Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

20
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Geschiedenis van de collectie
De vroege verzamelingen
De vroegst verworven voorwerpen behoren tot de Siebold-collectie (serie 1). Het betreft een klein
aantal zilveren munten van Thailand en zo’n zeventig religieuze voorwerpen van de Tibetaanse
cultuur, die via Tibetaanse gemeenschappen elders China en via overzeese handelscontacten
uiteindelijk hun weg hebben gevonden naar de geïsoleerde Nederlandse factorij op het eilandje
Decima, bij Nagasaki in Japan.
De vroegste substantiële verzamelingen van het Indiase subcontinent bestaan uit schenkingen van
muziekinstrumenten en huisraad van een prinselijke familie uit Bengalen in de jaren tachtig van de
negentiende eeuw (series 252, 397 en 651). In diezelfde periode stimuleren ook de grote Wereld- en
Koloniale Tentoonstellingen tussen 1883 en 1889 de toenmalige directeur van het ’s-Rijks
Ethnografisch Museum, Lindor Serrurier, tot het verrichten van omvangrijke aankopen. Zo worden in
totaal ongeveer 400 Zuid- en Zuidoost-Aziatische voorwerpen van de tentoonstellingen in Londen
(serie 421), Amsterdam (serie 584) en Parijs (series 750, 754 en 759) aan de museumcollectie
toegevoegd. Een interessant gegeven daarbij is het feit dat door die Wereld- en Koloniale
Tentoonstellingen veel aandacht werd gevestigd op de tribale culturen van India en dat dit onder
andere heeft geleid tot de verwerving van nu zeer zeldzame voorwerpen van de Naga-cultuur van
India (serie 652).
Andere substantiële bijdragen aan de collectie komen in dat decennium uit de opheffing van het
Koninklijk Kabinet van Zeldzaamheden in 1883 (serie 360) verzameling (360), of zijn het directe of
indirecte gevolg van het staatsbezoek van de koning van Thailand in datzelfde jaar. De schenkingen
van de koning (serie 413), van de Nederlandse Consul te Bangkok, P.S. Hamel (series 432, 504 en
627), en de aankoop van een groot ensemble schaduwspelpoppen (serie 582 vormen gezamenlijk de
vroegste kernen van de deelcollectie Thailand.
Tezelfdertijd of tegen het einde van de negentiende eeuw worden op incidentele basis ook andere
regio’s en deelcollecties met substantiële (eerste) aanwinsten bedacht: uit Sri Lanka komt door een
schenking van de Duitse (serie 483) een collectie van 181 voorwerpen die voortkwamen uit het
dagelijks leven op dat eiland en de aankoop van religieuze voorwerpen uit het Tibetaanse
cultuurgebied bij de firmanten van E.J. Brill (serie 1119) vormt een belangrijke aanvulling op de
collectie uit die geïsoleerde bergstreek. De schenkingen van de heren A.B. en J.H. Cohen Stuart
(series 1683, 1694, 1725) en van de Noorse zendeling en taalkundige Paul Olaf Bodding (serie 1753)
– in totaal 234 objecten van de Santal-cultuur – zijn kort voor en na de eeuwwisseling belangrijke
aanwinsten op het gebied van de tribale culturen van Zuid- en vasteland Zuidoost-Azië.
Aan het begin van de twintigste eeuw verrijken de overdracht van archeologica van het Rijksmuseum
van Oudheden (serie 1403) en de schenkingen van het Koninklijk Bataviaasch Genootschap (series
1877, 1904) de collectie met vele belangwekkende voorwerpen. Opvallend daarbij is dat vooral
ambtenaren uit het koloniale bestuur van Nederlands Oost-Indië en India en Indonesië actief waren
geweest met het verzamelen en overdragen van collecties. Een een ambtenaar die in dit verband
zeker even dient te worden genoemd, is Jean Philippe Vogel (1871-1958) (series 1682 en 1837).
Vogel werkte van 1901 tot 1914 voor de Archaeological Survey of India, om te beginnen als
inspecteur van archeologie van de 'Punjab Circle', daarna als hoofdinspecteur van de gehele
'Northern Circle', en tot slot, van 1910 tot 1912 als waarnemend directeur-generaal van de
Archaeological Survey of India. Hij keerde terug naar Nederland om daar van 1914-1939 de leerstoel
van Sanskrit en Indiase Archeologie aan de universiteit van Leiden te bekleden. Met zijn terugkeer
naar Nederland versterkte hij de belangstelling in Nederlandse wetenschappelijke kringen voor de
materiële cultuur van India en haar invloedssfeer. Dit leidt ten dele weer in een actief verzamelbeleid
vanuit het museum zelf, hetgeen vooral blijkt uit aankopen bij veilinghuizen in Nederland en elders in
Europa (series 1344, 1375, 1388, 1389, 1419, 1442, 1990 en 2069) of via het toentertijd vrij
gebruikelijke ruilverkeer met musea in India (serie 1492) en in Europa (serie 1863).
Uitbreidingen van de vroege verzamelingen
De oprichting door Prof. Vogel in 1925 van het “Instituut Kern”, voor de studie Indologie en talen en
culturen van Zuid- en Zuidoost-Azië te Leiden, maakte Nederland tot een belangrijk centrum voor de
oriëntalistiek, in het bijzonder de wetenschappelijke studie van het Indiase cultuurgebied. Dit heeft
opnieuw zijn weerslag op de verzamelactiviteit van het museum, zoals blijkt uit de nadruk op
verwerving van voorwerpen van religieuze kunst en kunstnijverheid van het oude India, zowel door
aankoop (series 2240, 2593, 3025, 4201) als door ruil met musea elders ter wereld (series 2085,
2191, 2241, 3038). Daarnaast vormen in de periode van het Interbellum en uitlopend tot enkele