Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

28
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
van zijn werktijd aangesteld blijft als uitvoerend secretaris van de Onderzoekschool voor Aziatische,
Afrikaanse en Amerindische Studies (CNWS), Universiteit Leiden.
Collectievorming in de periode vóór de Tweede Wereldoorlog
De basis voor de verzameling is gelegd in de tweede helft van de negentiende eeuw. De eerste
voorwerpen die het museum bereikten, waren vooral schenkingen van Nederlandse diplomaten,
meestal uit Jeddah, waar een Nederlandse vertegenwoordiging was belast met de begeleiding van
bedevaartgangers uit Nederlands-Indië naar Mekka. De verschillende consuls die voorwerpen
schonken aan het museum waren de heer J.A. Kruyt (serie 245, [1880]; serie 346, [1883]; serie 431,
[1884]; serie 465, [1885]); de heer De Vicq (serie 543, [1886]); de heer P.N. van der Chijs, vice-consul
(serie 559, [1887]); en de heer H. Spakler (serie 811, [1891]; serie 870, [1892]; serie 1117, [1897]).
Behalve uit Jeddah waren er ook schenkingen door Nederlandse diplomaten in andere delen van het
vroegere Ottomaanse rijk, zoals door de heer R.J. van Lennep, consul van Nederland te Smyrna
(serie 289, [1882]) en de heer J. M. van Mye Pieterse, consul van Nederland in Istanbul (serie 909,
[1892]; serie 943, [1892]).
Een belangrijke toevoeging aan de verzameling vormde de overdracht van de collecties van het
Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden (serie 360, [1883]). Een aantal van de objecten uit deze
omvangrijke serie stammen uit Turkije en zijn waarschijnlijk ook ooit via diplomatieke kanalen naar
Nederland gekomen. Een andere toevoeging aan de collecties uit Arabië, die waarschijnlijk ook van
diplomatieke oorsprong is, is de verzameling (serie 1877) die in 1914 door het Bataviaasch
Genootschap voor Kunsten en Wetenschappen aan het museum werd geschonken.
Ook via diplomatieke kanalen, maar vanuit een heel ander gebied, kwam in 1898 een schenking van
de in Iran (Perzië) werkzame Nederlandse diplomaat, W.L. Bosschart (serie 1190). 13 Een jaar later
werd deze gift gevolgd door serie 1233 en in 1912 door een serie Perzische tegels (serie 1819). In
1930 werd de reeks afgesloten met de aankoop van ruim zeventig voorwerpen van de erven
Bosschart. De collectie Bosschart vormt een aanvulling op materiaal uit Iran dat rond dezelfde tijd op
een andere manier in het bezit van het museum was gekomen. In 1882 ontving het museum als
geschenk ruim twintig Perzische voorwerpen van de heer A. Hotz (serie 322), een handelaar die
jarenlang in Iran werkte. Een jaar later, in 1883, kocht het museum van hem een serie (serie 503) van
ruim 350 objecten, eveneens afkomstig uit Iran. In 1894 schonk Hotz opnieuw een aantal stukken,
afkomstig uit Iran, aan het museum (serie 1013) en datzelfde herhaalde zich in 1896 (serie 1057).
De Hotz-verzameling is op zich interessant, omdat uit correspondentie blijkt dat de toenmalige
directeur, L. Serrurier, teleurgesteld was over de Hotz-collectie, omdat de voorwerpen naar zijn
mening te weinig ‘Perzisch’ waren. Inderdaad bestaat de verzameling van Hotz voor een groot deel uit
voorwerpen die direct met het dagelijks leven te maken hebben, en weinig met het verheven hofleven
en wat in het Westen werd beschouwd als typisch ‘Perzisch’. De voorwerpen waren in eerste instantie
door Hotz verzameld voor de Internationale Koloniale en Uitvoerhandel Tentoonstelling in Amsterdam
in 1883, en later door hem doorverkocht aan het museum.
Tot slot, maar zeker niet minder belangrijk, zijn in de beginperiode veel voorwerpen in de verzameling
van het museum opgenomen via de onderzoeks-activiteiten in Saoedi-Arabië (Mekka) in 1885 van de
vermaarde Leidse islamoloog, Professor C. Snouck Hurgronje (serie 628, 1887; serie 1973, 1919;
serie 2107, 1927). Het is verder mogelijk dat een aantal objecten die in 1958 door de Leidse
Universiteitsbibliotheek als bruikleen aan het museum is afgestaan, ook afkomstig is uit de
verzameling van Snouck Hurgronje (B-106.*). De documentatie hierover biedt echter weinig houvast
en uitsluitsel.
Groei van de collecties na de Tweede Wereldoorlog
In de jaren na de Tweede Wereldoorlog treedt een duidelijke verandering op in de wijze waarop
voorwerpen worden verworven. Aankopen worden nu veeleer gedaan van particulieren of via de
kunsthandel, hoewel door schenkingen en legaten ook enkele belangrijke verzamelingen aan de
collecties van de afdeling worden toegevoegd (serie 2917 met aardewerk). Vooral tijdens het
conservatorschap van De Bruyn (1960-1963) worden de verzamelingen van de afdeling met een
aantal belangrijke, meer kunsthistorische verwervingen uitgebreid, onder andere op het gebied van
Iraans aardewerk. Onder de antropoloog Giljam Dusée, die in 1968 wordt benoemd, komt vervolgens
de overgang tot stand van het verwerven via particulieren en kunsthandelaren naar het verzamelen
tijdens veldwerk.
De verschuiving in de wijze van verzamelen heeft zich in de afgelopen decennia verder doorgezet. Dit
houdt in dat bij gelegenheid - zeer sporadisch - wordt verworven door middel van aankopen in de
13 Iran stond tot de jaren dertig van de twintigste eeuw meer bekend onder de naam van Perzië.