatie. Alle leerkrachten
werden geïnterviewd en ook de leerlingen
werden ondervraagd en getoetst op
hun geletterdheidsvaardigheden. Die
analyse bleek een goed vertrekpunt om
met de leerkrachten werk te maken van
geletterdheid. Door de geletterdheidstaken
op te lijsten die de leerlingen op school,
in hun beroepspraktijk en in hun
maatschappelijke leven moeten uitvoeren,
kregen de leerkrachten een beter zicht
op de competentie geletterdheid. Ook de
vaststelling dat de leerlingen maar weinig
interesse hadden voor lees- en schrijftaken
op school en de slechte resultaten op
de toets werkten als eyeopeners bij de
leerkrachten. Alles samen een goede
stimulans om in de daaropvolgende
coaching te zoeken naar oplossingen
met de vuistregels voor een G-krachtige
leeromgeving als leidraad en met resultaat.
“Geletterdheid is de competentie om
informatie te verwerken uit teksten,
documenten en cijfers en om gebruik te
maken van computers en multimedia.”
“
ONDErwIjS
wErKgEVErS
motiverend en stimulerend
De vaardigheid van leerkrachten om
geletterdheid te integreren in zoveel
mogelijk lespraktijken en vakinhouden
staat centraal in de coaching. Want werken
aan geletterdheid in een functionele situatie
blijkt heel motiverend te zijn. Ze leren ook
leerlingen efficiënter te ondersteunen bij
lees- en schrijfopdrachten. Extra voordeel
van de integratie van vakinhouden en
geletterdheidstaken is dat leerlingen al
hun competenties op hetzelfde moment
kunnen inzetten. Daardoor komt het accent
minder op tekorten in hun geletterdheid
te liggen. Door deze aanpak doorgronden
ze de vakinhouden beter: een belangrijke
stimulans voor de leerkrachten om verder
te gaan op de ingeslagen weg. De coaching
waakt ook over de samenwerking met
de leerkrachten – samen werken aan de
verbetering van de lespraktijk is een van
de belangrijkste succesfactoren voor
onderwijsvernieuwing.
Samen nieuwe invalshoeken zoeken
Een nieuwe, alternatieve aanpak mag
mensen niet overweldigen. Vaak zijn er al
goede praktijken waarop je verder kunt
bouwen, want ook het competentiegevoel
van leerkrachten is belangrijk in
dit verhaal. Het is verhelderend en
bemoedigend om samen zoeken naar
nieuwe invalshoeken, om als leerkracht
de kans te krijgen om het effect van de
nieuwe aanpak op de leerlingen te ervaren.
En zoals bij alle vernieuwing is de steun
van de schooldirectie en de begeleiding
door een taalbeleidscoördinator en een
taalbeleidsteam ook hier onontbeerlijk.
uit het leven gegrepen
“Laat ons alle talen spreken”
Op donderdag 19 april 2012 werkten negen Limburgse secundaire scholen mee aan de inspraakdag voor scholieren in het Provinciehuis.
Dat discussiemoment werd georganiseerd in samenwerking met de Vlaamse Scholierenkoepel. Ook leerlingen kregen de kans om hun mening
te geven over de gang van zaken op school en om hun verwachtingen voor de toekomst te verwoorden. Zeventien leerlingen formuleerden
aanbevelingen voor hun schooldirectie en leerkrachten, na een boeiende discussie over taal en communicatie op school. Een uitgelezen kans
om ook hun stem te laten klinken in dit inspiratieboek. De citaten nemen we letterlijk over uit de aanbevelingen die de leerlingen na het
discussiesalon in kleine groepjes op papier zetten.
Aanbevelingen van leerlingen zelf
“Laat ons alle talen spreken buiten het lokaal”, stellen de leerlingen voor. Ze staan achter “het gebruik van Nederlands in de lessen, waarbij
andere talen getolereerd worden zolang leerlingen zich aan de regels van de etiquette houden”. In de loop van de discussie leggen de leerlingen
een duidelijk verband met ‘respect’ en ‘integratie’ als het gaat over het gebruik van ‘andere’ talen op school. Dat mag niet leiden tot kliekjes
die zich afzonderen in de uithoeken van de speelplaats – het gevoel van verbondenheid met de ‘grote’ groep leerlingen op school vinden ze erg
belangrijk. Een vreemde taal mag ook geen vrijgeleide zijn om andere leerlingen bij een ruzie de huid vol te schelden zonder dat ze enig idee
hebben wat er precies gezegd wordt. Die ‘andere’ talen vatten ze overigens heel ruim op. Ze verwijzen niet alleen naar de talen die leerlingen
thuis of met hun vrienden spreken, maar ook naar straattaal, codetaal, dialect, Facebooktaal, speelplaatstaal, gebarentaal.
“Luister naar ons”
“Respect hebben voor iedereen.” Leerlingen vragen niet alleen respect in hun communicatie met elkaar. Ze vragen ook respect voor hun persoonlijke
mening als hun gedrag op school en hun schoolprestaties met de ouders besproken worden. Ze verwoorden dat als ‘inspraak van leerlingen over wat
leerkrachten aan ouders mogen zeggen’. Of nog: “Bij oudercontacten eerst met de leerlingen bespreken wat er gezegd gaat worden.”
Tegelijk vragen leerlingen een ‘makkelijker contact tussen ouders, leerkrachten en directeurs’ en ook ‘rekening houden met buitenlanders bij
oudercontacten’ vinden ze belangrijk. In de aanloop naar die laatste aanbeveling, vinden leerlingen dat oudercontacten op school anderstalige
ouders kunnen helpen om hun Nederlands te oefenen. Maar dat mag geen belemmering zijn om de boodschap te begrijpen die leerkrachten en
ouders met elkaar willen delen: “Laat er een vertaler bij komen als ouders het niet verstaan”, is hun goede raad.
“De communicatie tussen leerkrachten en leerlingen verbeteren. Luister naar ons.” Informele contacten tussen leerkrachten en leerlingen
dragen volgens de leerlingen bij tot de goede sfeer op school en tot de goede gang van zaken in de les. Samen met leerkrachten kunnen praten
over andere dingen in hun leven op een schooluitstap, in de wandelgangen van de school én in de lessen zorgt ervoor dat mensen in elkaars
gezelschap meer op hun gemak zijn. Dat komt ook het lesverloop ten goede.
“Meer aandacht voor spelling.” Zowat alle aanwezige leerlingen zijn overtuigd van het belang van correcte spelling. Ze hebben het gevoel
dat het basisonderwijs nog wel uitgebreid stilstaat bij de regels van de spelling. Maar de secundaire school gaat er volgens hen van uit dat ze
die regels maar moeten beheersen op basis van spellinglessen en oefeningen in de basisschool. De regels zouden regelmatig opgefrist mogen
worden, want ze komen graag goed beslagen op het ijs: “Vóór eventuele spellingtesten moet de leerkracht uitleg geven.” Bij de toetsing van
zaakvakken vinden ze vooral dat leerkrachten ze moeten beoordelen op de inhoud van hun antwoorden. Al staan ze er ook dan voor open om
te blijven leren: “De leerkracht mag wel wijzen op spelfouten, maar zonder daarvoor punten af te trekken.”
Volgens de leerlingen is het negatieve effect van sms-taal op hun spellingvaardigheid verwaarloosbaar. Sommige sms-woorden sluipen
systematisch in hun spelling – ‘egt’ is een typisch voorbeeld – maar het aantal ‘indringers’ blijft toch beperkt.
(Met dank voor de waardevolle bijdragen van Jordi, Davinia, Rowan, Doğa, Rune, Ruben, Brecht, Rauna, Emma, Aster, Céline, Gijs, Michelle, Claudia, Yana, Veerle en Vani.)

22 — geïntegreerde opleiding Schoonmaak
Alternatief vzw hasselt
Contact
huis van het Nederlands
geïntegreerde taaltrajecten in beroepsopleidingen –
EIF – oproep 192
heleen Aerts
011 30 56 13
haerts@limburg.be
www.limburg.be/huisvanhetnederlands
Kans om Nederlands te leren op de werkvloer
het huis van het Nederlands limburg organiseert een geïntegreerde opleiding Schoonmaak.
Een opleiding kan burgers van landen buiten de Europese Unie voorbereiden op volwaardige deelname aan de
samenleving. Geïntegreerde taaltrajecten in beroepsopleidingen kunnen het leertraject van minder taalvaardige
anderstalige cursisten fors inkorten: ze verwerven eerst basisvaardigheden Nederlands en volgen dan een opleiding
met het oog op hun persoonlijke wensen en behoeften. Hun taalvaardigheid groeit mee met hun vakopleiding en
beroepsuitoefening.
“Elke keer als ik deze
opleiding bezoek,
ben ik ontroerd over
het geluk van de
cursisten.”
geïntegreerde taaltrajecten in
beroepsopleidingen – Schoonmaak
Het Huis van het Nederlands Limburg
bundelt de krachten met verschillende
partners voor een geïntegreerde
opleiding schoonmaak als aanloop naar
gewone tewerkstelling en als kans om
Nederlands te leren op de werkvloer. Een
uitgebreide screening door de Centra
voor Basiseducatie en het Onthaalbureau
gaf het startschot. in het intakegesprek
met de kandidaat-cursisten komen deze
onderwerpen aan bod: de intensiteit van
de opleiding, wat ze ervan verwachten,
de doelstellingen en randvoorwaarden.
De verschillende partners werken samen
om een groep gemotiveerde cursisten
toe te leiden naar de opleiding, om
uiteindelijk een baan te vinden in de
schoonmaaksector.
in het eerste deel van de opleiding komen
Alfa NT2 (Nederlands tweede taal),
beroepsgericht NT2, rekenvaardigheden
en sociale vaardigheden aan bod. Daarna
krijgen de poetsopleiding en de stage
geleidelijk meer belang dan beroepsgericht
NT2. De jobdates op maat van de groep
cursisten focussen op toeleiding naar
werk. De belangrijkste doelstelling van de
opleiding is cursisten laten doorstromen
naar een job.
geïntegreerde aanpak vergroot
zelfvertrouwen
Minder taalvaardige anderstaligen
volgen maar sporadisch beroepsgerichte
opleidingen. Voor die doelgroep is het
instapniveau vaak te hoog. Ze willen wel
hun kansen op de arbeidsmarkt vergroten,
maar blijven steken op de drempel van de
geletterdheid. De geïntegreerde aanpak
is een succes: de taalontwikkeling staat
helemaal in dienst van de vakopleiding en
het beroep. Meer zelfs: niet alleen focussen
op de minder ontwikkelde vaardigheden
zoals taal en geletterdheid, maar tegelijk
werken aan technische en sociale
vaardigheden en arbeidsattitudes verhoogt
het zelfbeeld en het zelfvertrouwen van
de deelnemers – een voorwaarde om ook
buiten de opleiding te willen en durven
participeren aan wat er in de samenleving
gebeurt. Stages zijn een gedroomde kans
om de cursisten een echte werksituatie
aan te bieden. De cursisten brengen de
aangeleerde schoonmaaktechnieken in
de praktijk. Daarnaast werken ze aan hun
sleutelcompetenties, hun autonomie en
zelfredzaamheid.
Alternatief taalbeleid
Het Huis van het Nederlands startte met
een sterkte-zwakteanalyse om een volledig
beeld te krijgen van de communicatie op
de verschillende niveaus in de organisatie.
Een taalbeleidsgroep legde concrete acties
vast en duidde de verantwoordelijken aan
die de acties coördineren en opvolgen.
Een kleine greep uit het geheel: de
sollicitatietraining voor de werknemers
begint nu vroeger, ze duurt langer en is
meer praktijkgericht. De organisatie nam
een abonnement op Wablieft, in keukens
en zalen klinkt nu Radio 2 en er zijn peters
en meters. Management en middenkader
krijgen vorming en leren stilstaan bij
hun eigen complementaire rol in de
communicatie. Er zijn gezamenlijke pauzes
en bezoeken aan theatervoorstellingen. Er
is veel meer oog voor informele contacten.
Werknemers krijgen de kans om in de
werkuren mee te doen aan vriendENtaal
en andere initiatieven die hun Nederlandse
taalvaardigheid bevorderen. Ook kwam er
een visietekst.
“ “
ONThAAl, INTEgrATIE EN
INburgErINg
wErKgEVErS
wErKNEmErSOrgANISATIE
Samenwerking zorgt voor rijke
schakering aan expertise
De geïntegreerde opleiding is een
verhaal van verschillende organisaties.
De samenwerking zorgt voor een
rijke schakering aan expertise,
organisatievormen en culturen, maar
veronderstelt ook het nodige structurele
overleg om tot een gemeenschappelijke
visie te komen.
Bewegen naar werk
op de onderstroom van een taalbeleid
Alternatief vzw verzorgt de loopbaanbegeleiding van mensen met een kwetsbare positie op de arbeidsmarkt.
Dat gaat gepaard met de lancering van een volwaardig taalbeleid in samenwerking met het Huis van het Nederlands. Via
Alternatief bieden bedrijven hun werknemers, management en middenkader alle kansen om samen werk te maken van een
taalbeleid waar iedereen zijn voordeel mee doet
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN
Positieve beeldvorming over Nederlands
bevorderen
Het management koos er bewust voor
om iedereen in de organisatie de kans te
geven drempels in de communicatie te
helpen overwinnen – binnen én buiten
de werktijden. De organisatie doet er
alles aan om de positieve beeldvorming
over Nederlands te bevorderen zonder
anderstalige werknemers te verbieden om
in de pauze hun eigen taal te spreken. Ze
motiveert de anderstalige werknemers wél
om ook op andere momenten en in andere
situaties open te staan voor de Nederlandse
standaardtaal.
Iedereen betrokken in wederzijds respect
iedereen wordt betrokken bij de zoektocht
naar heldere communicatie in wederzijds
respect: dat werkt complementair
en zo kunnen mensen elkaar op elk
moment versterken. Werk maken van
een taalbeleidsplan is een heel bewuste
keuze, die veel tijd en ruimte vraagt om te
kunnen groeien. De visietekst maakt het
mogelijk om regelmatig terug te grijpen
naar de fundamentele uitgangspunten. De
verantwoordelijkheid van de betrokkenen
wordt helder verwoord en goed opgevolgd.
Naast de meer formele vaardigheden
die eigen zijn aan de aangeboden
opleidingen, is er veel ruimte voor informele
communicatie.
Contact
— 23
Alternatief vzw
Danny martens, Algemeen Coördinator
Yasmine laaraj
011 28 83 60
yasmine.laaraj@alternatiefvzw.be
www.alternatief.be
huis van het Nederlands
Christ Floren
011 30 56 90
cfloren@limburg.be
www.limburg.be/huisvanhetnederlands/
“We vragen ons nu elke keer af of het voor
iedereen duidelijk is. Het management
neemt taal nu systematisch in alles mee.”
ONThAAl, INTEgrATIE EN
INburgErINg
wErKgEVErS
wErKNEmErSOrgANISATIES

24 — hoe Efficiënt luisteren naar en Praten met anderstaligen (h.E.l.P.)
Vzw De Springplank
VDAb
Nederlands op de werkvloer/ h.E.l.P.-module
martine gielkens/jan mommen
089 30 14 13
martine.gielkens@vdab.be
vdab.be/hraanbod/nederlands.shtml “
Samen taalproblemen oplossen
op de werkvloer
De communicatiemodule h.E.l.P. (Hoe Efficiënt Luisteren naar en Praten met anderstaligen)
helpt een opleiding Nederlands op de werkvloer te laten slagen. Het is belangrijk dat ook de Nederlandstalige
werknemers in het bedrijf hun steentje bijdragen, want met taalcursussen alleen komen hun anderstalige
collega’s er niet.
Contact
“Het gaat vaak om
eenvoudige dingen.
Onlangs hoorde
ik iemand in een
keukenopleiding met
veel woorden het verschil
uitleggen tussen ‘raspen’
en ‘malen’. Haal er dan
toch gewoon een rasp en
een molen bij.”
ONThAAl, INTEgrATIE EN
INburgErINg
wErKgEVErS
wErKNEmErSOrgANISATIES
Concrete handvatten voor duidelijke
communicatie
H.E.L.P. is een korte, praktische communi-
catiemodule die een VDAB-instructeur
verzorgt op maat van een bedrijf om de
Nederlandstalige werknemers efficiënter te
leren communiceren met hun anderstalige
collega’s. Ludieke cartoons en filmpjes
zetten de werknemers ertoe aan om
kritisch na te denken over taalverwerving
en over communicatie op de werkvloer.
H.E.L.P. reikt ook concrete handvatten
aan voor duidelijke communicatie en laat
de Nederlandstalige collega’s zelf ervaren
hoe het voelt om anderstalig te zijn. Ze
krijgen ook de kans om te oefenen: “Leg
een anderstalige collega uit hoe een
nieuw apparaat werkt.” “Vraag om iets op
te halen in het magazijn.” Vaak gaat het
om eenvoudige dingen: “Zeg wat je doet
en doe wat je zegt.” Of over taboes en
knelpunten die samenhangen met taal:
“Wat vind je van anderstalige collega’s
die hun eigen taal spreken in de kantine?”
De module stimuleert de deelnemers om
zelf oplossingen aan te reiken voor de
problemen die ze ervaren op de werkvloer.
Bedrijven organiseren de H.E.L.P.-module
het liefst op de werkplek zelf, tijdens de
werkuren, met vier tot twaalf deelnemers.
Nederlands leren is gedeelde
verantwoordelijkheid
Het uitgangspunt van de module is
bijzonder waardevol: Nederlands verwer–
ven op de werkvloer is een gedeelde
verantwoordelijkheid. H.E.L.P. nodigt Nederlandstalige
werknemers uit om kritisch
stil te staan bij de mogelijkheden om hun
eigen kennis, vaardigheden en attitudes
te delen met hun anderstalige collega’s.
Er is altijd een leidinggevende betrokken
bij de module. Dat is belangrijk om
heldere afspraken te kunnen maken voor
de toekomst. De leidinggevende kan de
werknemers bevestigen in hun engagement.
De module zit geïntegreerd in de opleiding
Nederlands op de werkvloer. Van bij het
begin Nederlandstalige collega’s bij de
opleiding betrekken, versterkt de betekenis
van wat de anderstalige werknemers leren:
die mensen communiceren dag in, dag uit
met elkaar en ervaren samen de knelpunten
op de werkvloer. Het debat durven
aangaan over thuistaal en groepsvorming
kan vooroordelen, misverstanden en
onrealistische verwachtingspatronen
doorbreken, zodat mensen ook buiten de
werkvloer nieuwe bruggen durven te slaan
naar elkaar.
Volwaardig taalbeleid
Het is belangrijk de inbreng en de
suggesties van de werknemers te erkennen
als volwaardige opties om mensen
efficiënter te laten samenwerken. Met een
volwaardig taalbeleid in het bedrijf blijf je
niet steken bij goede bedoelingen.
Met twee voeten op de grond
voor brugjongeren
bij Vzw De Springplank kunnen jongeren uit het deeltijds onderwijs terecht voor de invulling van
een brugproject. in het deeltijds onderwijs combineren jongeren vanaf 15 jaar leren en werken. Jongeren voor wie de
normen op school en op het werk minder vanzelfsprekend zijn, kunnen instappen in een brugproject. Met begeleide
tewerkstelling geeft De Springplank ze de kans om via een tussenstap in te stromen in de competitieve arbeidsmarkt
door onder andere stil te staan bij hun communicatievaardigheden. Dat gebeurt in samenwerking met begeleiders en
met collega-werknemers, altijd in een boeiende wisselwerking met andere creatieve initiatieven. Zonder te beleren,
vanuit een diep respect voor wie ze zijn: deze jongeren staan vaak moeilijk in het leven, om welke reden dan ook.
ALLE LiMBURGERS i SOCiO-CULTURELE VERENiGiNGEN i WELZiJNSDiENSTEN
Actief meepraten in ploegoverleg
De brugjongeren zitten in hetzelfde
arbeidsproces als de andere werknemers.
De taakinhoud verschilt: in de sociale
tewerkstelling die De Spring plank aanbiedt,
werken er mensen in de ophaalploeg, hun
collega’s sorteren de opgehaalde goederen
en voeren andere taken uit in het magazijn of
werken in de kringwinkel. De brede variatie in
het takenpakket biedt hun begeleiders de kans
om ze verantwoordelijkheden toe te kennen
op maat, in een motiverend takenpakket.
Net als bij de andere werknemers gebeurt de
keuze van hettakenpakket in samenspraak
met de jongeren. Ze worden ook actief
betrokken bij het ploegoverleg. in kleinere
groepen bereiden ze de punten voor die
ze willen inbrengen. Ze presenteren die
punten in het overleg en praten actief
mee in de discussie. Regelmatig zijn er
informele bijeenkomsten. En de jongeren
worden betrokken bij creatieve projecten
in samenwerking met andere organisaties.
Allemaal situaties waarin ze hun taal- en
communicatievaardigheid ontwikkelen. Ze
leren op een gepaste manier communiceren
in een betekenisvolle sociale en professionele
situatie.
Kans om te experimenteren met normen
in reguliere tewerkstelling en het onderwijs
liggen normen vooraf vast. Jongeren die
het moeilijk hebben om zich aan te passen,
krijgen in een volwaardige werksituatie
de kans en de tijd om te experimenteren
met normen. Ze leren genuanceerd te
communiceren over hun gevoelens bij
bepaalde normen. De begeleiders helpen
met veel toewijding. Maar ook hun
collega-werknemers kunnen de jongeren
rechtstreeks aanspreken over hoe ze met
bepaalde situaties omgaan. De actieve
deelname aan het ploegoverleg geeft ze
het nodige zelfvertrouwen om ook elders
bij te dragen aan de goede gang van
zaken in dialoog met anderen en met goed
onderbouwde argumenten.
Kunnen en mogen praten
De begeleiding van de jongeren vraagt veel
soepelheid en de nodige fijngevoeligheid
om oog en oor te hebben voor gelegenheden
die zich spontaan aandienen om met hen
te praten over hun gevoelens en over wat
er op de werkvloer gebeurt. De jongeren
krijgen geen omgangsvormen aangeleerd,
maar hun omgang met de wereld wordt
bespreekbaar in een betekenisvolle
sociale en professionele situatie. Zo leren
kwetsbare jonge mensen dat ze kunnen en
mogen praten als ze andere mensen iets
duidelijk willen maken – een waardevol
alternatief voor boos worden, weglopen of
zich naar binnen keren. Bovendien krijgen
ze zuurstof en ademruimte door regelmatig
samen te werken met organisaties die de
wereld binnenbrengen in het bedrijf. De
veiligheid om te leren ligt in de kwaliteit
van de relaties en niet in een eilandpositie
die ze van de wereld afschermt.
Contact
Vzw De Springplank Stockazi
bert melaer
011 28 77 93
bert.melaer@okazi.be
lOKAlE bESTurEN
ONDErwIjS
SOCIAlE ECONOmIE
— 25
limburgs Overleg Onderwijs-Arbeid vzw
Peter ritzen
011 30 58 37
p.ritzen@looa.be
www.looa.be
“
“We doen er alles aan om onze werknemers
te laten ervaren dat het hier om serieuze
tewerkstelling gaat. Dat is belangrijk voor hun
gevoel van eigenwaarde.”

uit het leven gegrepen
Elk gesprek is een oefenkans
Werkt u voor een openbaar bestuur? Of ontmoet u regelmatig minder taalvaardige bezoekers in uw bedrijf of organisatie? Door elk gesprek te
zien als een kans om te oefenen, creëert u voor die mensen groeikansen om Nederlands onder de knie te krijgen.
Mensen die minder taalvaardig zijn in het Nederlands, geven aan dat ze er vooral naar uitkijken om op zoveel mogelijk momenten en in
zoveel mogelijk situaties aangesproken te worden door mensen die goed Nederlands spreken. Vaak verwerven ze de woordenschat en de
basisregels van de Nederlandse grammatica in een les- of opleidingsverband. Gesprekjes met andere mensen die ze ontmoeten, ervaren ze
als oefenkansen om wat ze geleerd hebben in praktijk te brengen. Je kunt samen in de lift staan zonder een woord te spreken, of je kunt even
informeren of ze voor het eerst een bezoek brengen aan het Provinciehuis, aan de bibliotheek of het museum. Je kunt ze in de wandelgangen
onopgemerkt voorbij wandelen of je kunt vragen of ze al door iemand geholpen worden en ze verder op weg helpen. Van hun taalvaardigheid
en van de lengte van hun antwoorden hangt af hoe ver die gesprekjes kunnen uitdijen.
Allemaal hebben we de natuurlijke neiging om ons aan te passen aan de minder vaardige taalgebruiker. Zo spreken we trager en maken we
kortere zinnen als we vermoeden dat onze gesprekspartner ons minder goed begrijpt. Als we oog hebben voor gespreksonderwerpen die zich
spontaan aandienen, kan de situatie zelf ook helpen om onze boodschap te verduidelijken. Als je de deur open houdt voor een jonge moeder
met een kinderwagen of buggy, kun je vertellen wat je doet: “Lukt het, mevrouw? Zal ik u even helpen en de deur voor u open houden?” Aan
iemand die zijn weg zoekt op een plan, kun je voorstellen om het samen uit te zoeken. “Vindt u het? We zijn nu hier. Wat zoekt u precies? Waar
wilt u naartoe?” Je kunt de weg beschrijven terwijl je de verschillende stappen aanduidt op een plattegrond of een kaart. Je kunt met jonge
ouders spreken over hun kinderen. Hoe oud is hun zoon of dochter? Komen ze voor het eerst samen naar het openluchtmuseum? Weten ze dat
er op het domein een speeltuin is en waar die is?
Respect
Geen enkele samenleving heeft het alleenrecht op ‘correct’ taalgebruik en de bijhorende ‘gepaste’ omgangsvormen. Het is belangrijk tijd te
maken en begrip te tonen als een gesprek niet vanzelf loopt, als mensen maar mondjesmaat duidelijk kunnen maken naar wie of wat ze op
zoek zijn, of als ze woorden en gebaren gebruiken die afwijken van de omgangsvormen waarmee je zelf vertrouwd bent. Het is best mogelijk
dat de enige gemeenschappelijke taal uiteindelijk Engels of Frans is, maar het is belangrijk om dat niet in hun plaats te beslissen. Geef ze eerst
genoeg kansen om het gesprek in het Nederlands te laten lopen. Desnoods met handen en voeten.
Vaak ervaren we het als een gebrek aan respect als mensen in een gesprek overschakelen naar hun moedertaal, bijvoorbeeld als ze even hun
vrouw aankijken, en daarna de draad weer oppakken in het Nederlands. Veel mensen vermoeden dan dat hun gesprekspartner iets verzwijgt,
terwijl dat overschakelen van de ene taal naar de andere heel natuurlijk is in communicatie. We doen dat regelmatig allemaal, bijvoorbeeld
als we een vergadering bijwonen in standaard-Nederlands en tussendoor in het dialect iets vertellen aan een collega uit dezelfde streek.
Een taal verwerven is niet alleen een kwestie van kunnen, maar vooral van willen. Als mensen het gevoel hebben dat ze aangesproken
worden en dat ze erbij mogen horen, is de kans groot dat ze zich openstellen om hun ervaringen met anderen te delen, om hun grenzen te
verleggen en zo ‘al doende’ taalvaardiger te worden. Met mensen die al een zekere taalvaardigheid hebben, kun je praten over mogelijkheden
om de grenzen voor henzelf en hun gezin te verleggen. Was het bezoek aan het museum interessant? Waar kunnen ze nog terecht? Zijn er
nog andere onderwerpen die hen interesseren? Wat is er verder te zien of te bezoeken in de omgeving? En verder weg? Hebben ze de boeken
of de informatie gevonden waar ze naar op zoek zijn? Welke afdeling of welke boeken spreken hen dan misschien nog aan? Welke acties of
initiatieven worden er binnenkort op touw gezet en waar vinden ze meer informatie?