Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

Collectieprofiel Japan 58
Matthi Forrer, Conservator Japanse Kunst
Ken Vos, Conservator Japan/Korea
78
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Inleiding
Geografische omschrijving
De Afdeling Japan omvat:
het eilandenrijk – het huidige Keizerrijk - Japan (vier hoofdeilanden en talloze kleinere eilanden,
waaronder de prefectuur Okinawa (het vroegere zelfstandige Koninkrijk Ryūkyū).
Cultuurgebieden
Naast de Japanse cultuur onderscheidt men die van de Ainu op het eiland Hokkaidō als een
afzonderlijke cultuur en, in zekere zin ook die van Ryūkyū.
Omvang van de verzameling
De huidige omvang van de verzameling Japan is 37.520 voorwerpen. De exactheid van dit aantal is
echter maar schijn: deels zijn prenten triptieken als drie voorwerpen geteld, terwijl grote aantallen
schilderingen die in een album werden verzameld bijvoorbeeld als een voorwerp zijn geteld. Eén
model van een keuken met toebehoren uit de verzameling van Blomhoff bestaat weer uit meer dan
honderd onderdelen, alle afzonderlijk geteld.
Het aantal prenten is ongeveer 8000, schilderingen 3000, boeken rond 900 titels waarvan sommige in
80 of zelfs 90 banden. De drie vroege verzamelingen van Blomhoff, Fisscher en Siebold omvatten bij
elkaar rond de 8000 voorwerpen. Alles bij elkaar zal rond 80% van de verzameling uit de Edo-Periode
(1600-1868) stammen, mogelijk zelfs meer.
Op grond van het verzamelbeleid en de historische groei van de collecties is het hier beschreven
collectieprofiel beperkt tot het eilandenrijk Japan.
Geschiedenis van de collectie
De vroege verzamelingen
Naast de kleine groep Japanse voorwerpen in de Roijer-collectie waarmee het Koninklijk Kabinet
van Zeldzaamheden in 1816 begon, krijgen de Japan-verzamelingen van het latere Museum
Volkenkunde serieuze omvang met drie belangrijke verzamelingen die in de eerste helft van de
negentiende eeuw werden aangekocht. Dit was immers de tijd waarin Nederland nog als enige
westerse natie vanaf het eilandje Deshima in de Baai van Nagasaki handelscontacten met Japan
onderhield. Deze verzamelingen zijn die van Jan Cock Blomhoff, op Deshima van 1817 tot 1823
(aankoop 1826, circa 1600 voorwerpen) en die van circa 1200 voorwerpen van Johannes Frederik van
Overmeer Fisscher, op Deshima van 1820 tot 1829 (aankoop 1832). Als derde geldt de verzameling
van Philipp Franz von Siebold (circa 5000 nummers), op en rond Deshima van 1823 tot 1829
(aankoop 1831-38). Deze drie grote verzamelingen leggen een duidelijke basis voor de unieke Japanverzameling
van het Museum Volkenkunde.
Met deze drie collecties beheert het Museum Volkenkunde een brede Japan-verzameling, deels
bestaand uit nieuw gemaakte en als nieuw gekochte voorwerpen, deels reeds gebruikte voorwerpen
van vroeger datum. Beide groepen dateren globaal uit de Bunka-Bunsei Perioden (1804-30) – met
een klein percentage voorwerpen van nog vroeger datum. Deze verzamelingen hebben betrekking op
alle denkbare aspecten van de Japanse cultuur en omvatten voorwerpen uiteenlopend van kleding,
schoeisel en accessoires tot toiletartikelen, huisraad, schrijfdozen en schrijfgerei, maar ook modellen
van huizen, tempels, boten en schepen, tot aan de gereedschappen van verschillende
handwerkslieden. Daarnaast werd nog een grote hoeveelheid documentaire schilderingen verworven
die de cultuur van Japan uit die tijd, vooral van Kyūshū, illustreert (Keiga & Co.), elkaar deels
overlappend of duplicerend, alsook andere schilderingen, prenten, (geïllustreerde) boeken, kaarten en
munten. Op grond van hun unieke cultuurhistorische betekenis zijn deze verzamelingen integraal als
categorie A gekenmerkt.
Tenminste de verzamelingen van Blomhoff en Fisscher zijn zo nauwkeurig door henzelf
gedocumenteerd dat zij de toets van recente eisen aan verzamelen glansrijk kunnen doorstaan.
Vanwege het unieke karakter ligt het voor de hand deze verzamelingen in een breder kader de eerste
onderzoeksprioriteit voor de komende decennia te maken. Daarmee zijn deze verzamelingen
richtinggevend voor het collectie- en acquisitiebeleid van het Japanse eilandenrijk.
58 Het collectieprofiel van de afdeling Japan is reeds begin april 2007 door de Raad van Toezicht goedgekeurd en op 20 april
door de directeur van Museum Volkenkunde vastgesteld.