Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

volkenkunde.nl
from volkenkunde.nl More from this publisher
12.09.2013 Views

57 VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN MUSEUM VOLKENKUNDE Zeldzaamheden (serie 360), die gezien hun ouderdom en cultuurhistorische waarde als A dienen te worden aangemerkt, en stukken van vóór 1900 die middels aankoop werden verworven (series 74, 335, 357, 547,2644, 2768, 2779, 2845, 2880, 2935 [Lévi-Strauss], 3134, 3177, 3193, 3208, 3413, 3634, 3746, 3946, 3998, 4025, 4574), werden geruild met het U.S. National Museum/Smithsonian Institution (serie 1225) en het Indisch Instituut (serie 2668), of die werden aangekocht door Ted Brasser (serie 4377). Een aantal van deze stukken verdient het predikaat A (335-30, 547-8, 1225-20, 47 en 82, 2935-1, 2 en 5, 3134-1). De collectie bestaat vooral uit beschilderd houtsnijwerk (o.a. maskers), vlechtwerk, sieraden en gereedschappen. De collectie Elisabeth Houtzager bevat een aantal stukken Indiaanse volkskunst uit dit gebied uit de jaren 1960-1970 (serie 5715; Hovens en Blijlevens 1994). De huidige conservator kocht in 1997 hedendaagse maskers en manden aan (serie 5776). Noordoosten De collectie uit dit gebied telt circa 600 objecten. De helft daarvan betreft series archeologica (577, 991, 1403, 1830, 2043, 2121, 2366, 5928) die bestaan uit litisch materiaal (pijl- en speerpunten, hamers en bijlen, messen), schelpmateriaal (gereedschappen, sieraden) en aardewerk (pijpen, fragmenten van vaatwerk). Enkele van deze assemblages zijn afkomstig van boerderijen in de V.S. en Canada waar zich Nederlanders hebben gevestigd. Deze series moeten als C worden aangemerkt. Uitzonderingen zijn cultuurhistorische en artistieke topstukjes (A-categorie) zoals een “birdstone” en twee “platform pipes” (serie 4477). De Leidse collectie bevat circa 40 bijzondere oude en zeldzame stukken uit dit gebied (series 74, 91, 330, 360, 363, 364, 454, 510, 524, 695, 720, 865, 1200), waaronder het oudste historische Indiaanse object dat in Nederland is bewaard gebleven: een Algonquian houten strijdknots daterend uit de zeventiende eeuw (360-1579). Vrijwel al deze stukken dienen als A te worden aangemerkt. Uit het laatste kwart van de negentiende eeuw dateert een aantal objecten uit de Ten Kate collectie (series 362, 710, 2012; Hovens 1984), en objecten die door middel van schenking, ruil of aankoop in de loop der tijd werden verworven (series 494, 547, 997, 1285, 2012, 2098, 2399, 2732, 3382, 3412, 3746, 3946, 4311, 4377). Het betreft een babywieg, mocassins, manden, toeristische souvenirs (circa 30 stuks). Uit de eerste helft van de twintigste eeuw dateren slechts drie objecten: twee messen en een jachtfluit (serie 5852). Uit het derde kwart van de twintigste eeuw dateren aankopen, schenkingen en door Ted Brasser tijdens veldwerk verzamelde objecten (series 4011, 4109, 4238, 4757, 4892, 5657), waaronder maskers, manden, sneeuwschoenen en een berkenbast kano. Uit het laatste kwart van deze eeuw stamt een collectie van circa 20 stuks Indiaanse volkskunst, bijeengebracht door Elisabeth Houtzager (serie 5715). Circa 15 hedendaagse objecten maken deel uit van de collectie (serie 5852): vlechtwerk, kralenwerk en sieraden. California De verzameling uit dit cultuurgebied bestaat uit twee kleine collecties archeologica, voornamelijk litisch en schelpmateriaal (series 597, 641; categorie C) en een kleine verzameling vlechtwerk uit het einde van de negentiende eeuw (serie 4963; categorie B). Subarctisch gebied De collectie uit dit gebied bestaat uit een tiental losse stukken (overwegend categorie C). Enkele daarvan zijn oud, zeldzaam en cultuurhistorisch belangwekkend (categorie A): twee beschilderde jassen van kariboeleer en een beschilderde tas (510-28, 524-6, 4262-1). Grote Bekken De collectie uit dit gebied bestaat uit een klein aantal stukken, alle deel uitmakend van de Ten Kate collectie (A-categorie; zie paragraaf Zuidwesten; Hovens en Herlaar 2004) . Binnenlands Plateau De collectie uit dit gebied bestaat uit slechts enkele losse stukken. Zuidoosten De verzameling uit dit cultuurgebied bestaat uit ongeveer 100 objecten. Daarvan maken drie collecties van 60 stuks archeologica deel uit, voornamelijk litisch en schelpmateriaal, en aardewerk (series 1607, 1830, 2360; categorie C), met daaronder enkele artistiek en cultuurhistorische belangrijke stukken (categorie A). Belangwekkend zijn een aantal etnografische stukken (A-categorie), zoals een ceremoniële stenen pijp behorende tot de Southern Cult (4389-1), twee stenen pijpen met

58 VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN MUSEUM VOLKENKUNDE diermotieven (4299-1, 4574-2), twee gegraveerde kruithoorns (362-25, 924-82) en een versierde tas (833-1). Een groep van 25 stuks moderne Indiaans volkskunst (collectie Houtzager) completeert deze regionale collectie (serie 5715; categorie B). Vergelijking met andere collecties Op nationaal niveau Van de Nederlandse musea beheert Museum Volkenkunde verreweg de grootste collectie Noord- Amerikaanse Indiaanse etnografica. Naast het Museum Volkenkunde bezitten enkele andere Nederlandse musea collecties uit Noord-Amerika. Bij drie van die musea betreft het kleine collecties van enkele honderden objecten, bestaande uit veelal losse stukken die door middel van aankoop of schenking verkregen zijn en meestal documentatie ontberen. Dit zijn het Wereldmuseum in Rotterdam (het voormalige Museum voor Volkenkunde; Faber e.a. 1987), het Museon in Den Haag, en het Universitair Museum Groningen (het voormalig Volkenkundig Museum Gerardus van der Leeuw; Arnoldus-Schröder 1992). Tenslotte zijn er enkele Nederlandse musea die ieder een klein aantal Indiaanse artefacten in de collectie hebben (minder dan 100), zoals het Zeeuws Museum in Middelburg (Bakels 1988; van Woelderen 1968; Hovens en van Santen 2007), het Pijpenkabinet in Amsterdam en het Stedelijk Museum voor Moderne Kunst en Vormgeving in Den Bosch (Clark 2006). Museum Volkenkunde is daarmee het enige museum in Nederland met een brede Noord- Amerikaanse etnografische verzameling van cultuurhistorisch en wetenschappelijk belang. De kleine collecties Rotterdamse etnografica afkomstig uit het Zuidwesten (Ten Kate), van de Noordwest kust (Oldman), en de Naskapi (voormalige paters Oblaten-collectie), de Blackfoot-collectie (Sprenger) van het Zeeuws Museum in Middelburg, en de collectie hedendaags Indiaans aardewerk van het Stedelijk Museum in Den Bosch moeten eveneens als van wetenschappelijke en cultuurhistorische importantie zijnde deelcollecties worden aangemerkt, terwijl het Wereldmuseum, het Museon en het Universitair Museum Groningen over enkele bijzondere stukken uit verschillende cultuurgebieden beschikken (Hovens 1998). Museum Volkenkunde en het Wereldmuseum bezitten een historische collectie fotografie met betrekking tot Indiaans Noord-Amerika, veelal materiaal dat door Herman ten Kate tijdens zijn veldwerk en reizen werd verzameld (Hovens en Groeneveld 1992). De bibliotheekcollectie van het museum met betrekking tot Indiaans Noord-Amerika is de grootste van Nederland en bevat naast de historische monografieën van Noord-Amerikaanse universiteiten, musea en wetenschappelijke genootschappen ook hedendaagse literatuur over Indiaanse culturen, geschiedenis en kunstuitingen, evenals een reeks lopende abonnementen op wetenschappelijke tijdschriften. Op internationaal niveau Musea in Noord-Amerika beschikken over verreweg de grootste Indiaanse collecties uit dat deel van de wereld. Echter, de Europese collecties zijn belangrijk vanwege hun vroege verzameldatum (soms eeuwen vroeger dan Amerikaanse of Canadese collecties) of vanwege hun bijzondere verzamelcontext (diplomatieke relaties, handelscontacten, vroeg wetenschappelijk veldwerk, individuele drijfveren van verzamelaars). De Leidse Noord-Amerikaanse verzameling behoort met die van Leningrad, Parijs, Wenen, London en Berlijn tot de grootste en oudste Europese museale collecties uit inheems Noord-Amerika (Kaemlein 1976; Hovens 1989:110). De Leidse deelcollectie uit het cultuurgebied van het Zuidwesten behoort met die van het Pitt Rivers Museum in Oxford tot de grootste van Europa. De Ten Kate collectie uit dat gebied en van de Plains is op wereldschaal uniek in zijn soort, omdat die in een periode en onder stammen werd verzameld toen antropologisch veldwerk nog in de kinderschoenen stond. Deze collectie wordt beschouwd als de eerste etnografische Noord-Amerika verzameling die op basis van wetenschappelijk antropologisch onderzoek bijeen is gebracht. De collecties Houtzager (contemporain handwerk) en Schouten (kindertekeningen) zijn enig in hun soort in Europa, terwijl van de laatste zelfs geen equivalent in Noord-Amerika bekend is. Het belang van deze collecties wordt nog versterkt door de erbij behorende uitgebreide schriftelijke en fotografische documentatie. De collectie Indiaans zilver is de grootste in Europa. Meerdere Noord-Amerikaanse en Europese antropologen in verleden en heden hebben gewezen op het cultuurhistorisch en wetenschappelijk belang van de Leidse verzameling (Kaemlein 1976:132). Om die reden bezoeken Amerikaanse en Canadese specialisten regelmatig het museum om de belangrijke collectiestukken en deelverzamelingen te bestuderen.

57<br />

VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN<br />

MUSEUM VOLKENKUNDE<br />

Zeldzaamheden (serie 360), die gezien hun ouderdom en cultuurhistorische waarde <strong>als</strong> A dienen te<br />

worden aangemerkt, en stukken van vóór 1900 die middels aankoop werden verworven (series 74,<br />

335, 357, 547,2644, 2768, 2779, 2845, 2880, 2935 [Lévi-Strauss], 3134, 3177, 3193, 3208, 3413,<br />

3634, 3746, 3946, 3998, 4025, 4574), werden geruild met <strong>het</strong> U.S. National <strong>Museum</strong>/Smithsonian<br />

Institution (serie 1225) en <strong>het</strong> Indisch Instituut (serie 2668), of die werden aangekocht door Ted<br />

Brasser (serie 4377). Een aantal van deze stukken verdient <strong>het</strong> predikaat A (335-30, 547-8, 1225-20,<br />

47 en 82, 2935-1, 2 en 5, 3134-1). De collectie bestaat vooral uit beschilderd houtsnijwerk (o.a.<br />

maskers), vlechtwerk, sieraden en gereedschappen.<br />

De collectie Elisabeth Houtzager bevat een aantal stukken Indiaanse volkskunst uit dit gebied uit de<br />

jaren 1960-1970 (serie 5715; Hovens en Blijlevens 1994). De huidige conservator kocht in 1997<br />

hedendaagse maskers en manden aan (serie 5776).<br />

Noordoosten<br />

De collectie uit dit gebied telt circa 600 objecten. De helft daarvan betreft series archeologica (577,<br />

991, 1403, 1830, 2043, 2121, 2366, 5928) die bestaan uit litisch materiaal (pijl- en speerpunten,<br />

hamers en bijlen, messen), schelpmateriaal (gereedschappen, sieraden) en aardewerk (pijpen,<br />

fragmenten van vaatwerk). Enkele van deze assemblages zijn afkomstig van boerderijen in de V.S. en<br />

Canada waar zich Nederlanders hebben gevestigd. Deze series moeten <strong>als</strong> C worden aangemerkt.<br />

Uitzonderingen zijn cultuurhistorische en artistieke topstukjes (A-categorie) zo<strong>als</strong> een “birdstone” en<br />

twee “platform pipes” (serie 4477).<br />

De Leidse collectie bevat circa 40 bijzondere oude en zeldzame stukken uit dit gebied (series 74, 91,<br />

330, 360, 363, 364, 454, 510, 524, 695, 720, 865, 1200), waaronder <strong>het</strong> oudste historische Indiaanse<br />

object dat in Nederland is bewaard gebleven: een Algonquian houten strijdknots daterend uit de<br />

zeventiende eeuw (360-1579). Vrijwel al deze stukken dienen <strong>als</strong> A te worden aangemerkt.<br />

Uit <strong>het</strong> laatste kwart van de negentiende eeuw dateert een aantal objecten uit de Ten Kate collectie<br />

(series 362, 710, 2012; Hovens 1984), en objecten die door middel van schenking, ruil of aankoop in<br />

de loop der tijd werden verworven (series 494, 547, 997, 1285, 2012, 2098, 2399, 2732, 3382, 3412,<br />

3746, 3946, 4311, 4377). Het betreft een babywieg, mocassins, manden, toeristische souvenirs (circa<br />

30 stuks).<br />

Uit de eerste helft van de twintigste eeuw dateren slechts drie objecten: twee messen en een jachtfluit<br />

(serie 5852). Uit <strong>het</strong> derde kwart van de twintigste eeuw dateren aankopen, schenkingen en door Ted<br />

Brasser tijdens veldwerk verzamelde objecten (series 4011, 4109, 4238, 4757, 4892, 5657),<br />

waaronder maskers, manden, sneeuwschoenen en een berkenbast kano. Uit <strong>het</strong> laatste kwart van<br />

deze eeuw stamt een collectie van circa 20 stuks Indiaanse volkskunst, bijeengebracht door Elisabeth<br />

Houtzager (serie 5715). Circa 15 hedendaagse objecten maken deel uit van de collectie (serie 5852):<br />

vlechtwerk, kralenwerk en sieraden.<br />

California<br />

De verzameling uit dit cultuurgebied bestaat uit twee kleine collecties archeologica, voornamelijk litisch<br />

en schelpmateriaal (series 597, 641; categorie C) en een kleine verzameling vlechtwerk uit <strong>het</strong> einde<br />

van de negentiende eeuw (serie 4963; categorie B).<br />

Subarctisch gebied<br />

De collectie uit dit gebied bestaat uit een tiental losse stukken (overwegend categorie C). Enkele<br />

daarvan zijn oud, zeldzaam en cultuurhistorisch belangwekkend (categorie A): twee beschilderde<br />

jassen van kariboeleer en een beschilderde tas (510-28, 524-6, 4262-1).<br />

Grote Bekken<br />

De collectie uit dit gebied bestaat uit een klein aantal stukken, alle deel uitmakend van de Ten Kate<br />

collectie (A-categorie; zie paragraaf Zuidwesten; Hovens en Herlaar 2004) .<br />

Binnenlands Plateau<br />

De collectie uit dit gebied bestaat uit slechts enkele losse stukken.<br />

Zuidoosten<br />

De verzameling uit dit cultuurgebied bestaat uit ongeveer 100 objecten. Daarvan maken drie collecties<br />

van 60 stuks archeologica deel uit, voornamelijk litisch en schelpmateriaal, en aardewerk (series 1607,<br />

1830, 2360; categorie C), met daaronder enkele artistiek en cultuurhistorische belangrijke stukken<br />

(categorie A). Belangwekkend zijn een aantal etnografische stukken (A-categorie), zo<strong>als</strong> een<br />

ceremoniële stenen pijp behorende tot de Southern Cult (4389-1), twee stenen pijpen met

Hooray! Your file is uploaded and ready to be published.

Saved successfully!

Ooh no, something went wrong!