Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

31
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
gecomplementeerd met voorwerpen uit het naburige Pakistan: namelijk de Gandhara-collectie met
diverse belangrijke (boeddhistische) sculpturen en in een mal gevormde beeldjes (o.a. series 2207 en
2240), en verzamelingen uit de berggebieden van Noord-Pakistan, zoals Chitral, Swat en Baltistan.
De Hadda- en Gandharacollectie van beeldjes uit de eerste helft van het eerste millennium na Chr. is
in zoverre belangrijk dat in Nederland geen andere verzameling op dit terrein bestaat, en dat juist voor
het onderwijs en, bij tijden, voor kleine tentoonstellingen de collectie uitermate waardevol blijkt te zijn.
Deze deelcollectie illustreert op een zeer directe manier de Grieks/Romeinse invloed op de
kunstenaars van die tijd in het oosten van Afghanistan en noorden van het huidige Pakistan. Verder
vormen de beeldjes een vertaling in stucco of steen van de vele boeddhistische verhalen die in de
eerste eeuwen na Chr. in dat gebied de ronde deden, en die we voornamelijk kennen uit geschreven
bronnen.
De Afghanistan collectie is in het algemeen van unieke waarde, omdat het een beeld geeft van het
dagelijks leven in Afghanistan aan de vooravond van de burgeroorlog die in 1978 uitbrak. Veel van de
voorwerpen zijn gebruikt in de beroemde Afghanistan tentoonstelling in het Rijksmuseum voor
Volkenkunde, in 1980. De Afghanistan collectie omvat verder veel kledingstukken, en deze
deelverzameling wordt ondersteund door de collectie Afghaanse en Pakistaanse kleding van de TRC.
- Centraal-Azië
Het aantal voorwerpen uit Centraal-Azië is beperkt (minder dan 100 objecten), maar is zeker
waardevol omdat het aansluit bij voorwerpen uit Turkije, Iran en Afghanistan. De yurt-tent uit Mongolië
(serie 5625), bijvoorbeeld, kan worden vergeleken met een recent aangeschafte yurt uit Afghanistan.
Uit Oezbekistan is er een verzameling kleding en juwelen voor een Turkmeense vrouw (serie 3830),
die aansluit bij soortgelijke voorwerpen afkomstig van de Turkmeense gemeenschap in Afghanistan.
Verder zijn er wapens en paardentuig, ook vergelijkbaar met voorwerpen uit Iran en Afghanistan.
Een groot gemis in de gehele collectie van de Turk-Iraanse wereld zijn tapijten en kilims. In de gehele
geschiedenis van het museum schijnt bijna geen enkele conservator zich te hebben gericht op de
studie en verzameling van tapijten, hoewel die een enorm belangrijk aspect vormen van de materiële
cultuur van de betrokken gebieden. Ik ken geen respectabel huis in Iran of Afghanistan waar geen
tapijten en/of kilims de grond bedekken. De redenen voor dit gemis zijn mij onbekend: ontbreken van
specialistische kennis; gebrek aan fondsen; problemen rond de conservering?
Vergelijking van deelcollecties met die in andere Nederlandse musea en daarbuiten
Naast Leiden is vooral het Wereldmuseum in Rotterdam erg gericht op de islamitische wereld. Het
Wereldmuseum richt zich daarbij vooral op de herkomstlanden van de allochtone bevolking van
Rotterdam en toont daarbij specifieke belangstelling voor kunstvoorwerpen en voor moderne kunst.
Het Tropenmuseum richt zich traditioneel meer op Afrika en Indonesië, en de belangstelling voor
Zuidwest- en Centraal-Azië is gering, hoewel voor deelgebieden een aantal interessante collecties is
aangelegd. Wel organiseerde het Tropenmuseum in hun Kindermuseum in Amsterdam in 2003 een
prachtige tentoonstelling over Iran.
Het Prinsenhof in Delft heeft een schitterende verzameling aardewerk en porselein, ook uit het
Midden-Oosten en specifiek uit Iran. In Leeuwarden tenslotte heeft men onlangs een belangrijke
collectie Iraans aardewerk verworven.
Ook het Gemeentemuseum in Den Haag heeft een collectie van islamitische kunst, waaronder
aardewerk.
Internationaal gezien is de Leidse collectie erg klein. Het Victoria and Albert Museum in London, het
Louvre en het Musée du quai Branly in Parijs, en het islamitische kunst museum in Berlin, en ik noem
nu maar een paar voorbeelden, hebben allemaal enorme collecties. Toch biedt de Leidse collectie,
met de nadruk op het dagelijks leven en met een aantal unieke deelcollecties (Arabië; Iran;
Afghanistan) voldoende rechtvaardiging om de collectie verder te bestuderen en uit te bouwen.
Collectiekwaliteit en deselectie
In 2004 heeft de huidige conservator een onderzoeksplan gepresenteerd voor de periode 2005 en
later waarin naast het onderzoek ook plannen rond toekomstige tentoonstellingen worden
gepresenteerd. Dit plan onder de titel Between the Indus and the Tigris richt zich op de studie van de
materiële cultuur van de Iraanse en Turkse volkeren die wonen op het Iraans Plateau, tussen de Indus
vallei in het oosten en de Tigris in het westen, en sluit aan bij het zwaartepunt van de collectie, de
Turks-Iraanse wereld. Het plan hangt ook sterk samen met het werk van de Stichting Textile Research
Centre, dat een grote en unieke verzameling kleding uit het Iraans Plateau heeft verworven.