Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

Collectieprofiel Cultuurgebied Indiaans Noord-Amerika
Pieter Hovens
54
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Inleiding
Geografische omschrijving
Als “Indiaans Noord-Amerika” wordt het cultuurgebied aangeduid dat vrijwel het gehele noordelijk deel
van het Amerikaanse continent beslaat: Canada, met uitzondering van de Arctische kuststreek; de
Verenigde Staten van Amerika, met uitzondering van de Arctische kuststrook van de staat Alaska en
Hawaï; en het deel van Mexico ten noorden van de 24ste breedtegraad. De benaming heeft
betrekking op de periode voordat sprake was van intensief contact met Europeanen en Anglo-
Amerikanen, en varieert per gebied.
Cultuurgebieden
Binnen Indiaans Noord-Amerika worden negen afzonderlijke cultuurgebieden onderscheiden op basis
van fundamentele verschillen in ecologie, economie, materiële cultuur, sociale organisatie en
godsdienst. Deze negen cultuurgebieden zijn: het Subarctisch gebied, de Noordwest kust, Californië,
het Zuidwesten, het Grote Bekken, het Binnenlands Plateau, de Plains, het Noordoosten, en het
Zuidoosten. De Indianen van de Plains, het cultuurgebied dat wordt gevormd door de centrale
grasvlakten, hebben het populaire beeld van Indianen tot op de dag van vandaag eenzijdig bepaald
(Hovens 1978).
Omvang van de verzameling
De collectie Indiaans Noord-Amerika van Museum Volkenkunde omvat welgeteld 2612 objecten.
Hoewel het binnen het museum een van kleinere regionale collecties is, behoort de Leidse Noord-
Amerika verzameling tot de grootste en belangrijkste in Europa.
Geschiedenis van de collectie
De vroege verzamelingen
De oudste Noord-Amerikaanse stukken uit de Leidse collectie dateren uit de periode toen Nederland
een eigen kolonie in het noordoosten had: Nieuw Nederland (1609-1664). Enkele voorwerpen uit die
periode zijn bewaard gebleven en kwamen vooral via het Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden in
Leiden terecht (serie 360). Uit noordoostelijk Noord-Amerika werden ook door aankoop van en ruil met
particulieren vroege stukken (achttiende en vroege negentiende eeuw) verworven, die afkomstig
waren uit (voormalig) Brits-Amerika (serie 74, 91, 330, 363, 364, 494, 510, 524, 720, 865, 924, 925).
Door de eind achttiende en vroeg-negentiende eeuwse ontdekkingsreizen in het gebied rond de Stille
Oceaan kwam etnografica van de Noordwestkust Indianen via omwegen in bezit van het museum
(serie 1, 357). Uit de tweede helft van de negentiende eeuw dateren de stukken die in 1899 middels
ruil met het U.S. National Museum (Smithsonian Institution) door het museum werden verkregen (serie
1225).
Verreweg de grootste Leidse deelverzameling is afkomstig uit het Zuidwesten, meer specifiek het
Amerikaanse kerngebied. De grondslag hiervoor werd gelegd door de Nederlandse antropoloog en
arts Herman ten Kate die in de periode 1882-1888 twee jaar lang etnografisch en archeologisch
onderzoek in dit gebied verrichtte en daar een belangrijke verzameling bijeen bracht, die als een van
de oudste en belangrijkste ter wereld wordt beschouwd (serie 362, 363, 674, 710). Die laatste
kwalificatie vloeit voort uit het feit dat hij bij stammen verzamelde die pas jaren later door Amerikaanse
antropologen werden bezocht om er te verzamelen, en vanwege de documentatie van de objecten en
verzamelactiviteiten. De Ten Kate-collectie betreft alle stammen uit het Amerikaanse deel van dit
cultuurgebied (het kerngebied) en de Yaqui uit Sonora (Mexico). Deze unieke Zuidwest-collectie werd
nog versterkt door enkele aankopen van en schenkingen door particulieren en ruil met het
Smithsonian Institution van stukken die uit dezelfde periode (1870-1890) dateren (serie 454, 1169,
1225).
Ten Kate legde ook de grondslag voor de Leidse Plains collectie, deels door stukken zelf te
verzamelen in het zuiden van dat gebied, deels door stukken uit het noordelijk deel van derden aan te
kopen (serie 362, 710). Andere negentiende eeuwse objecten werden verworven door aankoop van
particulieren en ruil met het Smithsonian Institution (serie 357, 524, 833, 1225). Een belangrijke
aanvulling op de collectie was de langdurige bruikleen van de collectie M. Sprenger van het Zeeuws