Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

Collectieprofiel Zuidwest- en Centraal-Azië
Willem Vogelsang 11
27
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Geografisch en cultureel karakter van het betrokken gebied
De collectie van de afdeling Zuidwest- en Centraal-Azië is afkomstig uit een enorm groot en
gevarieerd gebied. Het strekt zich uit van de Balkan in Europa tot Pakistan in het Indische
subcontinent, en van de Sinaï in het moderne Egypte tot Mongolië in Centraal-Azië. De belangrijkste
gemeenschappelijke noemer voor dit gebied is de islam. De bijna 6300 voorwerpen van de collectie
kunnen daarom bijna allemaal worden gerekend tot wat in brede termen de islamitische kunst en
materiële cultuur wordt genoemd. 12 De islam is echter niet de enige gemeenschappelijke noemer van
de collectie. Ook het dagelijks leven vormt een belangrijke rode draad die door de gehele collectie
heen loopt, namelijk het gewone leven van de bewoners van dit uitgestrekte gebied in de negentiende
en twintigste eeuw.
Hoewel de islam in vrijwel het gehele gebied van Zuidwest- en Centraal-Azië de dominante religie is,
kan op geografische en cultureel-historische gronden toch een tweedeling worden gemaakt in een
Arabische en een Turks-Iraanse wereld. Tot de Arabische gebieden, waar het Arabisch de dominante
taal is, behoren het Arabisch schiereiland (Saoedi-Arabië, Jemen, Oman, de Verenigde Arabische
Emiraten, Bahrain, Qatar en Koeweit), Irak, Jordanië, Libanon, Israël/Palestina en Syrië. Tot de Turks-
Iraanse wereld behoren Turkije, Iran, Afghanistan, en de moderne republieken in de Caucasus
(Armenië, Azerbaidjan) en Centraal-Azië (Turkmenistan, Oezbekistan, Tadjikistan, Kirgizstan,
Kazakhstan). Ook het westen van het moderne Pakistan, waar Iraans-sprekende volkeren wonen, en
het verre Mongolië kunnen tot de Turks-Iraanse culturele horizon worden gerekend. In al deze
gebieden wordt een Turkse of Iraanse taal gesproken. Beide taalfamilies zijn afkomstig uit Centraal-
Azië, in tegenstelling tot de Semitische talen, waartoe het Arabisch behoort, die al vele millennia
worden gesproken in het Nabije Oosten.
De Iraans-sprekende volkeren kwamen als eersten naar Zuidwest-Azië, vanaf het tweede millennium
voor Chr. Pas aan het eind van het eerste millennium na Chr. volgden Turks-sprekende volkeren. Ook
zij trokken uit Centraal-Azië naar het zuiden en westen, dwars door gebieden die tot dan toe door hun
Iraans-sprekende voorgangers waren bevolkt. De verschillende migratiestromen zorgden ervoor dat
de sprekers van beide taalgroepen in historisch en cultureel opzicht nauw met elkaar verbonden
werden. Daarbij komt dat binnen de Turks-Iraanse wereld de sji’itische geloofsrichting binnen de islam
erg belangrijk is, vooral in het huidige Iran (maar ook onder de Alevieten in Turkije), terwijl onder de
Arabisch sprekende bevolking in het zuidwesten de soennitische richting dominant is.
In de verdere beschrijving van de collectie Zuidwest- en Centraal-Azië zal duidelijk worden dat het
zwaartepunt van de collectie juist ligt in de Turks-Iraanse wereld, met belangrijke deelcollecties uit
Turkije, Iran en Afghanistan.
Geschiedenis van de collectie
De afdeling
De afdeling Zuidwest- en Centraal-Azië van Museum Volkenkunde is betrekkelijk jong. De
aanvangsdatum is 1 september 1957, als de heer C.J. du Ry van Beest Holle wordt benoemd tot
hoofd van de nieuwe afdeling Voor-Azië. De afdeling bestrijkt dan het gebied tussen de Balkan in het
westen en Afghanistan in het oosten. Per 1 december 1960 wordt hij opgevolgd door de Iranist, drs.
J.T.P. de Bruijn, die begin 1963 het museum weer verlaat en wordt aangesteld bij de Rijksuniversiteit
Leiden. Hij wordt op 1 maart 1964 opgevolgd door de archeoloog, dr. Abdul Jalil Jawad, die de
opdracht krijgt zich te richten op het Islamitisch Cultuurgebied. Hiermee werd de afdeling Voor-Azië
uitgebreid met Noord-Afrika. Per 1 november 1968 wordt hij opgevolgd door de antropoloog, drs.
Giljam Dusée. Zijn afdeling wordt op 1 september 1972 uitgebreid met Afrika ten zuiden van de
Sahara. De heer Dusée verlaat het museum per 1 augustus 1974 en hij wordt per 1 oktober van dat
jaar opgevolgd door drs. R.J. Munneke.
Met de aanstelling in 1989 van dr. R.M.A. Bedaux als conservator voor “Afrika ten Zuiden van de
Sahara” wordt vervolgens het officiële aandachtsgebied van de heer Munneke weer beperkt tot het
Islamitisch Cultuurgebied. In 1993 wordt vervolgens de naam van de afdeling Islamitisch
Cultuurgebied veranderd in Zuidwest- en Centraal-Azië, en wordt de verzameling voor Noord-Afrika bij
die van de rest van Afrika gevoegd. In 2002 verlaat de heer Munneke het museum en per 1 april 2002
wordt hij in deeltijd opgevolgd door dr. Willem Vogelsang, archeoloog en historicus, die voor de helft
11 De eerste aanzet van dit collectieprofiel is geschreven door de voorlaatste conservator, Drs. Roelof Munneke. De inhoud van
dit document valt geheel onder de verantwoordelijkheid van de huidige conservator.
12 Dit is het aantal dat door de museale Thesaurus wordt gegeven voor Zuidwest- en Centraal-Azië, plus Pakistan.