Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

13
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
in 1906 al aandacht aan, terwijl later door toedoen van de fysisch antropoloog Dr. J.P. Kleiweg de
Zwaan (1875-1971) in 1939 een belangrijke verzameling rituele kunst in het museum kwam. In deze
collectie bevinden zich ook veel weefsels, vooral uit Lombok, maskers en aardewerk. Mevrouw Dr. F.
Brinkgreve verzamelde, tijdens onderzoek in 1983 vooral objecten die gebruikt worden in offerrituelen,
inclusief bijbehorende foto’s en documentatie (serie 5258). Vergelijkingen zijn mogelijk met collecties
van C. Hooykaas, die eerder in hetzelfde dorp werkte (serie 4255) en van W.O.J. Nieuwenkamp.
De collectie Balinese schilderingen (ondermeer van Ir. Th.J. Resink, serie 4491, ongeveer 150
doeken) omvat belangrijke Kamasan doeken, waarop oude hindoeverhalen worden afgebeeld. Op het
gebied van de schilderkunst bezit Museum Volkenkunde verder een belangwekkende verzameling
vroegmoderne schilderkunst en houtsnijwerken, afkomstig van de fotograaf Paul Spies en de schilders
Walter Spies (geen familie) en Rudolf Bonnet (serie 4225).
- Kalimantan
Van Indonesisch Borneo is een collectie van wereldniveau aanwezig; zowel verzameld door
Dr. A.W. Nieuwenhuis als van vóór die tijd. De reizen van Nieuwenhuis zijn het meest bekend. Zijn
collecties zijn verdeeld over het Bataviaasch Genootschap in het voormalige Batavia (nu het Nationaal
Museum in Jakarta) en het Museum Volkenkunde (series 1219, 1308). Mede vanwege de
gepubliceerde werken van Nieuwenhuis kunnen deze collecties met recht referentiecollecties worden
genoemd. Ze zijn van groot belang voor de cultuurgeschiedenis van Borneo.
De collecties die vóór Nieuwenhuis verzameld zijn, hebben in de literatuur veel minder aandacht
gekregen. Zo is de Natuurkundige Commissie collectie (serie 16, eerste helft negentiende eeuw) nooit
systematisch bestudeerd. Ook G.F. Wienecke, J. Semmelinck en J.J. Korndörffer zijn op Borneo
geweest. Buitengewoon boeiend materiaal, zoals oude maskers die worden gebruikt bij de
dodenrituelen van de Ngaju en prachtige jackjes van boombast en kralen, is ook te vinden in de
collecties W.E.M.S. Aernout (781), A. van Senden (789), S.W. Tromp (series 717, 893, 959 en 979) en
E.W.F. van Walchren (1365, 1573). De laatste trok overigens vlak ná Nieuwenhuis door de
binnenlanden van het immense eiland.
- Sulawesi
Van het omvangrijke eiland Sulawesi – het vroegere Celebes - is, alles bij elkaar genomen, een
belangwekkende en oude collectie aanwezig, waar in het verleden helaas weinig mee is gedaan. Die
collectie is in de loop der tijd in Leiden terecht gekomen door toedoen van een hele reeks van
enthousiaste en toegewijde verzamelaars die op Sulawesi woonachtig en werkzaam zijn geweest. In
dit verband kunnen worden genoemd de taalkundige, zendeling en bijbelvertaler B.F. Matthes (serie
522), de bestuursambtenaar G.W.W.C. baron van Hoëvell (serie 776), de zendelingen A.C. Kruyt en
N. Adriani – beiden bekend vanwege de standaardwerken die zij samen hebben geschreven over
gedecoreerde boombast – (series 1232, 1759), de beide Zwitserse neven en natuurvorsers Paul en
Fritz Sarasin (serie 1456), Prof. M.W.C. Weber, D.E.E. Wolterbeek Muller, en vele anderen.
In zijn “Catalogus van het ’s-Rijks Ethnographisch Museum” heeft H.H. Juyboll heeft maar liefst drie
delen aan de Sulawesi collectie gewijd. De collectie bevat veel beschilderde boombastdoeken uit
Centraal-Sulawesi. Opvallend zijn ook de rituele attributen van travestiete priesters van Zuid-Sulawesi.
Objecten van de militaire expedities tegen Bone en Gowa (Zuid-Sulawesi) zijn in de jaren dertig van
de twintigste eeuw geretourneerd. Het Museum Volkenkunde bezit tevens enkele stenen sarcofagen
uit Minahasa, waar onder een topstuk (1686-1).
Van de bekendste bevolkingsgroep van Sulawesi, de Sa’dan Toraja, heeft het museum ongeveer 600
voorwerpen, waaronder een mooie collectie voorbeelden (monsters) van huisdecoraties (serie 3892,
verzameld door dr. J.J.J. Goslings).
- Nusa tenggara (exclusief Lombok)
Voor dit deel van de Indische archipel bezit Museum Volkenkunde een topcollectie van oude
etnografica. Al in de tijd van de reizen van de Natuurkundige Commissie reizen (1828-1836; series 1
en 16) werd veel verzameld in Nusa tenggara (de Kleine Soenda eilanden) en daarmee bezit het
museum de oudste collecties uit het gebied. Maar ook later zijn regelmatig verzamelingen
binnengekomen, zoals van B.F. Matthes (serie 131), Dr. G.A.J. van der Sande (1671, 1710) en van
B.A.G. Vroklage (2380). In de vroegst verzamelde collecties bevinden zich opvallend veel textielen.
- Maluku
Het Museum Volkenkunde bezit een zeer belangrijke oude Molukken-verzameling, die in hoofdzaak
afkomstig is van de Noord-, Centraal- en de Zuidoost-Molukken. Deze verzameling is dermate divers
en zo omvangrijk dat het niet mogelijk is daarvan in een kort bestek een goed dekkend overzicht te