Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

80
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Op grond van bovenstaand resumé van de verzamelgeschiedenis van bijna twee eeuwen, zal duidelijk
zijn dat de verzamelingen van Blomhoff, Van Overmeer Fisscher en Siebold op grond van de
samenhang in hun samenstelling, de periode waarin zij werden verzameld, de uitgebreide
documentatie en hun grote cultuurhistorische betekenis – daarmee alle integraal als Categorie A
gewaardeerd – hier en in het vervolg kortweg als de ‘kerncollecties’ worden aangeduid.
Vergelijking met andere collecties
Op nationaal niveau
Op nationaal niveau is vergelijking met andere collecties nauwelijks relevant, al was het maar
vanwege het ontbreken van verzamelingen van vergelijkbare omvang. Het Tropenmuseum en het
Wereldmuseum in Rotterdam hebben, evenals het Groninger Museum, collecties uit Japan. Alleen het
Princessehof in Leeuwarden bezit een vrij grote collectie porselein die breder en omvangrijker is dan
de onze, terwijl ook het Haags Gemeentemuseum op dit gebied, naast het Chinese porselein, een
interessante Japanse collectie heeft. De Afdeling Aziatische Kunst van het Rijksmuseum
Amsterdam heeft enkele goede vroege Boeddhistische sculpturen, een belangrijke collectie
theeceramiek en een kleine groep interessante schilderingen, waaronder een Nanban-scherm en een
fraai scherm uit de Unkoku-traditie. Lakwerk is in vergelijking met de Leidse collectie te verwaarlozen.
Op internationaal niveau
Ons beperkend tot de kerncollectie kan geen museum ter wereld (inclusief in Japan zelf) zich meten
met onze collectie vroeg-negentiende eeuws dagelijks gebruiksgoed en het beeld wat wij daarmee
van het gewone leven van de stadsbevolking kunnen oproepen. Het is immers juist deze cultuur die in
Japan zelf grotendeels verloren is gegaan of, voor zover toevallig bewaard gebleven, onvoldoende is
gedocumenteerd. Het meest direct vergelijkbaar zijn de verzamelingen van het Staatliches Museum
für Völkerkunde te München, al was het maar omdat de tweede Siebold-verzameling daar werd
aangekocht.
Ontwikkelingen op velerlei verschillend gebied - ceramiek, porselein, lakwerk, metaalwerk – vanaf
de laatste decennia van de negentiende eeuw werden goed bijgehouden in het Victoria & Albert
Museum (London), het Museo d’Arte orientale Edoardo Chiossone (Genova) en het Musée Cernuschi
(Paris). Andere grote museale collecties zijn die van het British Museum (London), het Ashmolean
Museum (Oxford), Musée Guimet (Paris) en de verschillende delen van de Staatliche Museen
Preussischer Kulturbesitz (Berlin). Geen van de hier genoemde musea heeft echter een duidelijk
zwaartepunt en zeker niet voor de cultuur van het begin van de negentiende eeuw. Wel is het zo dat
talloze musea op deelcollecties ons verre voorbijstreven, in aantal, belangrijkheid en diversiteit. Maar
daarbij is dan eerder sprake van een brede verzameling zonder de diepgang die wij juist op het begin
van de negentiende eeuw kunnen bieden, en daarmee ook de mogelijkheden voor gericht onderzoek.
Collectiekwaliteit en deselectie
Op grond van bovenstaande lijkt het zonder meer zinvol de verbetering van de collectiekwaliteit vooral
toe te spitsen op de aanwezige kerncollectie uit de midden en late Edo-Periode (1700-1868), met het
zwaartepunt op de periode tussen 1750 en 1850. De laatste datum is hier gekozen als het begin van
de Meiji-Periode (1868-1912) waarin als gevolg van de grote sociale veranderingen de traditionele
premoderne Japanse cultuur onder hevige druk kwam te staan. Voor verschillende groepen
voorwerpen ligt dit moment, voor zover al exact aan te geven, anders. Bij prenten is bijvoorbeeld
1908, het ontstaan van de eerste prent waarvan de blokken door de ontwerper werden gesneden en
ook afgedrukt, een duidelijke markering, maar bij porselein en ceramiek verschilt het vaak per oven.
Dit streven is ingegeven door de drie vroegste verzamelaars: bovenal een museum te zijn van de
cultuur van Japan van de (vroege) negentiende eeuw. Door een optimaal gebruik van de kracht van
onze collectie, een omvattend beeld van de Japanse cultuur van de Bunka-Bunsei Perioden, verzekert
ons Museum zich van een duidelijk gedefinieerd aandachtsgebied dat richting geeft aan het
onderzoek in het Museum zelf, en ook dat dankzij het Museum mogelijk is. Deze profilering biedt een
goede waarborg voor onze internationale positie, niet alleen voor het heden, maar ook voor de
toekomst.
Door selectieve groei op de terreinen die de collectie nu al omvat, zal de collectie niet alleen in
kwaliteit toenemen, maar zullen ook de mogelijkheden voor onderzoek en het bestuderen van
technologie, materiaalbehandeling en decoratie verbreed worden. Idealiter zou dit onderzoek zich ook
moeten uitstrekken tot die delen van de collectie die buiten het museum verspreid zijn geraakt.
Overigens vormen, los van materiaal of techniek, voorwerpen die de historische relaties tussen
Nederland en Japan illustreren (Deshima, Hollandse invloed in de Japanse maatschappij) een
‘Sondersammelgebiet’.