Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

14
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
geven. De publicatie uit 1995 van Nico de Jonge en Toos van Dijk, Vergeten Eilanden. Kunst en
Cultuur van de Zuidoost-Molukken zou in dit verband al voor een inzicht in een deel van de collectie
uitkomst kunnen bieden. Verder willen wij volstaan met te verwijzen naar enkele belangrijke
verzamelaars wier deels al vertrouwde namen hier niet mogen ontbreken. Afgezien van een aantal
zeer oude voorwerpen (series 1 en 16) bezit het Museum Volkenkunde collecties van Carl Baron von
Rosenberg (series 66, 130), J.J. Korndörffer (193, 225, 241), de bestuursambtenaren J.G.F. Riedel
(serie 355) en G.W.W.C. baron van Hoëvell (serie 776), de Duiste geoloog prof. Dr. Karl Martin (serie
1030), de controleur M.C. Schadee (serie1476; belangrijk vanwege de goede kwaliteit van stukken uit
de Zuidoost-Molukken), D.E.E. Wolterbeek Muller (series 402, 1613) en de militair A.J. Gooszen (serie
1889). In 1914 werd tevens een belangrijke schenking van het Bataviaasch Genootschap
ingeschreven (serie 1904).
- Irian Jaya
Over de omvangrijke collecties uit Iryan Jaya – ook aangeduidt als Papua en het meest oostelijke deel
van Indonesië – die in meer dan een eeuw tijd door Museum Volkenkunde zijn verworven, kan hier in
algemene zin worden opgemerkt dat het in de loop der tijd vrijwel allemaal topcollecties zijn geworden.
Binnen het Museum Volkenkunde valt dit deel van Indonesië echter structureel onder het beheer van
de conservator van de afdeling Oceanië, en om die reden blijven de verzamelingen uit Iryan Jaya hier
buiten beschouwing. In het nog te verschijnen collectieprofiel van die afdeling zal wel nader worden in
gegaan op de collecties uit deze regio.
Al eerder is aangegeven dat naast de reeks van beschrijvingen van diverse deelcollecties met een
rangschikking op geografische en/of culturele herkomst, ook een tweetal beschrijvingen zullen worden
gegeven van niet-geografische categorieën: ‘préhistorie en hindoeboedhistische collecties’ en
‘mengvormen’.
- Préhistorie en hindoeboeddhistisch Indonesië
Het Museum Volkenkunde bezit een grote verzameling préhistorische voorwerpen (voornamelijk
stenen klingen, maar ook enkele goede bronzen voorwerpen, onder meer bijlklingen en een
gedecoreerd bovenvlak van een Dongson trom), die nog onvoldoende bestudeerd is. Na Van
Heekeren’s werk, is (afgezien van een poging door een stagiaire) nauwelijks naar deze collectie
omgekeken. De voorwerpen zijn uit verschillende bronnen afkomstig en de bijbehorende informatie is
divers van kwaliteit.
De hindoeboeddhistische verzameling is de op één na belangrijkste van de wereld. De belangrijkste
bevindt zich in het Nationaal Museum in Jakarta. De collectie bevat diverse soorten voorwerpen:
stenen beelden, bronzen beelden, priesterattributen, gouden sieraden, inscripties (in steen en brons),
etc. Een groot deel is verzameld in de eerste decennia van de negentiende eeuw, toen de
Nederlandse interesse voor Indonesische oudheden enorm toenam (Lunsingh Scheurleer 2007). De
oudheden werden eerst naar het Rijksmuseum van Oudheden gebracht en pas in 1903 aan het
Museum Volkenkunde overgedragen. Het merendeel van de voorwerpen bevindt zich in serie 1403.
Absolute topstukken zijn de Singasari beelden (zie Endang Sri Hardiati en Pieter ter Keurs 2005).
Behalve deze beelden is vooral ook de collectie bronzen van groot belang. Diverse stijlen bronzen
hindoe goden en Boeddha’s en Bodhisatva’s, variërend van de achtste tot de zestiende eeuw, zijn
vertegenwoordigd.
- Mengvormen
Tenslotte een niet-geografische categorie die het beste te omschrijven is met termen als ‘flexibiliteit’
en ‘mengvormen’. Recent is in de wetenschappelijk en museologische literatuur (zie Ter Keurs 2007)
veel aandacht gekomen voor zogeheten hybride groepen; dat wil zeggen groepen die voortkomen uit
gemengde huwelijken. In de koloniale tijd gingen de autoriteiten wat ongemakkelijk om met deze grote
groepen indo-europeanen, peranakan of mestiezen. Als museale categorieën komen ze in de oude
catalogi niet of nauwelijks voor. Een grondige herbestudering van collecties en indelingsprincipes zou
wel eens tot verrassende conclusies kunnen leiden. Zo is recent in de collectie van Museum
Volkenkunde een aantal peranakan textielen geïdentificeerd, die eerder gelabeld waren als Javaans
of Chinees.
In het algemeen dienen culturele flexibiliteit en cultuurcontacten veel meer aandacht te krijgen dan tot
nu toe het geval is. Dit heeft ook gevolgen voor het verzamelbeleid.