Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

45
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Bij het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog in 1940 wordt het museum een legaat aangeboden van
850 Surinaamse voorwerpen. Het betreft een omvangrijke en kwalitatief goede verzameling van dhr.
Appolonius Reynvaan (1866-1939 23 ), ook wel ‘Poon, de Suriname kenner’ genoemd. Vooral zijn
hoofddoekcollectie is zeer uitgebreid (serie 2452 24 ).
Tijdens de Tweede Wereldoorlog komen de verwervingen opnieuw stil te liggen. De draad wordt weer
opgepikt in 1946, wanneer als eerste een collectie prekoloniale objecten uit Peru en Ecuador wordt
aangekocht van Dr. W.G.N. van der Sleen (serie 2593 25 ).
Tot 1960 worden een aantal kleinere collecties verworven (via aankoop of schenking) van een aantal
donateurs en/of verzamelaars. 26 De enige grote aanwinst gedurende deze jaren komt van Dr. J.P.B.
de Josselin de Jong, die als resultaat van zijn opgravingsonderzoek in de jaren 1922-23 ruim 1100
objecten bijeen had gebracht. Het materiaal is afkomstig uit Aruba en Curaçao (serie 3568 en 3569)
en het betreft voornamelijk scherven, schelpmateriaal, pijlpunten en andere archeologische
artefacten 27 .
De eerste relatief grote aankoop wordt in 1962 gedaan; 760 precolumbiaanse en etnografische
voorwerpen (voornamelijk uit Ecuador, Peru, Venezuela en Guatemala) worden verworven van de
heer Luis Tihanye (serie 3835) 28 .
Recente ontwikkelingen
Tussen 1965 en 2000 volgde Ted J.J. Leyenaar, Prof. Dr. Tom Zuidema op als conservator Midden-
en Zuid-Amerika aan het Rijksmuseum voor Volkenkunde in Leiden. Terwijl Zuidema’s interesse
vooral lag bij de archeologie van het Andesgebied, richtte Leyenaar zich op het aanleggen van een
collectie volkskunst, kunstnijverheid en kleding van Midden-Amerika. Ted Leyenaar schreef zelf: "van
het hele gebied, ..., is Mesoamerika (ruwweg Mexico, Belize, Guatemala, El Salvador en Honduras)
mijn lievelingsterrein." Dankzij Leyenaars verzamelbeleid heeft Museum Volkenkunde thans een
omvangrijke verzameling Mexicaanse volkskunst. Deze collectie van ruim 5200 objecten, is
ondergebracht in verschillende series (5072, 5069, 5334, 4984, 4933, 4908, 4880, 4768, 4647, 4608
[ook textiel], 4514 [ook textiel], 4436 [ook textiel], 4187). Het betreft hier vooral aardewerk en
houtsnijwerk, maar ook papier-maché figurines, speelgoed, textiel, glaswerk, lakwerk, rituele objecten,
kralenwerk en maskers. Zeer nauw aansluitend op deze series is de in 1992 verworven collectie van
de voormalige directrice van het Utrechtse Centraal Museum, mevrouw Dr. Elisabeth Houtzager.
(serie 5715).
Ted Leyenaar ontwikkelde een nieuw verzamelbeleid dat maar in zeer beperkte mate aansloot op de
bestaande verzameling MIZUA. De voornaamste vernieuwing was dat de focus van de collectie werd
verlegd van Surinaams naar Mesoamerikaans, en van precolombiaans Andesgebied naar
hedendaags Mexico. Voorts verschoof de nadruk tegelijkertijd van het etnografische naar het
folkloristische. Daarnaast verzamelde Leyenaar tijdens deze periode een aantal zeer belangrijke
archeologica en etnografica met als centrale thema het balspel, hierdoor bezit Museum Volkenkunde
één van de meest belangrijke balspel collecties ter wereld. Vooral de documentatie met betrekking tot
het huidige balspel, de spelregels en gebruiken die ermee verbonden zijn, maken deze collectie tot
een topcollectie op werelniveau.
23 Categorie A.
24 Categorie A. Reynvaan ging zorgvuldig te werk bij het documenteren van zijn collectie, de informatie die bij de collectie hoort
blijkt echter grotendeels onvindbaar omdat bij de overdracht de ‘cahiers’ met veldwerk aantekeningen niet zijn meegegaan.
Onderzoek hiernaar werd reeds in 1950 door oud-conservator Gerbrands gestart maar heeft tot op heden geen vruchten
afgeworpen.
25 Deels Categorie A. Vooral de tupus en capac hucha beeldjes in deze serie zijn vanuit kunsthistorisch oogpunt interessant,
maar helaas geldt hierbij dat ze zowel ongedocumenteerd zijn, als afkomstig uit schatgraverij. Over hun originele functie en
context kan dus weinig worden gezegd.
26 In 1949 schenkt mw. Prof. Martin ruim negentig Surinaamse Marron en ‘Indians’ objecten die nu deels in de vaste opstelling
staan opgesteld (serie 2777), en in 1951 worden 130 Mexicaanse objecten aangekocht bij een veiling in Hotel Drouot te Parijs
(serie 2971). Een aantal van deze laatste groep objecten is van uitzonderlijke kwaliteit (vooral de tempel miniaturen en drievoet
aardewerk), maar zonder enige context en documentatie slechts interessant vanuit een kunsthistorisch oogpunt. In 1955
worden een aantal beeldfragmenten uit de Huasteca gekocht van J.C. Kohler (serie 3248).
27 Deze objecten (serie 3568-1 t/m 918 en serie 3569-919 t/m 1036 [de Josselin de Jong collectie]) worden in 1984, tezamen
met serie 3732-1 t/m 1097 en serie 3800-1 t/m 2534 [van Heekeren en du Ry collectie] overgedragen aan het Archeologisch en
Antropologisch Instituut te Willemstad, Curaçao.
28 De Nazca potten uit deze collectie zijn van bijzondere waarde aangezien ze komen van een ruil met het museum in München
en diens collectie van de ‘Mother of all Nazca collections’ van Wasserman-San Blas, later verdeeld over New York, Hamburg,
Detmold en München (ref. Tom Zuidema).