Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

62
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
slaagde erin het veranderende leven van de Groenlandse Inuit breed en diachronisch te
documenteren. Van gebieden waar hij zelf niet of in mindere mate verzamelde, verwierf hij objecten
veelal met behulp van collega-onderzoekers. Naar verhouding kreeg Siberië minder aandacht. In de
jaren na 1990 zijn door zijn opvolger enkele brede series uit Groenland verzameld, gebaseerd op
veldwerk en wetenschappelijk onderzoek. In 2006 en 2007 werd de Sámi collectie aanzienlijk
uitgebreid met hedendaagse kunstnijverheid en Sámi zilver. De Siberische verzameling werd in 2007
aangevuld met recent vervaardigd materiaal en het verzamelproces werd gedocumenteerd door
middel van fotografie en filmopnames, mede in het kader van een grote tentoonstelling over
klimaatverandering. 42 Schenkingen en aankopen zorgden ervoor dat in de afgelopen decennia ook
andere cultuurgebieden in het blikveld bleven.
Aan het eind van de twintigste eeuw kan Volkenkunde een vrij representatieve collectie Circumpolaire
gebruiks- en kunstvoorwerpen laten zien, waarin voorbeelden afkomstig uit het hele Arctische gebied
aanwezig zijn.
Collectiebeschrijving
De circumpolaire collectie van Volkenkunde is in te delen in en te beschrijven naar drie regio’s of
culturele gebieden, waarbij de verzamelingen uit Groenland numeriek en wat betreft
onderzoeksactiviteiten de belangrijkste zijn, gevolgd door Siberië en Lapland.
- Groenland
De eerste Groenlandse stukken die arriveerden in Volkenkunde in 1883. Het betrof een kajak met
peddel (349-1a en b), geschonken door het gemeentebestuur te Den Briel en twee kajaks met
bijbehorende jachtuitrusting (in serie 351), geschonken door het Ministerie van Marine. (A-categorie,
gezien ouderdom en aard van de objecten.) 43 In de collectie van het Koninklijk Kabinet van
Zeldzaamheden, dat in 1883 onder de collectie van het Rijks Ethnografisch Museum kwam, bevonden
zich in serie 360 tevens enkele stukken uit West-Groenland. In 1889 werden circa 70 West-
Groenlandse objecten verkregen van het Nationale Museum van Kopenhagen middels een ruil (serie
690). In 1895 werden voor het eerst circa 20 Oost-Groenlandse objecten middels ruil aan de Arctische
collectie toegevoegd en werden circa 40 West-Groenlandse objecten (serie 1076) door de
Nederlandse consul te Denemarken aan het etnografisch museum te Leiden geschonken.
Negentiende eeuwse voorwerpen uit Oost-Groenland werden hierbij gevoegd uit de Deense
ruilverzameling (serie 2085) in 1926. (B-categorie.) Deze bescheiden collectie van een kleine
tweehonderdtal, merendeels negentiende eeuwse Groenlandse voorwerpen vormt het vertrekpunt
voor latere onderzoeks- en verzamelactiviteiten. West-Groenlandse archeologica kon in de loop der
tijd voor het museum worden verworven en brengen een extra, tot voor kort ontbrekende, historische
diepgang in de collectie aan. (De kwalificatie voor deze collectie is A-categorie; uniek in Nederland.)
In de jaren vijftig schenkt Dr. Niko Tinbergen een Oost-Groenlandse kajak en twee kajakanoraks die
uit de jaren dertig stammen. (A-categorie.)
Tinbergen (1907-1988), bioloog en later Nobelprijswinnaar voor zijn ornithologisch onderzoek, sloot
zich aan bij een Nederlandse meteorologische expeditie in het Internationale Pooljaar 1933-‘34.
Tinbergen bestudeerde het gedrag van o.a. sneeuwgorzen en alken, maar had tevens een goed oog
voor de cultuur van de Groenlanders. Voor het Haagse Museum voor het Onderwijs (thans het
Museon) verzamelde Tinbergen voorwerpen, die hij ruilde tegen katoenen stoffen, tabak, suiker en
kralen. De Tinbergen collectie van het Museon in Den Haag vormt thans een onontbeerlijke schakel
tussen de oudere collecties in Leiden en de Oost-Groenlandse collecties van het Rijksmuseum voor
Volkenkunde die na 1970 verzameld werden. De Tinbergen collectie vormde de directe aanleiding van
Nooter’s onderzoek naar de materiële cultuur van Oost-Groenland. 44
In 1965 vertrok Gerti Nooter voor het eerst naar Oost-Groenland, samen met Jan Veenman die er
voor de VARA een film zou gaan maken. Nooter keerde in 1967 samen met zijn vrouw en drie
42 Tentoonstelling ‘Als het ijs smelt, gevolgen voor bewoners van de Noordpool’, lopend van 12 oktober 2007 t/m 15 augustus
2008.
43 De oudere collecties worden, gezien de ouderdom en historisch belang binnen Nederland, getypeerd als A-categorie. Bcategorie
betreffen objecten die van cultureel belang zijn en veelal is hier sprake van ensemble waarde. Deze collecties bieden
grote potentie voor vergelijkend, historisch of cultureel onderzoek. C-categorie betreft objecten die van minder groot belang zijn,
terwijl in de D-categorie objecten te vinden zijn die voor deselectie in aanmerking komen. Er behoren slechts een gering aantal
objecten tot de C-categorie. Zij worden hier niet nader gespecificeerd. De individuele objecten zijn genummerd middels serie-
en volgnummers.
44 In 2002 en 2003 werden enkele objecten van Oost-Groenland uit de jaren dertig aan het Rijksmuseum voor Volkenkunde
geschonken door nazaten van twee andere leden van de Nederlandse Meteorologische Expeditie, evenals kopieën van Brieven
(waarvan één set inmiddels gepubliceerd is) en kopieën van één van de dagboeken.