Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

63
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
kinderen terug naar Groenland om er een jaar te blijven, onderzoek te doen en een verzameling bij
een te brengen voor het Museum voor het Onderwijs. In 1970 werd Nooter aangesteld in het
Rijksmuseum voor Volkenkunde als conservator van het Circumpolaire gebied, waar hij werkzaam
was tot eind 1990. Hij bezocht Oost-Groenland regelmatig en zette zijn onderzoek en
verzamelactiviteiten voort. De resultaten van zijn werk zijn onder meer te vinden in de diverse
deelcollecties van het Rijksmuseum voor Volkenkunde (o.a. in de series 4458, uit 1970; 4702 [1973];
4850 uit West-Groenland [1975]; 4932 [1977]; 5050 [1979]; 5393 en 5467 in 1985/86).
Met de bescheiden negentiende eeuwse collecties uit Groenland, met de Nooter collecties van na
1970 en met de door de huidige conservator recent verzamelde objecten 45 , aangevuld met de Oost-
Groenlandse collectie van het Museon, kan goed worden aangetoond welke veranderingen zich
gedurende meer dan 100 jaar hebben voorgedaan in de materiële cultuur van Oost-Groenland.
Nooter’s en recent onderzoek voegt hier de achtergrondinformatie en interpretatie aan toe. Met recht
kan worden gesproken van continuïteit van verzamelen.
- Siberië
In de eerste collecties van Museum Volkenkunde is Siberië vertegenwoordigd met enkele geïsoleerde
groepen en groepjes objecten. Zo bevat serie 1 circa 120 objecten, vooral kleding afkomstig uit
Siberië. Twee Yakutse zwepen zijn te vinden in serie 136, een Chukchi pijlkoker in serie 253. Drie
Samojeedse (Nentsi) jassen werden verworven in 1881 (serie 286). Baron von Lühdorf schonk in 1884
twee Giljaken (Nivch) hoeden en een jas (serie 434) en vervolgens in 1888 tabaksdozen, een tas en
enkele kledingassecoires uit dezelfde regio (serie 680). Een groot aantal verschillende pijlen uit
diverse regio’s in Siberië werden verworven in 1889 (serie 720 en 960) en in 1895 (1070). Serie 1070,
verworven van de heer O. Hertz te St. Petersburg, bevat een kleine honderd objecten afkomstig van
verschillende volken in Siberië; onder andere zijn de Yakut, Tungus, Chukchi en Itelmen
vertegenwoordigd. Het betreft een collectie van vooral kledingstukken, waaronder enkele oudere
eerste helft negentiende eeuwse stukken die bijzonder zijn wat betreft ouderdom en esthetiek.
Het grootste deel van de Siberische collectie betreft een in cultuurhistorische en wetenschappelijke zin
belangwekkende collectie uit het einde van de negentiende eeuw uit Zuidoost-Siberië, verzameld door
Adolf Dattan, handelsattaché in Vladivostok en door hem in 1898 aan het museum geschonken. Het is
een sterk gedifferentieerde collectie 46 van circa 500 objecten, die een groot aantal verschillende
aspecten van de cultuur van de Nivch en Oroch uit het Amurgebied omvat; kleding, jachtgerei,
huisraad, religieuze objecten, modellen alsmede instrumenten. In de eerste helft van de twintigste
eeuw werden nog enkele geïsoleerde objecten uit Siberië verworven, waarvan serie 2147 met een
kleine dertig negentiende eeuwse objecten afkomstig van de Yakuten, via ruil met het Ethnografisch
Museum te St.Petersburg in 1928 verkregen, de belangrijkste is.
Daarna worden gedurende zo’n vijftig jaar geen Siberische objecten meer verworven. De
eerstvolgende verwerving dateert uit 1987 (serie 5517) en leverde de eerste moderne objecten op uit
Siberië. Daarna volgen enkele geïsoleerde moderne stukken in de series 5613, 5616, 5708 en 5758,
vooral verzameld dankzij de tussenkomst van de heer Ch.M. Taksami, en zijn vrouw Astrakansheva,
beiden verbonden aan het Antropologisch en Ethnologisch Museum (Kunstkamera) uit St.Petersburg.
Hoe weinig ook in aantal, deze moderne objecten, veelal kledingstukken, tonen interessante
vernieuwingen in het gebruik van materialen en in de vorm en esthetiek van de inheemse materiële
cultuur. 47 In 2002 werd een kleine collectie moderne kleding en kunstnijverheid van de Nenets door
het museum verworven (serie 5989). Modern materiaal, gedocumenteerd door filmopnames en foto’s,
werd in 2007 op eiland Sachalin in Zuidoost-Siberië ter plekke verzameld.
45 In 1993 werd er in Volkenkunde een tentoonstelling over de kleding van de inheemse volken wonend rondom de Noordpool
gehouden, getiteld Tegen kou, kleding van de poolbewoners. Het recente onderzoek is vastgelegd in diverse publicaties zoals
Poolkleding, een tweede huid, Buijs, 1993, en Braving the Cold, Continuity and Change in Arctic Clothing, Buijs and Oosten
(eds.), 1997, (zie appendix 2). Een belangrijke vroeg-twintigste eeuwse bron vormt Thalbitzer’s The Ammassalik Eskimo,
Meddelelser om Grønland 39, 1914.
46 Serie 1202, voorafgegaan door enkele stukken van Baron von Lühdorf in serie 434 en 680.
47 Een deel van de collectie werd tentoongesteld tijdens de tentoonstelling Over leven en overleven, cultuurveranderingen bij de
poolvolken in 1984 en tijden de tentoonstelling Tegen kou, kleding van de poolbewoners in 1993. Vermelding van de Siberische
collecties zijn te vinden in de publicaties Over leven en overleven, cultuurveranderingen bij de poolvolken, Nooter (ed.), 1984,
en Poolkleding, een tweede huid, Buijs, 1993, en Braving the Cold, Buijs and Oosten (eds.), 1997. Een belangwekkende
negentiende publicatie over de (materiële) cultuur van het Amurgebied in Zuidoost-Siberië moet hier genoemd worden: Von
Schrenck, Reisen und Forschungen im Amurland in den Jahren 1854-57, St.Petersburg 1889.