Open het profiel als pdf - Museum Volkenkunde

11
VERZAMELDE COLLECTIEPROFIELEN
MUSEUM VOLKENKUNDE
Lansberge (serie 401), B. Hagen (series 464, 554), A. Maass (serie 1642), Ch.L.J. Palmer van den
Broek (serie 1767), en W.G. Broek (3155).
Ook grote koloniale tentoonstellingen (series 300, 370) en het Kabinet van Zeldzaamheden (serie
360) hebben belangrijke Batak voorwerpen bijgedragen aan de Museum Volkenkunde-collectie.
Van de drie voornaamste eilandgroepen westelijk van Sumatra – Nias, Mentawai en Enggano – zijn
vooral de zeer sterke Nias en de Enggano verzamelingen van belang. Minder representatief is de
Mentawai collectie. Deze bevat slechts een relatief klein aantal voorwerpen (circa 180) en is ook
esthetisch van geringe importantie. Haar belang is vooral gelegen in de ouderdom van de collectie. De
eveneens kleine (240 objecten), maar zeer sterke Enggano collectie is één van de twee oudste ter
wereld (de andere ligt in Jakarta). De Nias collectie, inclusief enkele voorwerpen van de Batu eilanden
(in Nias stijl), is belangrijk vanwege de ouderdom en de kwaliteit van de voorwerpen. Ch.L.J. Palmer
van den Broek (1002) en E.E.W.G. Schröder (diverse kleinere collecties) zijn hiervoor belangrijke
verzamelaars. Andere collecties, ook van andere eilanden, kwamen van Von Rosenberg (onder meer
serie 79), O.L. Helfrich (serie 820), J.A. Aeckerlin (serie 408), W.F. Sikman (630) en van Jhr. Mr.
A.P.C. van Karnebeek (series 985, 1126).
In 1994 is op bescheiden schaal opnieuw verzameld op Enggano, in het kader van het promotie
onderzoek van P.J. ter Keurs (serie 5788).
Uit de provincie Riau en de oostelijke eilanden zijn verschillende collecties aanwezig in het Museum
Volkenkunde. De voorwerpen komen uit diverse bronnen. Er zijn bijvoorbeeld bijzondere weefsels in
de series 300 en 370, die afkomstig zijn van de grote koloniale tentoonstellingen.
Museum Volkenkunde bezit verder een oude collectie uit wat vroeger de Padangse Bovenlanden werd
genoemd. Deze regio valt grotendeels samen met het woongebied van de Minangkabau; bekend
vanwege de spectaculaire huizenbouw en het matrilineaire verwantschapssysteem. Voorts is veel
materiaal aanwezig van de Midden-Sumatra expeditie (1877-1879) (serie 268). Relatief veel vroege
verzamelaars zijn door dit gebied getrokken (S. Müller, G.F. Wienecke, J.J. Korndörffer) en ook hier
hebben de grote koloniale tentoonstellingen voor een aanzienlijke uitbreiding van de collectie gezorgd
(series 300, 370).
Uit de omgeving van Bengkulu en uit Pasemah is een belangrijke oude verzameling aanwezig. Vooral
het materiaal dat werd verzameld door bestuursambtenaar O.L. Helfrich is van groot belang, mede
vanwege de uitstekende documentatie (serie 886). Deze collecties zijn nog weinig bestudeerd. Veel
namen van mensen die ook in andere gebieden op Sumatra verzameld hebben, komen hier weer
terug.
De eerder genoemde Midden-Sumatra expeditie (1877-1879) heeft ook delen van Jambi aan gedaan.
De collectie uit dat gebied wordt echter gedomineerd door wapens (uit de in 1959 overgenomen
collectie van de Koninklijke Militaire Academie te Breda); ongetwijfeld een reflectie van het koloniale
verleden. Een kleine, maar goede, collectie textielen uit Jambi is die van P. Enserinck (serie 2195,
aangekocht in 1930).
Van Palembang en omgeving zijn vooral vroege collecties lakwerk, textielen en aardewerk aanwezig.
Het lakwerk is typerend voor deze regio en vanwege de ouderdom van de Volkenkunde collectie is
historisch onderzoek naar dit type materiële cultuur goed mogelijk. Bijzondere textielen uit Palembang
bevinden zich in de collectie van de Parijse Wereldtentoonstelling van 1878 (serie 300).
Van Lampung, Zuid-Sumatra, is een grote negentiende eeuwse collectie aanwezig, die echter nog
weinig bestudeerd zijn. Bekende verzamelaars zijn S. Müller (16), G.F. Wienecke (div. series), Von
Rosenberg (serie 130), J.A. Aeckerlin (866, 975), O.L. Helfrich (939) en Th.J. Veltman (1599).
Verreweg de meeste voorwerpen kwamen echter binnen via de grote koloniale tentoonstellingen
(series 300 en 370).
- Java
Het Museum Volkenkunde bezit een topcollectie hindoeboeddhistische voorwerpen (vooral stenen en
bronzen beelden, priesterattributen, sieraden) uit Indonesië, voornamelijk van Java. Deze collectie
staat internationaal bijna op het hoogste niveau. Alleen het Nationaal Museum van Indonesië in
Jakarta heeft een grotere en betere collectie op dit gebied 7 .
Etnografisch biedt de Java verzameling een zeer grote verscheidenheid aan materiaal. Het is een
topcollectie van verschillende vormen van wayang (serie 264), krissen (J. Groneman, serie 913) en
sierwapens (GG mr. baron L.A.J.W. Sloet van der Beele van Nispen, series 982, 1089). Deze
collecties zijn niet alleen esthetisch en historisch van groot belang, maar zij zijn ook goed
gedocumenteerd en bekend geraakt door publicaties hierover. De mooie collecties krissen en
sierwapens zijn niet buitgemaakt tijdens koloniale oorlogen, maar waren geschenken van inheemse
7 Voor meer informatie, zie hieronder de paragraaf over “Prehistorie en hindoeboeddhistisch Indonesië”.