Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

64
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
- Lapland
De inheemse cultuur van Lapland die in Museum Volkenkunde is vertegenwoordigd, betreft
voornamelijk die van de rendierhoudende Sámi. Er zijn ongeveer 500 objecten van deze
bevolkingsgroep uit Lapland.
De eerste objecten in in deze deelcollectie zijn onder gebracht in de kwantitatief geringe serie 287; het
betrof kleding, een jas en een paar schoenen van de Sámi, verworven middels aankoop van de heer
C. van Doorn in 1881. Een jaar later volgde, op een mes na, opnieuw Sámische kledingin serie 297. In
1884 schenkt Prins Roland Bonaparte het museum een kleine collectie van zo’n dertig objecten
afkomstig uit Lapland (serie 451). Prins Bonaparte vergezelde de Nederlandse arts en antropoloog
Herman ten Kate op een reis naar Lapland. Zij verwierven daar een kleine collectie, die slechts ten
dele in het Leidse museum werd ondergebracht. In 1921 kocht het museum een gevarieerde collectie
aan van Ten Kate, waarin zich o.a. een paar Sámische schoenen bevonden (2012-24), die
vermoedelijk op dezelfde reis werden verzameld. Serie 1020 is de volgende kleine collectie
negentiende eeuwse voorwerpen uit Lapland die in 1894 werd verworven. Soms maakten enkele
losstaande objecten deel uit van grotere schenking objecten uit andere cultuurgebieden, of werden zij
aangekocht op een veiling, zoals bijvoorbeeld een Sámisch lepeltje van rendiergewei (serie 695-45),
messen met schedes (serie1345-105 en 2699-3), een Sámische wieg (3584-1), een Sámische gordel
en doosje voor rendiervlees (in serie 4240), een Sámische muts (4378-1) of een Sámische deken
(4242-1) die in 1967 werd aangekocht van het Tromsö Museum. Pas vanaf 1970 werden voorwerpen
uit Lapland meer systematisch verzameld. Dit gebeurde onder andere via Sámi deskundigen, zoals
mevr. Dr. Nellejet Zorgdrager, die collectionering voor het museum combineerde met haar
onderzoekswerkzaamheden in Lapland. Hierdoor werden enkele wat grotere en buitengewoon goed
gedocumenteerde collecties verworven (series 4934; 4983; 5008; 5044; 5199; 5277; 5316; 5319;
5437; 5453; 5586). Ook de conservator zelf, Gert Nooter, verzamelde meermalen in Scandinavië
(series 4526 , 5079 serie 5903). Na 1990 werden nog slechts enkele kleine collecties of geïsoleerde
stukken verworven, ondermeer door verwerving van de Houtzager collectie (serie 5715), of wederom
enkele keren ook door actieve tussenkomst van mevrouw Nellejet Zorgdrager (serie 5742). Het
zwaartepunt en tevens de kracht van de Sámische collectie is vooral te vinden op het gebied van de
hedendaagse Sámische kleding en vervoermiddelen. 48 In 2006 werd de Sámi collectie aangevuld met
hedendaagse kunstnijverheid en zilveren sieraden.
- Alaska en Canada
De deelcollecties afkomstig van Alaskaanse en Canadese Inuit omvatten respectievelijk 200 en 150
objecten. Al direct in serie 1 bevinden zich een honderdtal bijzondere objecten (kleding en jachtgerei)
uit Alaska en de Aleuten. Vooral aan de vroege datum waarop zij zijn verzameld en aan hun inmiddels
oplopende ouderdom ontlenen deze voorwerpen een belangrijke historische waarde. Ook in series die
later in de negentiende en twintigste eeuw zijn verzameld bevinden zich enkele historisch belangrijke
objecten, zoals fraaie kajakmodellen en bijzondere parka’s uit darmenhuiden en vogelhuiden
vervaardigd (series 331, 360,1070 en 4815, 4913, 4926,4935,5405). Voorwerpen van de Canadese
Inuit dateren pas van na 1957 (enkele geïsoleerde oudere stukken buiten beschouwing latend), toen
voor het eerst door het museum een kleine samenhangende collectie met jachtvoorwerpen uit die
regio, verzameld door prof. Dr. G. van den Steenhoven, werd verworven (serie 3493). 49 (A-categorie.)
Daarnaast zijn er inmiddels enkele spekstenen sculpturen en Inuit litho’s en steendrukken van
vooraanstaande Canades Inuit kunstenaars aanwezig. Het blijft echter in aantal - ook binnen de
afdeling zelf - een bescheiden collectie.
Vergelijking met andere collecties
Op nationaal niveau
Museum Volkenkunde in Leiden is het enige volkenkundige museum in Nederland dat beschikt over
een collectie afkomstig uit een groot aantal verschillende Arctische regio’s (Groenland, Canada en
Alaska, Siberië en Scandinavië). Vooral dit aspect van regionale spreiding maakt de collectie uniek op
nationaal niveau.
48 Een deel van de Sámische collectie werd tentoongesteld tijdens de tentoonstelling Over leven en overleven,
cultuurveranderingen bij de poolvolken in 1984 en tijden de tentoonstelling Tegen kou, kleding van de poolbewoners in 1993.
Vermelding van de Sámische collecties zijn te vinden in de publicaties Over leven en overleven, cultuurveranderingen bij de
poolvolken, Nooter (ed.), 1984 en Poolkleding een tweede huid, Buijs, 1993 en Braving the Cold, Buijs en Oosten (eds.), 1997.
Daarnaast publiceerde Nellejet Zorgdrager direct of indirect over de Sámische collectie in diverse andere artikelen.
49 G. van den Steenhoven: Leadership And Law Among The Eskimos of the Keewatin District, Northwest Territories. Rijswijk:
Uitgeverij Excelsior, 1962.