Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

79
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Uitbreidingen van de vroege verzamelingen
Rond 1883 werden de ‘Haagse’ Koninklijk Kabinet-verzamelingen opgesplitst. Die van Blomhoff en
Fisscher en de ‘Leidse’ Kabinet-verzameling van Siebold, inclusief de latere toevoegingen aan beide
groepen, werden samengevoegd. Zo ontstond een ‘kerncollectie’ waarvan uitbreiding met
vergelijkbaar materiaal een zinvolle aanvulling zou betekenen. De verzameling die Siebold tijdens zijn
tweede reis naar Japan, in de jaren 1859 tot 1862, bijeenbracht, werd echter niet door de toenmalige
Regering van Nederland aangekocht, maar door die van Beieren (voor het Museum für Völkerkunde,
München.) In deze tijd werd de KKvZ-collectie naar de maatstaven van die tijd opgesplitst in
voorwerpen van ‘kunsthistorisch’ en van ‘etnografisch’ belang en respectievelijk over het Rijksmuseum
te Amsterdam en het Museum Volkenkunde te Leiden verdeeld. Het is het overwegen waard om
tenminste de oorspronkelijke verzamelingen van Blomhoff, Fisscher en Siebold daadwerkelijk op één
plek bijeen te brengen. Het Museum Volkenkunde biedt daarbij de grootste garantie voor bestudering
terwijl voor presentaties elders natuurlijk (ook langdurige) bruiklenen een goed alternatief bieden.
Voorlopig zou tenminste gestreefd moeten worden naar een samenvoeging op virtueel niveau.
In de periode na de openstelling van Japan in 1854 zouden het South Kensington Museum in
Londen, de Bibliothèque Nationale te Parijs en het Museum für Angewandte Kunst in Wenen vrijwel
geen enkele kans missen Japanse collecties aan te leggen en deze uit te breiden. Nederland,
daarentegen, lijkt pas veel later, vooral in de korte periode tussen 1897 en 1902, een actief
aankoopbeleid te ontwikkelen. Overigens is het merendeel der aanvullingen in de tweede helft van de
negentiende eeuw te danken aan legaten en schenkingen.
Verzamelingen die gedurende de Meiji-Periode (1868-1912) voor het Museum werden verworven en
een zinvolle aanvulling op de basiscollecties betekenen zijn o.a. drukwerk van Gratama (1886), Brill te
Leiden (1896), Wagner te Berlijn (1901) en de zeer grote verzameling prenten, boeken en stencils van
Vogel, verworven via Baer & Co. te Frankfurt (1902). Op het gebied van ceramiek en porselein uit de
Meiji-periode werden o.a. aankopen gedaan op de Internationale Handelstentoonstelling in
Amsterdam van 1883 en bij de Firma Pächter te Berlijn (1902). Enkele gemêleerde verzamelingen zijn
o.a. aankopen bij Schulman (1897), bij Pächter (1897 [waaronder een belangrijke groep ema,
religieuze beelden en een groep theaterpoppen]; en 1898) en bij Langweil te Parijs (1902). Een
belangrijke groep vooral bronzen (religieuze) voorwerpen werd verworven van Dirk Boer (1883), een
vergelijkbare groep van Siegfried Bing (1883). Later werd nog een grote groep zwaardstootplaten of
tsuba verworven (1901, bij Kleykamp; 1901 bij Rex & Co. Te Berlijn). Deels zijn deze voorwerpen
contemporain, merendeels echter van (veel) vroeger datum en zo lijkt, in het algemeen, van een
duidelijk gericht aankoop- of acquisitiebeleid in de tweede helft van de negentiende eeuw nauwelijks
sprake te zijn. Doorgaans werden in Japan aangelegde collecties naar Europa (Frankrijk en Duitsland)
overgebracht en pas in tweede instantie door het Leidse Museum verworven.
Na deze korte periode van acquisities door aankopen wordt, vanaf begin deze eeuw, het oude beleid
weer voortgezet: De collectie groeit vooral dankzij legaten en schenkingen, af en toe afgewisseld door
incidentele aankopen, uiteenlopend van enkele voorwerpen tot grotere series.
Tot de gelukkige verwervingen - door aankoop – hoort zeker de omvangrijke en kwalitatief zeer goede
verzameling van Köhler (1946). Zwaardstootplaten werden later, in 1967, nog aangevuld met een
kwalitatief goede groep verzameld door Lechner. Verder verwierf het Museum een zeer grote
verzameling tekeningen, c.q. ontwerpen voor prenten en boekillustraties, shitae, bijeengebracht door
de Groninger verzamelaar F. Lieftinck (1956).
Recente ontwikkelingen
Het in Japan zelf verzamelen door conservatoren van het Museum komt pas goed op gang met
Ouwehand - vanaf 1957 - en leidt o.a. tot belangrijke aanvulling op de Ryūkyū -verzameling (1957 en
1966). Wanneer dit verzamelen uitgroeit tot een regelmatig patroon - Ouwehand maakt in de jaren
Vijftig en zestig verschillende verzamelreizen - ontwikkelt hij een interessant verzamelbeleid dat maar
in zeer beperkte mate aansluit op de bestaande verzamelingen. Zijn verzamelingen zijn te kenmerken
als meer op de locale cultuur, de folklore, gericht - en sluiten op die manier mogelijk nog aan bij de
verzamelingen van locale specialiteiten in de drie kerncollecties, vooral bijeengebracht tijdens de
hofreizen die de verzamelaars (mee)maakten. Daarnaast verwerft hij een aantal voorbeelden van
voorwerpen uit het dagelijks leven in de provincies, uit het begin van de eeuw of mogelijk ook vroeger,
complementair aan enkele interessante collecties van de kennelijk enigszins gelijkgestemde Langewis
(1959; 1960; 1961 en 1963, waaronder een interessante groep votiefplankjes). Zijn opvolger, Van
Gulik, beperkt zich in grote lijnen tot het invullen van duidelijke hiaten in de bestaande collectie en het
verzamelen van doorgaans slechts kleinere collecties, waarbij vooral enkele groepen uit de
verzameling Buzaglo (1978 en 1981) goed aansluiten op de collecties die Ouwehand en Langewis in
het Museum binnenbrachten.