Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

34
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Voor de collectievorming zijn ook de dierentuinen van groot belang gebleken. Zij verzamelden naast
dieren vanaf het midden van de negentiende eeuw ook etnografica. Via de Rotterdamsche Diergaarde
(1884) en het Koninklijk Zoologisch Genootschap ‘Natura Artis Magistra’ (“Artis”) te Amsterdam
(1947), kwamen aanzienlijke collecties in Volkenkunde terecht.
Vanaf de tweede helft van de twintigste eeuw zijn het vooral individuele onderzoekers geweest die
collecties van enige omvang voor het museum bijeen hebben gebracht.
Vroege verzamelingen (tot 1900)
Het eerste Afrikaanse voorwerp in de Afrika collectie van het museum was een polychroom houten
beeldje in Yoruba stijl, dat door de Officier van Gezondheid I.S.G. Gramberg in 1860 in het huidige
Benin was verzameld. Dit is echter niet het oudste voorwerp van de verzameling. Zo bevat de collectie
bijvoorbeeld vele archeologica (Palaeolithische, Neolithische en IJzertijd artefacten uit Zuid- en Oost-
Afrika, Senegal, Guinee, Tchad, Mali en Kameroen) die aan het museum werden geschonken. Van
aanzienlijke ouderdom zijn ook de fragmenten van zestiende eeuwse ivoren Sapi-Portugese
zoutvaten, een zestiende eeuws ivoren Bini-Portugees zoutvat, een fraaie Benin-collectie en een
zeventiende eeuws ivoren beeld van een knielende vrouw (vermoedelijk uit Owo, Nigeria). Dit laatste
beeld, dat in 1903 werd aangekocht (serie 1415), is door J. Braun, een Professor in de Theologie uit
Groningen, gepubliceerd in zijn boek Selecta Sacra uit 1700. In deze publicatie is een afbeelding en
een beschrijving van het beeld, dat hij in de Kamer van de West-Indische Compagnie te Groningen
aantrof, opgenomen.
De eerste kwantitatief belangrijke collectie (serie 74: 71 voorwerpen) werd in 1869 aangekocht bij
Christie’s te Londen. Tussen 1879 en 1881 schonk de Nederlandse Consul te Aden Ooms 72
objecten uit Somalië (series 229, 248 en 275) en in 1881 werden 113 voorwerpen aangekocht van het
Museum Godeffroy te Hamburg (serie 265).
1883 was een heel goed jaar voor de Leidse Afrika-collectie: 364 voorwerpen van het Koninklijk
Kabinet van Zeldzaamheden (gesticht in 1816) konden aan de collectie worden toegevoegd (serie
360). Hieronder bevonden zich onder meer een zeer belangrijke, vroeg-negentiende eeuwse Asantecollectie
en voorwerpen uit het Beneden-Kongogebied, die al vóór 1876 in het Kabinet werden
bewaard. De beroemde Adinkra doek uit Elmina (Ghana) met het wapen van Willem I, kan worden
gedateerd vóór 1825; de gouden pijp met toebehoren, een geschenk van de Asantehene, vóór 1837.
In 1883 en 1884 werd een interessante collectie van 100 voorwerpen uit het Beneden-Kongogebied
door A. de Bloeme aan het museum geschonken (series 337 en 449) en werden van Seur 109
voorwerpen uit Zuidelijk-Afrika gekocht (serie 389). Verder konden van de Internationale Koloniale en
Uitvoerhandel Tentoonstelling, die te Amsterdam had plaats gevonden, 121 voorwerpen uit Zuid-Afrika
worden aangekocht (serie 420). Door de heren A.J. Schelling en J.H. Insinger werden van 1882 tot
1884 128 voorwerpen uit Egypte en Sudan geschonken (series 310, 345 en 443).
In 1884 werd een collectie van 370 voorwerpen verworven van de Rotterdamsche Diergaarde (serie
497), die reeds vanaf 1857 etnografica verzamelde.
Zeer veel voorwerpen (880) van goede kwaliteit werden tussen 1884 en 1901 door A. Greshoff van de
Nieuwe Afrikaansche HandelsVereeniging (NAHV), die zeer actief was in het Beneden-Kongogebied,
aan het museum geschonken. Andere werknemers van de NAHV (zoals F. de la Fontaine Verwey,
P.J. van der Kellen, H.C. Kooiman, C. Sanders, L.M. van der Most, J. de Boer, H. Kemp en A.J.
Kortekaas) volgden zijn voorbeeld (tezamen meer dan 2.500 voorwerpen).
Een zeer interessante collectie van 1.571 voorwerpen kon in 1889 worden aangekocht van G.A.
Krause, een taalkundige uit Berlijn, die deze voorwerpen zelf had verzameld in de binnenlanden van
West-Afrika (serie 739).
Het grootste deel van de Benin-collectie werd rond 1900 aangekocht. Deze voorwerpen waren
afkomstig van de oorlogsbuit van de Engelse strafexpeditie tegen Benin van 1897.
Rond de eeuwwisseling telde de Leidse Afrika-collectie ongeveer 7.000 voorwerpen. Ook in de 20 e
eeuw zijn echter nog vele voorwerpen die van vóór 1900 dateren, verworven.
Uitbreiding van de collectie (vanaf 1900)
Ook na 1900 groeide de collectie gestaag met onder andere enkele Benin voorwerpen in 1902 (serie
1355), een collectie van 487 artefacten uit Zuidoost-Afrika van H.P.N. Muller in 1930 (serie 2211) en
het merendeel van de Afrika-collectie van 3.064 stuks van het Indisch Instituut, thans Tropenmuseum,
te Amsterdam in 1947 (serie 2668). Deze laatste collectie bevat zeer veel vroege stukken uit de