Schrijfwijzer CC3.0 P.R. Lesterhuis & M. de Groot - Online.nl
Schrijfwijzer CC3.0 P.R. Lesterhuis & M. de Groot - Online.nl
Schrijfwijzer CC3.0 P.R. Lesterhuis & M. de Groot - Online.nl
You also want an ePaper? Increase the reach of your titles
YUMPU automatically turns print PDFs into web optimized ePapers that Google loves.
<strong>Schrijfwijzer</strong><br />
Peter R. <strong>Lesterhuis</strong><br />
Martijn <strong>de</strong> <strong>Groot</strong><br />
1
<strong>Schrijfwijzer</strong><br />
Richtlijn voor het opstellen van schriftelijke<br />
rapportages in het hoger on<strong>de</strong>rwijs<br />
Peter R. <strong>Lesterhuis</strong><br />
Martijn <strong>de</strong> <strong>Groot</strong><br />
Groningen, Dit werk is gelicenseerd <strong>de</strong>cember 2011 on<strong>de</strong>r (versie een Creative 2.1) Commons Naamsvermelding-NietCommercieel 3.0 Ne<strong>de</strong>rland. Bezoek<br />
http://creativecommons.org/licenses/by-nc/3.0/<strong>nl</strong>/ om een kopie te zien van <strong>de</strong> licentie of stuur een brief naar<br />
Creative Commons, 444 Castro Street, Suite 900, Mountain View, California, 94041, USA.<br />
Het staat <strong>de</strong> gebruiker vrij om <strong>de</strong> inhoud van dit document te kopiëren, te distribueren, te vertonen en afgelei<strong>de</strong>n<br />
van dit werk te maken op voorwaar<strong>de</strong> van het vermel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> oorspronkelijke auteurs. Daarnaast mag <strong>de</strong><br />
inhoud van dit document uitsluitend voor niet-commerciële doelein<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n gekopieerd en gedistribueerd.<br />
Versie: 3.o (1 september 2012)<br />
De schrijfwijzer is beschikbaar via http://mijnhanze.<strong>nl</strong> en http://home.o<strong>nl</strong>ine.<strong>nl</strong>/prlesterhuis/schrijfwijzer.html.<br />
2
Voorwoord<br />
Het schrijven van verslagen is een weze<strong>nl</strong>ijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het hoger on<strong>de</strong>rwijs. Diverse activiteiten<br />
binnen <strong>de</strong> opleiding geven aa<strong>nl</strong>eiding tot het schrijven van verslagen. Of het nu gaat om een (project)verslag<br />
of een rapportage over een wetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek ter afsluiting van <strong>de</strong> studie, het schrijven<br />
van een goed verslag is een vaardigheid op zichzelf. Deze schrijfwijzer is geen stoomcursus schrijven,<br />
maar biedt stu<strong>de</strong>nten houvast bij het maken van kwalitatief goe<strong>de</strong> verslagen en docenten steun bij het<br />
beoor<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> inhoud.<br />
Deze schrijfwijzer is me<strong>de</strong> mogelijk gemaakt door <strong>de</strong> <strong>de</strong>an van <strong>de</strong> Aca<strong>de</strong>mie voor Gezondheids-studies<br />
(Geiske Steendam). Ver<strong>de</strong>r willen we <strong>de</strong> le<strong>de</strong>n van TOOL (Transfer On<strong>de</strong>rzoek On<strong>de</strong>rwijs Lectoraat), <strong>de</strong><br />
le<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> aca<strong>de</strong>mie expertgroep EBP en Sabine Tielenius Kruythoff – Boerdijk hartelijk bedanken voor<br />
hun inhou<strong>de</strong>lijke bijdrage. Tot slot wensen wij ie<strong>de</strong>reen succes bij het opstellen van een professionele<br />
schriftelijke rapportage!<br />
Groningen, 1 september 2012<br />
Peter R. <strong>Lesterhuis</strong> en Martijn <strong>de</strong> <strong>Groot</strong><br />
3
Inhoudsopgave<br />
Voorwoord....................................................................................................................3<br />
1 I<strong>nl</strong>eiding.....................................................................................................................5<br />
2 Opmaak......................................................................................................................6<br />
2.1 Papierformaat en marges..............................................................................................6<br />
2.2 Lettertype en lettergrootte.............................................................................................6<br />
2.3 Regelafstand, uitlijning en alinea's................................................................................7<br />
2.4 Hoofdstuk, paragraaf en paginanummering................................................................7<br />
2.5 Figuren, tabellen en diagrammen.................................................................................8<br />
2.6 Opsommingstekens......................................................................................................9<br />
2.7 Taalgebruik, zinsbouw en het gebruik van afkortingen..................................................9<br />
3 Bronverantwoording...............................................................................................11<br />
3.1 Bronverantwoording volgens <strong>de</strong> APAstijl....................................................................11<br />
3.2 Bronverantwoording volgens <strong>de</strong> Vancouverstijl..........................................................13<br />
3.3 Citeren, parafraseren en verwijzen..............................................................................15<br />
3.4 Plagiaat.......................................................................................................................16<br />
4 Vaste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een projectverslag............................................................17<br />
4.1 De omslag en titelpagina.............................................................................................17<br />
4.2 De samenvatting.........................................................................................................17<br />
4.3 De inhoudsopgave......................................................................................................17<br />
4.4 De i<strong>nl</strong>eiding.................................................................................................................18<br />
4.5 De kern van het verslag..............................................................................................18<br />
4.6 De conclusie...............................................................................................................18<br />
4.7 De bronvermelding en bijlagen....................................................................................18<br />
5 Vaste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een bachelorscriptie........................................................19<br />
5.1 De omslag en titelpagina.............................................................................................19<br />
5.2 Het voorwoord.............................................................................................................19<br />
5.3 De samenvatting.........................................................................................................19<br />
5.4 De inhoudsopgave......................................................................................................19<br />
5.5 De i<strong>nl</strong>eiding.................................................................................................................20<br />
5.6 De achtergrond...........................................................................................................20<br />
5.7 De metho<strong>de</strong>................................................................................................................20<br />
5.8 De resultaten..............................................................................................................21<br />
5.9 De discussie...............................................................................................................22<br />
5.10 De bronvermelding en bijlagen..................................................................................23<br />
Nawoord.....................................................................................................................24<br />
Bronvermelding.........................................................................................................25<br />
Bijlage 1 Checklist opmaak......................................................................................26<br />
Bijlage 2 Checklist bronvermelding........................................................................27<br />
Bijlage 3 Checklist on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een projectverslag........................................28<br />
Bijlage 4 Checklist on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een bachelorscriptie.....................................29<br />
4
1 I<strong>nl</strong>eiding<br />
Het schrijven van verslagen vormt een weze<strong>nl</strong>ijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van elke opleiding binnen het hoger beroepson<strong>de</strong>rwijs.<br />
Ook stu<strong>de</strong>nten van <strong>de</strong> Aca<strong>de</strong>mie voor Gezondheidsstudies wor<strong>de</strong>n geacht met enige regelmaat<br />
verslagen te schrijven. Er is een grote verschei<strong>de</strong>nheid aan verslagen. In <strong>de</strong>ze schrijfwijzer maken wij een<br />
on<strong>de</strong>rscheid tussen grofweg twee typen verslagen. Ten eerste verslagen zoals die tij<strong>de</strong>ns projecten en<br />
stages wor<strong>de</strong>n geschreven (hierna projectverslag genoemd). Ten twee<strong>de</strong> <strong>de</strong> wetenschappelijke verslagen<br />
zoals die bijvoorbeeld een on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el vormen van <strong>de</strong> eindfase van <strong>de</strong> opleiding (hierna bachelorscriptie<br />
genoemd).<br />
Het kan een heel gepuzzel zijn om een goed verslag te schrijven. Hoewel diverse handleidingen voor het<br />
schrijven van verslagen beschikbaar zijn, is het toch lastig <strong>de</strong> vertaalslag naar eigen opleiding te maken.<br />
Aan welke criteria moet bijvoorbeeld <strong>de</strong> opmaak van het verslag voldoen en welke wijze van bronverantwoording<br />
kan het beste gehanteerd wor<strong>de</strong>n? De antwoor<strong>de</strong>n op <strong>de</strong>rgelijke elementaire vragen zijn<br />
echter niet in één handleiding terug te vin<strong>de</strong>n. Daarom is besloten om voor <strong>de</strong> opleidingen binnen <strong>de</strong><br />
Aca<strong>de</strong>mie voor Gezondheidsstudies één document op te stellen waarin alle gangbare criteria zijn opgenomen.<br />
Hierdoor wordt het schrijven van een verslag voor <strong>de</strong> stu<strong>de</strong>nt eenvoudiger en zal <strong>de</strong> kwaliteit<br />
van <strong>de</strong> verslaglegging naar verwachting toenemen.<br />
Bij het schrijven van een verslag is het belangrijk om zelf het niveau van <strong>de</strong> verslaglegging te bepalen.<br />
Als richtlijn kan hiervoor het referentieniveau van patiënten, beginnen<strong>de</strong> beroepsbeoefenaren of<br />
specialistische vakgenoten gebruikt wor<strong>de</strong>n. Het is dan wel van belang, zeker wanneer meer<strong>de</strong>re mensen<br />
gezame<strong>nl</strong>ijk aan één product werken, dat hier dui<strong>de</strong>lijke afspraken over wor<strong>de</strong>n gemaakt.<br />
Hoewel elke opleiding verschillen<strong>de</strong> type verslagen kent, is <strong>de</strong> opmaak in veel gevallen vergelijkbaar. Het<br />
eerste hoofdstuk beschrijft <strong>de</strong> algemene opmaak en is dan ook op alle soorten schriftelijke rapportages<br />
van toepassing. Hetzelf<strong>de</strong> geldt voor <strong>de</strong> bronverantwoording, die wordt behan<strong>de</strong>ld in hoofdstuk 3. Vervolgens<br />
wordt on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen twee veel voorkomen<strong>de</strong> vormen van schriftelijke rapportages,<br />
namelijk het projectverslag (hoofdstuk 4) en <strong>de</strong> bachelorscriptie (hoofdstuk 5). Omdat kwalitatief<br />
on<strong>de</strong>rzoek voornamelijk in het wetenschappelijk on<strong>de</strong>rwijs wordt toegepast, richt dit laatste hoofdstuk<br />
zich voornamelijk op <strong>de</strong> verslaglegging van kwantitatief on<strong>de</strong>rzoek. Tot slot <strong>de</strong>len we in het nawoord<br />
nog enkele overwegingen die zijn gemaakt bij het opstellen van <strong>de</strong>ze schrijfwijzer.<br />
5
2 Opmaak<br />
Voordat begonnen wordt met schrijven, kan rekening gehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n met <strong>de</strong> opmaak van het verslag.<br />
Denk on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re aan <strong>de</strong> instellingen van <strong>de</strong> paginamarges, het lettertype, <strong>de</strong> lettergrootte en <strong>de</strong><br />
regelafstand. Een consequente en verzorg<strong>de</strong> opmaak geeft het een professionele uitstraling. Bovendien<br />
vergoot een goe<strong>de</strong> opmaak van een verslag <strong>de</strong> leesbaarheid van <strong>de</strong> inhoud. De instructies, die beschreven<br />
wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> paragrafen, kunnen gebruikt wor<strong>de</strong>n om dit doel te bereiken.<br />
2.1 Papierformaat en marges<br />
In <strong>de</strong>ze schrijfwijzer wordt uitgegaan van verslagen die wor<strong>de</strong>n opgemaakt in A4-formaat (29,7 x 21,0<br />
cm). Bij een standaardopmaak zijn <strong>de</strong> marges van <strong>de</strong> pagina aan <strong>de</strong> boven- en on<strong>de</strong>rzij<strong>de</strong> 2 cm. Aan <strong>de</strong><br />
linker- en rechterzij<strong>de</strong> van <strong>de</strong> pagina kan een marge van 2,5 cm aangehou<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n (zie figuur 1A).<br />
Afhankelijk van <strong>de</strong> wijze van inbin<strong>de</strong>n kan ook gekozen wor<strong>de</strong>n voor een ruimere marge aan <strong>de</strong><br />
linkerzij<strong>de</strong> tot 3 cm (zie figuur 1B). Om <strong>de</strong> grootte van zetspiegel gelijk te hou<strong>de</strong>n wordt <strong>de</strong> marge aan<br />
<strong>de</strong> rechterzij<strong>de</strong> vervolgens verkleind (2 cm). De pagina's wor<strong>de</strong>n bij voorkeur aan één zij<strong>de</strong> bedrukt.<br />
Wanneer <strong>de</strong> pagina's aan bei<strong>de</strong> zij<strong>de</strong>n wor<strong>de</strong>n bedrukt, wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> aangepaste marges in dat geval aan <strong>de</strong><br />
keerzij<strong>de</strong> van <strong>de</strong> pagina gespiegeld (zie figuur 1C).<br />
2,5 cm<br />
2 cm<br />
zetspiegel<br />
2,5 cm<br />
3 cm<br />
2 cm<br />
A B C<br />
p<br />
p<br />
2 cm<br />
2 cm<br />
Figuur 1 Drie voorbeel<strong>de</strong>n van paginaopmaak. De marges van <strong>de</strong> pagina zijn aan <strong>de</strong> linker en<br />
rechterzij<strong>de</strong> symmetrisch (A), asymmetrisch (B) of – bij dubbelzijdige afdruk – asymmetrisch<br />
gespiegeld (C) . De letter “p” geeft <strong>de</strong> positie van het paginanummer aan.<br />
2.1 Lettertype en lettergrootte<br />
2 cm<br />
Gebruik in het gehele verslag bij voorkeur één lettertype. Een geschikt lettertype is goed leesbaar en<br />
heeft een professionele uitstraling. Gangbare lettertypen zijn “Times New Roman” en “Arial”. Sinds <strong>de</strong><br />
introductie van Microsoft Office 2007 wordt het lettertype “Calibri” ook veel gebruikt. Lettertypen zoals<br />
“Comic Sans” kunnen beter niet gebruikt wor<strong>de</strong>n vanwege het gebrek aan professionele uitstraling.<br />
Voor <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst kan afhankelijk van het lettertype een lettergrootte tussen <strong>de</strong> 10 en 12 punten<br />
gekozen wor<strong>de</strong>n. Bij het gebruik van <strong>de</strong> lettertypen “Arial” en “Calibri” is een lettergrootte van 11<br />
punten raadzaam, bij het kleinere lettertype “Times New Roman” kan beter een lettergrootte van 12<br />
gebruikt wor<strong>de</strong>n.<br />
Kopteksten van <strong>de</strong> hoofdstukken zijn bij voorkeur dui<strong>de</strong>lijk van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst te on<strong>de</strong>rschei<strong>de</strong>n<br />
(zie figuur 2), bijvoorbeeld door <strong>de</strong> lettergrootte te vergroten (16 punten) of <strong>de</strong> tekst vet te drukken. Ook<br />
<strong>de</strong> paragrafen kunnen vetgedrukt, groter (14 punten) en eventueel schuingedrukt (cursief) zijn.<br />
Subparagrafen kunnen <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> lettergrootte hebben als <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst, met dat verschil dat <strong>de</strong><br />
betreffen<strong>de</strong> koptekst vetgedrukt is. De koptekst van bijlage heeft <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> vormgeving als dat van <strong>de</strong><br />
hoofdstukken.<br />
6<br />
2 cm<br />
2 cm<br />
3 cm<br />
3 cm<br />
2 cm<br />
p p<br />
2 cm<br />
2 cm<br />
2 cm
2.3 Regelafstand, uitlijning en alinea's<br />
De regelafstand is <strong>de</strong> verticale ruimte tussen <strong>de</strong> tekstregels.<br />
In een verslag heb je te maken met verschillen<strong>de</strong><br />
regelafstan<strong>de</strong>n (zie figuur 2). Tekst die te dicht<br />
op elkaar staat (bijvoorbeeld bij een regel-afstand van<br />
1) is vaak onoverzichtelijk en kan in sommige gevallen<br />
vermoeiend zijn voor <strong>de</strong> lezer. Een regelafstand van<br />
1,15 is standaard en over het algemeen prettig leesbaar.<br />
In sommige gevallen is een regelafstand van 1,5<br />
wenselijk. Bijvoorbeeld wanneer schriftelijk feedback<br />
gegeven wordt. De regelafstand tussen <strong>de</strong> koptekst en<br />
het on<strong>de</strong>r-liggen<strong>de</strong> tekstblok is groter, namelijk<br />
ongeveer 6 punten of (0,2 cm). De afstand tussen <strong>de</strong><br />
koptekst en het bove<strong>nl</strong>iggen<strong>de</strong> tekstblok is het grootst,<br />
namelijk 12 punten (0,4 cm). Ook tussen <strong>de</strong> alinea's<br />
dient een zichtbaar vergrote regelafstand aanwezig zijn.<br />
Een alinea is een stuk tekst die inhou<strong>de</strong>lijk een <strong>de</strong>elon<strong>de</strong>rwerp<br />
(of een <strong>de</strong>el van een <strong>de</strong>elon<strong>de</strong>rwerp) bevat.<br />
Eventueel kan <strong>de</strong> afstand tussen <strong>de</strong> koppen en/of<br />
alinea's ook door mid<strong>de</strong>l van een extra enter wor<strong>de</strong>n<br />
geaccentueerd.<br />
Uitlijnen van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst gebeurt meestal op<br />
twee manieren, namelijk links uitgelijnd of uitgevuld.<br />
Bij uitvullen van <strong>de</strong> tekst wordt <strong>de</strong> afstand van <strong>de</strong><br />
spaties automatisch aangepast. Hoewel dit grafisch<br />
mooi kan ogen, gaat uitvullen ten koste van <strong>de</strong><br />
leesbaarheid van <strong>de</strong> tekst. Daarom wordt bij voorkeur<br />
links uitgelijnd.<br />
<br />
Afstand boven een kop (12 punten / 0,4 cm)<br />
2 Koptekst (16 punten, vet)<br />
Afstand on<strong>de</strong>r een kop (6 punten / 0,2 cm)<br />
Figuur 2 Schematische weergave van <strong>de</strong><br />
lettergrootte en <strong>de</strong> afstan<strong>de</strong>n tussen <strong>de</strong><br />
koppen en alinea's<br />
2.4 Hoofdstuk, paragraaf en paginanummering<br />
Tekstblok, alinea (11 punten, regelafstand 1,15)<br />
Afstand on<strong>de</strong>r een alinea (6 punten / 0,2 cm)<br />
Afstand boven een kop (12 punten / 0,4 cm)<br />
2.1 Paragraaf (14 punten, vet en cursief)<br />
Afstand on<strong>de</strong>r een kop (6 punten / 0,2 cm)<br />
Tekstblok, alinea (11 punten, regelafstand 1,15)<br />
Afstand on<strong>de</strong>r een alinea (6 punten / 0,2 cm)<br />
Afstand boven een kop (12 punten / 0,4 cm)<br />
2.1.1 Subparagraaf (12 punten, vet)<br />
Afstand on<strong>de</strong>r een kop (6 punten / 0,2 cm)<br />
Tekstblok, alinea (11 punten, regelafstand 1,15)<br />
Afstand on<strong>de</strong>r een alinea (6 punten / 0,2 cm)<br />
Houd het aantal alinea's per hoofdstuk of paragraaf beperkt. Voor een goed doorlopend verhaal<br />
Houd het aantal alinea's per hoofdstuk of paragraaf beperkt. Voor een goed doorlopend verhaal<br />
bestaat elke alinea minstens uit twee zinnen en meer<strong>de</strong>re regels. Wanneer dat niet het geval is,<br />
bestaat elke alinea minstens uit twee zinnen en meer<strong>de</strong>re regels. Wanneer dat niet het geval is,<br />
moeten <strong>de</strong> versnipper<strong>de</strong> alinea's wor<strong>de</strong>n samengevoegd.<br />
moeten <strong>de</strong> versnipper<strong>de</strong> alinea's wor<strong>de</strong>n samengevoegd.<br />
De hoofdstukken en (sub)paragrafen wor<strong>de</strong>n in principe vanaf <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding van het verslag <strong>de</strong>cimaal<br />
genummerd. Een uitzon<strong>de</strong>ring hierop is <strong>de</strong> vormgeving van een bachelorscripie (zie paragraaf 5.4). Het<br />
aandui<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> hoofdstukken en paragrafen met “Hoofdstuk”, “Paragraaf” of “§” is overbodig. Bijlagen<br />
wor<strong>de</strong>n echter apart genummerd, waarbij in plaats van getallen ook letters of Romeinse cijfers gebruikt<br />
kunnen wor<strong>de</strong>n. In tegenstelling tot <strong>de</strong> hoofdstukken en paragrafen, wordt <strong>de</strong> bijlage wel met “Bijlage”<br />
aangeduid.<br />
7
De paginanummering van het verslag is net als bij <strong>de</strong> hoofdstuk- en paragraafnummering <strong>de</strong>cimaal. De<br />
lettergrootte van <strong>de</strong> paginanummering is gelijk of kleiner dan <strong>de</strong> lettergrootte van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst.<br />
De pagina's vóór <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding hebben geen paginanummer. Aanwezige bijlagen bevatten wel een<br />
paginanummer. De paginanummers bevin<strong>de</strong>n zich bij voorkeur rechts (of aan <strong>de</strong> buitenzij<strong>de</strong> bij een<br />
dubbelzijdige afdruk) in <strong>de</strong> voettekst van <strong>de</strong> pagina.<br />
Hoofdstukken (maar ook bijlagen en <strong>de</strong>rgelijke) beginnen altijd op<br />
een nieuwe pagina. Paragrafen wor<strong>de</strong>n daarentegen aansluitend aan<br />
elkaar geschreven. Wanneer on<strong>de</strong>raan <strong>de</strong> pagina uitsluitend <strong>de</strong> kop<br />
van <strong>de</strong> paragraaf (en eventueel <strong>de</strong> eerste regel van <strong>de</strong> eerste alinea)<br />
zichtbaar is en <strong>de</strong> rest van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst op <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong><br />
pagina wordt weergegeven, is het netter om <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> kop<br />
naar <strong>de</strong> volgen<strong>de</strong> pagina te verplaatsen.<br />
2.5 Figuren, tabellen en diagrammen<br />
Alle figuren en tabellen in een verslag kregen een nummer. Afbeeldingen, diagrammen (grafieken) en<br />
(stroom)schema's beschouwen we als figuren. De nummering van <strong>de</strong> figuren en tabellen loopt door in<br />
het hele verslag. Bij een nieuw hoofdstuk wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> figuren dus niet opnieuw genummerd. Figuren en<br />
tabellen hebben elk een eigen nummering. Op <strong>de</strong>ze wijze is het goed mogelijk dat zowel een “Figuur 2”<br />
als “Tabel 2” in het verslag aanwezig zijn. De positie van het bijschrift is verschillend; figuren krijgen een<br />
on<strong>de</strong>rschrift en tabellen een bovenschrift (zie figuur 3 en tabel 1). Het on<strong>de</strong>r- of bovenschrift dient<br />
voldoen<strong>de</strong> toelichting te bevatten om <strong>de</strong> tabel of figuur te kunnen lezen en interpreteren. De<br />
lettergrootte van <strong>de</strong>ze bijschriften is gelijk aan dat van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst. Vaak heeft <strong>de</strong> aanduiding<br />
van <strong>de</strong> figuur of tabel een afwijkend letterbeeld (normaal, vet en/of cursief) ten opzichte van <strong>de</strong><br />
omschrijving. De opmaak voor on<strong>de</strong>r- en bovenschriften is voor figuren en tabellen in het gehele verslag<br />
gelijk. Wanneer <strong>de</strong> aanduiding voor een figuur vetgedrukt is, dan geldt dat dus ook voor <strong>de</strong> aanduiding<br />
voor een tabel.<br />
Informatie in een verslag dient eenmalig weergegeven te wor<strong>de</strong>n. De informatie wordt door mid<strong>de</strong>l van<br />
een diagram of tabel gepresenteerd. In <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst kan vervolgens een toelichting en<br />
interpretatie van <strong>de</strong> gegevens wor<strong>de</strong>n gegeven. De samensteller van het verslag moet dus een keuze<br />
maken tussen het gebruik van een diagram of een tabel. Het is dus ook niet <strong>de</strong> bedoeling dat van<br />
<strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> gegevens zowel een diagram als tabel in het verslag wordt opgenomen.<br />
Tabel 1 Een voorbeeld van een tabel waarin<br />
<strong>de</strong> mate van bezorgdheid van burgers wordt<br />
gepresenteerd<br />
Niet bezorgd<br />
Nauwelijks bezorgd<br />
Enigszins bezorgd<br />
Zeer bezorgd<br />
Uiterst bezorgd<br />
Man<br />
6,9<br />
27,8<br />
50,0<br />
12,5<br />
2,8<br />
Vrouw<br />
8,5<br />
23,4<br />
46,8<br />
12,8<br />
8,5<br />
<br />
Maak voordat begonnen<br />
Maak voordat begonnen<br />
wordt met het schrijven van<br />
wordt met het schrijven van<br />
het verslag een in<strong>de</strong>ling van<br />
het verslag een in<strong>de</strong>ling van<br />
<strong>de</strong> hoofdstukken en para<br />
<strong>de</strong> hoofdstukken en paragrafen.<br />
Op <strong>de</strong>ze wijze wordt<br />
grafen. Op <strong>de</strong>ze wijze wordt<br />
het mogelijk om <strong>de</strong> structuur<br />
het mogelijk om <strong>de</strong> structuur<br />
(en wellicht ook <strong>de</strong> inhoud)<br />
(en wellicht ook <strong>de</strong> inhoud)<br />
van het verslag te bewaken.<br />
van het verslag te bewaken.<br />
Figuur 3 Een voorbeeld van een figuur waarin <strong>de</strong><br />
mate van bezorgdheid van burgers door mid<strong>de</strong>l van<br />
een diagram wordt gepresenteerd<br />
8
Figuren en tabellen die afkomstig zijn van an<strong>de</strong>re auteurs, zijn in het bijschrift voorzien van een correcte<br />
bronverwijzing. Wanneer in een afbeelding of tabel Engelse begrippen staan, wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze in het<br />
bijschrift verdui<strong>de</strong>lijkt. Daarnaast moeten alle opgenomen afbeeldingen van voldoen<strong>de</strong> kwaliteit zijn<br />
(minimaal 300 dpi) en kunnen kleine figuren of tabellen eventueel naast <strong>de</strong> tekst wor<strong>de</strong>n geplaatst.<br />
<br />
Vergelijkingen wor<strong>de</strong>n in principe in <strong>de</strong> tekst geïntegreerd. De vergelijking E=mc 2 Vergelijkingen wor<strong>de</strong>n in principe in <strong>de</strong> tekst geïntegreerd. De vergelijking E=mc<br />
van Einstein<br />
kan bijvoorbeeld gewoon in <strong>de</strong> tekst wor<strong>de</strong>n vermeld. Complexe vergelijkingen kunnen apart<br />
wor<strong>de</strong>n weergegeven (zon<strong>de</strong>r boven of on<strong>de</strong>rschrift). Tot slot kan <strong>de</strong> vergelijking van een<br />
bronverwijzing wor<strong>de</strong>n voorzien.<br />
2 van Einstein<br />
kan bijvoorbeeld gewoon in <strong>de</strong> tekst wor<strong>de</strong>n vermeld. Complexe vergelijkingen kunnen apart<br />
wor<strong>de</strong>n weergegeven (zon<strong>de</strong>r boven of on<strong>de</strong>rschrift). Tot slot kan <strong>de</strong> vergelijking van een<br />
bronverwijzing wor<strong>de</strong>n voorzien.<br />
2.6 Opsommingstekens<br />
Beperk het gebruik van opsommingen (opsommingstekens/<br />
nummering). Wanneer toch gebruik gemaakt wordt van een<br />
opsomming, wordt <strong>de</strong>ze altijd voorafgegaan door een korte<br />
i<strong>nl</strong>eiding. In principe kan een willekeurige wijze van opsommingstekens<br />
of nummering gehanteerd wor<strong>de</strong>n. De gekozen<br />
opsommingstekens zijn echter wel overal in het verslag gelijk.<br />
Het verdient <strong>de</strong> voorkeur om hele<br />
Het verdient <strong>de</strong> voorkeur om helemaal<br />
geen opsommingen in <strong>de</strong><br />
maal geen opsommingen in <strong>de</strong><br />
doorlopen<strong>de</strong> tekst op te nemen. De<br />
doorlopen<strong>de</strong> tekst op te nemen. De<br />
betreffen<strong>de</strong> gegevens kunnen<br />
betreffen<strong>de</strong> gegevens kunnen<br />
eventueel in een tabel wor<strong>de</strong>n<br />
eventueel in een tabel wor<strong>de</strong>n<br />
opgenomen. Hierdoor blijft <strong>de</strong><br />
opgenomen. Hierdoor blijft <strong>de</strong><br />
doorlopen<strong>de</strong> tekst prettig leesbaar<br />
doorlopen<strong>de</strong> tekst prettig leesbaar<br />
en is het geheel toch overzichtelijk.<br />
en is het geheel toch overzichtelijk.<br />
2.7 Taalgebruik, zinsbouw en het gebruik van afkortingen<br />
Hoewel taalgebruik niet zozeer iets te maken heeft met <strong>de</strong> opmaak van een verslag, vormt dit wel één<br />
van <strong>de</strong> belangrijkste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van het verslag. Wanneer het verslag taalkundig onjuist is, zal <strong>de</strong> lezer<br />
eer<strong>de</strong>r geneigd <strong>de</strong> inhoud in twijfel trekken of zelfs afhaken. Het gebruik van spreektaal in verslagen is<br />
niet toegestaan. Ook is het raadzaam het gebruik van persoo<strong>nl</strong>ijk voornaamwoor<strong>de</strong>n (zoals ik, jij, hij en<br />
wij) of bezittelijk voornaamwoor<strong>de</strong>n (zoals: mijn, jouw, zijn en ons) te beperken en alleen te gebruiken<br />
wanneer je als auteur uitdrukkelijk jouw mening of gedachte geeft.<br />
Naast correct Ne<strong>de</strong>rlands taalgebruik en spelling, zijn <strong>de</strong> opbouw van een alinea, zinsbouw en<br />
woordkeuze ook belangrijk. Inhou<strong>de</strong>lijk is <strong>de</strong> tekst zakelijk, leesbaar en wordt <strong>de</strong> lezer als het ware<br />
“aan <strong>de</strong> hand” genomen in het verhaal. Het kan prettig zijn om daarvoor signaalwoor<strong>de</strong>n te gebruiken.<br />
Elke alinea is een verhalend on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el op zichzelf met een kop en een staart. Een vuistregel voor <strong>de</strong><br />
opbouw van een alinea is <strong>de</strong> drie-eenheid van i<strong>nl</strong>eiding, kern en slot. Om <strong>de</strong> aandacht van <strong>de</strong> lezer bij <strong>de</strong><br />
tekst te hou<strong>de</strong>n, is het enerzijds raadzaam om terminologie consequent te hanteren, an<strong>de</strong>rzijds om<br />
variatie aan te brengen in zinsbouw en woordkeuze. Gebruik in het laatste geval bijvoorbeeld<br />
verschillen<strong>de</strong> synoniemen en breng variatie aan in <strong>de</strong> woordvolgor<strong>de</strong>.<br />
<br />
<br />
Zinnen, alinea's, paragrafen en hoofdstukken horen samenhangend te zijn en moeten een lo<br />
Zinnen, alinea's, paragrafen en hoofdstukken horen samenhangend te zijn en moeten een logische<br />
opbouw hebben. Deze samenhang kan verbeterd wor<strong>de</strong>n door verbindings of signaalgische<br />
opbouw hebben. Deze samenhang kan verbeterd wor<strong>de</strong>n door verbindings of signaalwoor<strong>de</strong>n<br />
te gebruiken zoals “hiermee”, “ook”, “daaruit volgt...”, “hierdoor”, “tot slot” enzovoort.<br />
woor<strong>de</strong>n te gebruiken zoals “hiermee”, “ook”, “daaruit volgt...”, “hierdoor”, “tot slot” enzovoort.<br />
Afkortingen zijn populair, maar het is belangrijk om het aantal afkortingen in een verslag beperkt te<br />
hou<strong>de</strong>n. Gebruik dan ook geen afkortingen zoals o.a. (on<strong>de</strong>r an<strong>de</strong>re), t.o.v. (ten opzichte van) of d.m.v.<br />
(door mid<strong>de</strong>l van), maar schrijf <strong>de</strong>ze voluit.<br />
9
Het afkorten van medische en/of technische terminologie is wel<br />
toegestaan. Deze acroniemen wor<strong>de</strong>n vaak met hoofdletters en<br />
zon<strong>de</strong>r punten weergegeven. De eerste keer dat <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong><br />
terminologie gehanteerd aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> komt, wordt <strong>de</strong>ze volledig<br />
uitgeschreven met daarachter tussen haakjes het acroniem. De<br />
samenvatting geldt echter als een apart on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verslag.<br />
Gebruik dan ook pas vanaf <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding afkortingen.<br />
<br />
Veel voorkomen<strong>de</strong> medische<br />
Veel voorkomen<strong>de</strong> medische<br />
afkortingen zoals a. (arterie),<br />
afkortingen zoals a. (arterie),<br />
v. (vene), m. (musculus) of<br />
v. (vene), m. (musculus) of<br />
M. (morbus) zijn wel toege<br />
M. (morbus) zijn wel toegestaan<br />
en wor<strong>de</strong>n in verslastaan<br />
en wor<strong>de</strong>n in verslagen<br />
nooit voluit geschreven.<br />
gen nooit voluit geschreven.<br />
10
3 Bronverantwoording<br />
Elke schriftelijke rapportage is (<strong>de</strong>els) gebaseerd op reeds beschikbare literatuur. Een juiste<br />
verantwoording van gebruikte bronnen is dan ook cruciaal. Er zijn diverse manieren van correcte<br />
bronverantwoording mogelijk. De twee meest gebruikte systemen zijn <strong>de</strong> APA-stijl (American<br />
Psychological Association) en Vancouver-stijl. Bei<strong>de</strong> verwijzingsstytemen wor<strong>de</strong>n voor medischwetenschappelijke<br />
on<strong>de</strong>rzoek gebruikt en verdienen dan ook <strong>de</strong> voorkeur voor een schriftelijke<br />
rapportage in <strong>de</strong> gezondheidszorg. Overleg met <strong>de</strong> opdrachtgever(s) en/of begelei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> docent(en) welk<br />
verwijzingssysteem gebruikt wordt.<br />
Tegenwoordig is het mogelijk om <strong>de</strong> bronvermelding binnen een tekstverwerker te beheren. Sinds versie<br />
2007 van Microsoft Office kunnen geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen in een tekstbestand opgenomen wor<strong>de</strong>n.<br />
Helaas is <strong>de</strong> functionaliteit hiervan nog beperkt, <strong>de</strong> Vancouver-stijl ontbreekt dan ook nog en <strong>de</strong><br />
bronnen moeten handmatig ingevoerd wor<strong>de</strong>n. Een meer geavanceer<strong>de</strong>re manier van het beheren van<br />
bronnen is het Open Source programma Zotero (www.zotero.org). Hiermee kunnen artikelen rechtstreeks<br />
vanuit databases zoals PubMed en Picarta wor<strong>de</strong>n geïmporteerd en is het zelfs mogelijk om <strong>de</strong> verkregen<br />
gegevens met meer<strong>de</strong>re gebruikers te <strong>de</strong>len.<br />
<br />
Alleen <strong>de</strong> bronnen die daadwerkelijk gebruikt zijn (en waar dus in <strong>de</strong> tekst naar verwezen<br />
Alleen <strong>de</strong> bronnen die daadwerkelijk gebruikt zijn (en waar dus in <strong>de</strong> tekst naar verwezen<br />
wordt), mogen in <strong>de</strong> bronvermelding wor<strong>de</strong>n opgenomen. Algemene (bekend veron<strong>de</strong>rstel<strong>de</strong>)<br />
wordt), mogen in <strong>de</strong> bronvermelding wor<strong>de</strong>n opgenomen. Algemene (bekend veron<strong>de</strong>rstel<strong>de</strong>)<br />
kennis wordt in verslagen niet van een bronvermelding voorzien. Het is echter bij het opstellen<br />
kennis wordt in verslagen niet van een bronvermelding voorzien. Het is echter bij het opstellen<br />
van het verslag wel aan te ra<strong>de</strong>n <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen te noteren.<br />
van het verslag wel aan te ra<strong>de</strong>n <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen te noteren.<br />
3.1 Bronverantwoording volgens <strong>de</strong> APAstijl<br />
Veel medisch en sociaal georiënteer<strong>de</strong> wetenschappen (psychologie/sociologie) hanteren <strong>de</strong> APA-stijl voor<br />
<strong>de</strong> bronverantwoording. Deze APA-stijl is dan ook ontwikkeld door <strong>de</strong> American Psychological<br />
Association. Kijk voor meer informatie over <strong>de</strong> APA-stijl op www.apastyle.org.<br />
Bij <strong>de</strong> APA-stijl wordt <strong>de</strong> verwijzing naar <strong>de</strong> bron in principe door mid<strong>de</strong>l van het vermel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong><br />
auteur(s) en jaar van publicatie tussen haakjes aan het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> zin of alinea genoteerd. Wanneer<br />
naar meer<strong>de</strong>re bronnen verwezen wordt, wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong>ze met een puntcomma (“;”) geschei<strong>de</strong>n. Ook kan <strong>de</strong><br />
bron in <strong>de</strong> lopen<strong>de</strong> tekst wor<strong>de</strong>n opgenomen. In dat geval wordt enkel het jaar van publicatie achter <strong>de</strong><br />
naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s) geplaatst. Wanneer in één alinea meer<strong>de</strong>re keren naar <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> bron wordt<br />
verwezen, kan wor<strong>de</strong>n volstaan met het uitsluitend vermel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> auteur(s). Hieron<strong>de</strong>r volgen enkele<br />
voorbeel<strong>de</strong>n.<br />
Vier metaanalyses met betrekking tot <strong>de</strong> effectiviteit van screening op aneurysma aortae<br />
abdominalis (AAA) maken gebruik van berekeningen op een termijn van 3,5 tot 5 jaar (Cosford &<br />
Leng, 2007; Fleming, Whitlock, Beil TL, & Le<strong>de</strong>rle, 2005; Lindholt & Norman, 2008).<br />
Volgens Van Gils, et al. (2009) leidt screening op AAA tot een reductie van AAAgerelateer<strong>de</strong> sterfte.<br />
Uit het on<strong>de</strong>rzoek van Van Gils, et al. blijkt dat het absolute risico met gemid<strong>de</strong>ld 0,12% afneemt.<br />
In principe wor<strong>de</strong>n alle auteurs van een artikel in <strong>de</strong> verwijzing vermeld. Bij twee auteurs wordt enkel<br />
een ampersand (“&”) tussen <strong>de</strong> namen geplaatst. Wanneer een artikel van meer dan twee en min<strong>de</strong>r dan<br />
zes auteurs gebruikt wordt, wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> namen van alle auteurs <strong>de</strong> eerste keer vermeld. De twee<strong>de</strong> keer<br />
dat <strong>de</strong>ze bron wordt gebruikt, kan wor<strong>de</strong>n volstaan met het vermel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> eerste auteur gevold door<br />
“, et al.”. Wanneer meer dan vijf auteurs meegeschreven hebben aan een artikel, wordt altijd uitsluitend<br />
<strong>de</strong> eerste auteur vermeld gevolgd door “, et al.”.<br />
11
In <strong>de</strong> tekst wordt geen on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen boeken, naslagwerken (bun<strong>de</strong>ls), artikelen (al dan<br />
niet opgenomen in een bun<strong>de</strong>l) of o<strong>nl</strong>ine-bronnen. De manier waarop <strong>de</strong>ze informatiebronnen in <strong>de</strong><br />
bronvermeldingen wor<strong>de</strong>n weergegeven is wel <strong>de</strong>gelijk verschillend. De bronnen wor<strong>de</strong>n op alfabetische<br />
volgor<strong>de</strong> van <strong>de</strong> achternaam van <strong>de</strong> eerste auteur gevolgd door alle overige auteurs in <strong>de</strong> bronvermelding<br />
opgenomen. In tabel 2 tot en met 4 wor<strong>de</strong>n enkele voorbeel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> notaties<br />
weergegeven. 1<br />
Tabel 2 Boeken en naslagwerken<br />
Auteurschap Regels en voorbeel<strong>de</strong>n<br />
Boek met één auteur<br />
Boek met meer dan<br />
één auteur<br />
Naslagwerk (bun<strong>de</strong>l)<br />
met bijdragen van<br />
meer<strong>de</strong>re auteurs<br />
Tabel 3 Artikelen<br />
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. ([jaar van uitgave]). [titel]. [plaats]:<br />
[uitgever].<br />
Huizingh, E. (2008). I<strong>nl</strong>eiding SPSS 16.0 voor Windows en data entry. Den<br />
Haag: Sdu Uitgevers.<br />
[achternaam auteur 1], [voorletter(s) auteur 1]., [achternaam auteur 2],<br />
[voorletter(s) auteur 2]., (etc.). (jaar van uitgave). [titel]. [plaats]: [uitgever].<br />
Zielhuis, G.A., Heyendael, P.H.J.M., Maltha, J.C., & Riel, P.L.C.M. van. (2006)<br />
Handleiding medischwetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek. Maarssen: Elsevier<br />
Gezondheidszorg.<br />
[achternaam redacteur 1], [voorletter(s) redacteur 1]., [achternaam redacteur<br />
2], [voorletter(s) redacteur 2]., & (etc.) (Red). (jaar van uitgave). [titel]. [plaats]:<br />
[uitgever].<br />
Dam, T., Lip, R., & Weissman, F., (Red). (2007). Techniek in <strong>de</strong> radiologie.<br />
Utrecht: Elsevier/De Tijdstroom.<br />
Auteurschap Regels en voorbeel<strong>de</strong>n<br />
Artikel met één<br />
auteur<br />
Artikel met meer dan<br />
één auteur<br />
Artikel in een bun<strong>de</strong>l<br />
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. (jaartal). [titel]. [tijdschrifttitel],<br />
[jaargang], [pagina's].<br />
Andriessen, M.J.G. (2009). Beeldvorming bij acute buik: eerst echo en dan<br />
eventueel CT. Ne<strong>de</strong>rlands Tijdschrift voor Geneeskun<strong>de</strong>, 153, 1129.<br />
[achternaam auteur 1], [voorletter(s) auteur 1]., [achternaam auteur 2],<br />
[voorletter(s) auteur 2]., & (etc.). (jaartal). [titel]. [tijdschrifttitel], [jaargang],<br />
[pagina's].<br />
Gils, P.F. van, Wit, G.A. <strong>de</strong>, & Berg, M. van <strong>de</strong>n (2009). Screening op<br />
aneurysma aortae abdominalis – Effectiviteit en kosteneffectiviteit. Ne<strong>de</strong>rlands<br />
Tijdschrift voor Geneeskun<strong>de</strong>, 153, 383387.<br />
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. (jaar van uitgave). [titel van het<br />
artikel]. In [voorletters redacteur 1]. [achternaam redacteur 1] , [voorletters<br />
redacteur 2]. [achternaam redacteur 2] & (etc.), [titel van <strong>de</strong> bun<strong>de</strong>l] (pp.<br />
[pagina's]). [plaats]: [uitgever].<br />
Plasterk, R. (1998). De nutteloze mens. In A.J. Dunning (Red), Tobben in<br />
voorspoed – beschouwingen over <strong>de</strong> paradox van <strong>de</strong> geneeskun<strong>de</strong> (pp. 90<br />
100). Amsterdam: Meulenhoff.<br />
12
Tabel 4 <strong>O<strong>nl</strong>ine</strong>bronnen<br />
[achternaam auteur], [voorletter(s) auteur]. (datum van creatie). [titel van <strong>de</strong> tekst/bron]. [[aantal]<br />
paragrafen]]. [titel van <strong>de</strong> tekst/bron] [teksttype: <strong>O<strong>nl</strong>ine</strong> tijdschrift/Internet site etc.]. Beschikbaar via:<br />
[URL].<br />
Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu. (2012, 1 september). Over het bevolkingson<strong>de</strong>rzoek<br />
[15 paragrafen]. RIVM [Internet site]. Beschikbaar:<br />
http://www.rivm.<strong>nl</strong>/bevolkingson<strong>de</strong>rzoeknaarborstkanker/on<strong>de</strong>rwerpen/bevolkingson<strong>de</strong>rzoek/.<br />
3.2 Bronverantwoording volgens <strong>de</strong> Vancouverstijl<br />
De bronverantwoording volgens <strong>de</strong> Vancouver-stijl is ontwikkeld door <strong>de</strong> International Committee of<br />
Medical Journal Editors (ICMJE). Hieron<strong>de</strong>r volgt een korte beschrijving van dit verwijssysteem. Kijk voor<br />
meer informatie over <strong>de</strong> Vancouver-stijl op www.icmje.org.<br />
Het verwijzingssysteem van Vancouver maakt gebruik van genummer<strong>de</strong> eindnoten. Volgens dit systeem<br />
verwijzen <strong>de</strong> nummers in <strong>de</strong> tekst naar <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen in <strong>de</strong> bronvermelding. De nummers<br />
wor<strong>de</strong>n bij voorkeur in superschrift of tussen haakjes weergegeven aan het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> zin. Bij gebruik<br />
van <strong>de</strong> notatie in superschrift wordt het nummer van <strong>de</strong> bron na <strong>de</strong> punt en bij gebruik van haakjes<br />
voor <strong>de</strong> punt geplaatst. De bronnen wor<strong>de</strong>n genummerd in <strong>de</strong> volgor<strong>de</strong> waarin <strong>de</strong>ze voor het eerst in <strong>de</strong><br />
tekst aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> komen. De bron die dus als eerste (bijvoorbeeld in <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding van het verslag) in <strong>de</strong><br />
tekst wordt gebruikt, wordt dus met nummer één aangeduid. Wanneer meer<strong>de</strong>re bronnen wor<strong>de</strong>n<br />
toegepast, kan bij opeenvolgen<strong>de</strong> nummers een koppelteken (“-”) wor<strong>de</strong>n gebruikt. Niet-opeenvolgen<strong>de</strong><br />
nummers wor<strong>de</strong>n geschei<strong>de</strong>n door een komma. Hieron<strong>de</strong>r wor<strong>de</strong>n enkele voorbeel<strong>de</strong>n weergegeven.<br />
Volgens Van Gils, et al. leidt screening op aneurysma aortae abdominalis (AAA) tot een reductie van<br />
AAAgerelateer<strong>de</strong> sterfte. 2<br />
Volgens Van Gils, et al. leidt screening op aneurysma aortae abdominalis (AAA) tot een reductie van<br />
AAAgerelateer<strong>de</strong> sterfte (2).<br />
Vier metaanalyses met betrekking tot <strong>de</strong> effectiviteit van screening op AAA maken gebruik van<br />
berekeningen op korte termijn (3,55 jaar). 1,1113<br />
Vier metaanalyses met betrekking tot <strong>de</strong> effectiviteit van screening op AAA maken gebruik van<br />
berekeningen op korte termijn (3,55 jaar) (1,1113).<br />
In <strong>de</strong> tekst wordt geen on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen boeken, naslagwerken (bun<strong>de</strong>ls), artikelen (al dan<br />
niet opgenomen in een bun<strong>de</strong>l) of o<strong>nl</strong>ine-bronnen. De manier waarop <strong>de</strong>ze informatiebronnen in <strong>de</strong><br />
bronvermeldingen wor<strong>de</strong>n weergegeven is wel <strong>de</strong>gelijk verschillend. De bronnen wor<strong>de</strong>n op volgor<strong>de</strong> van<br />
vermelding in <strong>de</strong> bronvermelding opgenomen waarbij <strong>de</strong> eerste zes auteurs wor<strong>de</strong>n vermeld, eventueel<br />
gevolgd door et al. In tabel 5 tot en met 7 wor<strong>de</strong>n enkele voorbeel<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> verschillen<strong>de</strong> notaties<br />
weergegeven. 2<br />
13
Tabel 5 Boeken en naslagwerken<br />
Auteurschap Regels en voorbeel<strong>de</strong>n<br />
Boek met één auteur<br />
Boek met meer dan<br />
één auteur<br />
Naslagwerk (bun<strong>de</strong>l)<br />
met bijdragen van<br />
meer<strong>de</strong>re auteurs<br />
Tabel 6 Artikelen<br />
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur]. [titel]. [plaats]: [uitgever]; [jaar van<br />
uitgave]. p. [aantal pagina's].<br />
Huizingh E. I<strong>nl</strong>eiding SPSS 16.0 voor Windows en data entry. Den Haag: Sdu<br />
Uitgevers; 2008. p. 334.<br />
[achternaam auteur 1] [voorletter(s) auteur 1], [achternaam auteur 2]<br />
[voorletter(s) auteur 2] (etc.). [titel]. [plaats]: [uitgever]; [jaar van uitgave]. p.<br />
[aantal pagina's].<br />
Zielhuis GA, Heyendael PHJM, Maltha JC, Riel PLCM van. Handleiding<br />
medischwetenschappelijk on<strong>de</strong>rzoek. Maarssen: Elsevier Gezondheidszorg;<br />
2006. p. 233.<br />
[achternaam redacteur 1] [voorletter(s) redacteur 1], redacteur, [achternaam<br />
redacteur 2] [voorletter(s) redacteur 2], redacteur (etc.). [titel]. [plaats]:<br />
[uitgever]; [jaar van uitgave]. p. [aantal pagina's].<br />
Dam T, redacteur, Lip R, redacteur, Weissman F, redacteur. Techniek in <strong>de</strong><br />
radiologie. Utrecht: Elsevier/De Tijdstroom; 2007. p. 624.<br />
Auteurschap Regels en voorbeel<strong>de</strong>n<br />
Artikel met één<br />
auteur<br />
Artikel met meer dan<br />
één auteur<br />
Artikel in een bun<strong>de</strong>l<br />
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur]. [titel]. [tijdschrifttitel] [jaartal];<br />
[jaargang]: [pagina's].<br />
Andriessen MJG. Beeldvorming bij acute buik: eerst echo en dan eventueel<br />
CT. Ne<strong>de</strong>rlands Tijdschrift voor Geneeskun<strong>de</strong> 2009; 153: 1129.<br />
[achternaam auteur 1] [voorletter(s) auteur 1], [achternaam auteur 2]<br />
[voorletter(s) auteur 2] (etc.). [titel]. [tijdschrifttitel] [jaartal]; [jaargang]:<br />
[pagina's].<br />
Gils PF van, Wit GA <strong>de</strong>, Berg M van <strong>de</strong>n. Screening op aneurysma aortae<br />
abdominalis – Effectiviteit en kosteneffectiviteit. Ne<strong>de</strong>rlands Tijdschrift voor<br />
Geneeskun<strong>de</strong> 2009; 153: 383387.<br />
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur]. [titel van het artikel]. In: [achternaam<br />
redacteur 1] [voorletters redacteur 1], [achternaam redacteur 2] [voorletter(s)<br />
redacteur 2] (etc.). [titel van <strong>de</strong> bun<strong>de</strong>l]. [plaats]: [uitgever]; [jaar van uitgave]:<br />
p. [pagina's].<br />
Plasterk R. De nutteloze mens. In: Dunning AJ, redacteur. Tobben in<br />
voorspoed – beschouwingen over <strong>de</strong> paradox van <strong>de</strong> geneeskun<strong>de</strong>.<br />
Amsterdam: Meulenhoff; 1998: p. 90100.<br />
14
Tabel 7 <strong>O<strong>nl</strong>ine</strong>bronnen<br />
[achternaam auteur] [voorletter(s) auteur] (indien beschikbaar). [titel van <strong>de</strong> tekst/bron]. [titel van het<br />
volledige werk/o<strong>nl</strong>ine tijdschrift] [jaartal]; [jaargang]. Beschikbaar via: [URL]. Geraadpleegd [jaar]<br />
[maand] [dag].<br />
Over het bevolkingson<strong>de</strong>rzoek. Internet site van het RIVM. 2010. Beschikbaar via:<br />
http://www.rivm.<strong>nl</strong>/bevolkingson<strong>de</strong>rzoeknaarborstkanker/on<strong>de</strong>rwerpen/bevolkingson<strong>de</strong>rzoek/.<br />
Geraadpleegd 2011 mei 14.<br />
<br />
Beperk het gebruik van persoo<strong>nl</strong>ijke websites en o<strong>nl</strong>inebronnen zoals www.wikipedia.org.<br />
Beperk het gebruik van persoo<strong>nl</strong>ijke websites en o<strong>nl</strong>inebronnen zoals www.wikipedia.org.<br />
Natuurlijk kan www.wikipedia.org ter oriëntatie wel gebruikt wor<strong>de</strong>n. Het mag dui<strong>de</strong>lijk zijn dat<br />
Natuurlijk kan www.wikipedia.org ter oriëntatie wel gebruikt wor<strong>de</strong>n. Het mag dui<strong>de</strong>lijk zijn dat<br />
zoekmachines zoals Google en Yahoo niet als o<strong>nl</strong>inebron gebruikt kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
zoekmachines zoals Google en Yahoo niet als o<strong>nl</strong>inebron gebruikt kunnen wor<strong>de</strong>n.<br />
3.3 Citeren, parafraseren en verwijzen<br />
Soms is <strong>de</strong> verleiding groot om <strong>de</strong> tekst van <strong>de</strong> diverse bronnen letterlijk over te nemen. Het letterlijk<br />
overnemen van tekst uit een bestaand document wordt citeren genoemd. Het citaat moet echter wel aan<br />
een twee voorwaar<strong>de</strong>n voldoen. Ten eerste moet het citaat dui<strong>de</strong>lijk als citaat herkenbaar zijn. Wanneer<br />
in een bestaand tekstblok geciteerd wordt, is het citaat van aanhalingstekens voorzien. Wanneer een grote<br />
hoeveelheid tekst wordt geciteerd, wordt een apart tekstblok met inspringing gebruikt. Ten twee<strong>de</strong> moet<br />
altijd <strong>de</strong> bron van het citaat in <strong>de</strong> tekst wor<strong>de</strong>n vermeld. Wanneer een boek of naslagwerk wordt<br />
gebruikt, moet ook <strong>de</strong> pagina waar het citaat terug te vin<strong>de</strong>n is, genoteerd wor<strong>de</strong>n. Hieron<strong>de</strong>r volgen<br />
enkele voorbeel<strong>de</strong>n van citaten. In <strong>de</strong> voorbeel<strong>de</strong>n is gebruik gemaakt van een passage van F. Greven uit<br />
Dam, et al. Techniek in <strong>de</strong> radiologie. Utrecht: Elsevier/De Tijdstroom; 2007.<br />
Bij het opwekken van röntgenstraling wordt een röntgenbuis gebruikt. In <strong>de</strong> röntgenbuis wordt <strong>de</strong><br />
straling opgewekt doordat elektronen vanaf een negatieve elektro<strong>de</strong> (katho<strong>de</strong>) naar een positieve<br />
elektro<strong>de</strong> (ano<strong>de</strong>) bewegen en daar het ano<strong>de</strong>materiaal treffen. Greven beweert hierbij het volgen<strong>de</strong>:<br />
“De kinetische energie van <strong>de</strong>ze elektronen zal groten<strong>de</strong>els in warmte wor<strong>de</strong>n omgezet (99% of<br />
4, p. 21<br />
meer) en een klein <strong>de</strong>el zal in <strong>de</strong> twee<strong>de</strong> energievorm, röntgenstraling, wor<strong>de</strong>n omgezet.”<br />
Röntgenstraling is een vorm van ioniseren<strong>de</strong> straling die in een röntgenbuis wordt opgewekt. Deze<br />
vorm van straling wordt ook wel remstraling genoemd. Greven schrijft hier het volgen<strong>de</strong> over:<br />
In een röntgenbuis steken <strong>de</strong> elektronen over van <strong>de</strong> katho<strong>de</strong> (negatieve elektro<strong>de</strong>) naar <strong>de</strong><br />
ano<strong>de</strong> (positieve elektro<strong>de</strong>) en treffen daar het ano<strong>de</strong>materiaal. De kinetische energie van <strong>de</strong>ze<br />
elektronen zal groten<strong>de</strong>els in warmte wor<strong>de</strong>n omgezet (99% of meer) en een klein <strong>de</strong>el zal in<br />
<strong>de</strong> twee<strong>de</strong> energievorm, röntgenstraling, wor<strong>de</strong>n omgezet. Omdat <strong>de</strong>ze röntgenstraling zijn<br />
ontstaan te danken heeft aan het afremmen van <strong>de</strong> elektronen in <strong>de</strong> materie, wordt het ook wel<br />
4, p. 21<br />
remstraling genoemd.<br />
Citeren uit werk van an<strong>de</strong>ren kan slechts beperkt ingezet wor<strong>de</strong>n. In het stu<strong>de</strong>ntenstatuut van <strong>de</strong><br />
Hanzehogeschool staat dat niet meer dan 5% van <strong>de</strong> tekst uit citaten mag bestaan. 3 In schriftelijke<br />
rapportages wordt dan ook <strong>de</strong> voorkeur gegeven aan parafraseren. Parafraseren is meer dan het vervangen<br />
van lidwoor<strong>de</strong>n en werkwoor<strong>de</strong>n. Bij het parafraseren wordt in eigen bewoordingen verwezen naar <strong>de</strong><br />
gegevens in <strong>de</strong> gebruikte bron. Daarbij wordt zowel <strong>de</strong> achternaam van <strong>de</strong> auteur als het nummer<br />
(Vancouver) of jaar van publicatie (APA) van <strong>de</strong> bron in <strong>de</strong> bronvermelding vermeld. Wanneer <strong>de</strong><br />
publicatie door twee auteurs is geschreven, wor<strong>de</strong>n bei<strong>de</strong> auteurs in <strong>de</strong> tekst vermeld.<br />
15
Hieron<strong>de</strong>r volgt een voorbeeld van parafraseren. In het voorbeeld is gebruik gemaakt van een passage uit<br />
Van Gils, et al. Screening op aneurysma aortae abdominalis – Effectiviteit en kosteneffectiviteit.<br />
Ne<strong>de</strong>rlands Tijdschrift voor Geneeskun<strong>de</strong> 2009.<br />
Aan <strong>de</strong> hand van een metaanalyse van buite<strong>nl</strong>andse publicaties hebben Van Gils, et al. aangetoond<br />
dat <strong>de</strong> kosteneffectiviteit van screening op aneurysma aortae abdominalis gunstig kan zijn. 2 Het is<br />
echter <strong>de</strong> vraag of <strong>de</strong>ze vorm van screening ook in Ne<strong>de</strong>rland kosteneffectief is.<br />
Wanneer bepaal<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerpen in algemene bewoordingen wor<strong>de</strong>n beschreven, is het niet nodig om <strong>de</strong><br />
auteurs van <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen in <strong>de</strong> tekst te vermel<strong>de</strong>n. In dat geval wordt enkel aan het ein<strong>de</strong><br />
van <strong>de</strong> zin of alinea verwezen naar <strong>de</strong> betreffen<strong>de</strong> bronnen. Hieron<strong>de</strong>r volgt een voorbeeld van een<br />
<strong>de</strong>rgelijke verwijzing.<br />
In veel gevallen wordt een aneurysma aortae abdominalis per toeval ont<strong>de</strong>kt. De omvang van het<br />
aneurysma kan met behulp van een CTscan of echografisch on<strong>de</strong>rzoek wor<strong>de</strong>n vastgesteld. 14,25<br />
<br />
Bij <strong>de</strong> verantwoording van bronnen waaraan meer<strong>de</strong>re auteurs gewerkt hebben, wordt enkel <strong>de</strong><br />
Bij <strong>de</strong> verantwoording van bronnen waaraan meer<strong>de</strong>re auteurs gewerkt hebben, wordt enkel <strong>de</strong><br />
achternaam van <strong>de</strong> eerste auteur vermeld, gevolgd door et al. (dit is <strong>de</strong> afkorting van <strong>de</strong> Latijn<br />
achternaam van <strong>de</strong> eerste auteur vermeld, gevolgd door et al. (dit is <strong>de</strong> afkorting van <strong>de</strong> Latijnse<br />
uitdrukking “et allii” dat “en an<strong>de</strong>re” betekent). Dit soort Latijnse uitdrukkingen mogen dus<br />
se uitdrukking “et allii” dat “en an<strong>de</strong>re” betekent). Dit soort Latijnse uitdrukkingen mogen dus<br />
wel afgekort wor<strong>de</strong>n en wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> regel cursief gedrukt. Datzelf<strong>de</strong> geldt dus ook voor d.d.<br />
wel afgekort wor<strong>de</strong>n en wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> regel cursief gedrukt. Datzelf<strong>de</strong> geldt dus ook voor d.d.<br />
(<strong>de</strong> dato).<br />
(<strong>de</strong> dato).<br />
In principe wordt, zodra een bron wordt aangehaald, aan het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> zin een verwijzing naar <strong>de</strong><br />
raadpleeg<strong>de</strong> bron geplaatst. Wanneer echter binnen één alinea over en weer meer<strong>de</strong>re bronnen zijn<br />
gebruikt, is het ook toegestaan om aan het ein<strong>de</strong> van <strong>de</strong> alinea naar alle geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen te<br />
verwijzen. Soms is het verstandig om in bepaal<strong>de</strong> zinnen een bepaal<strong>de</strong> auteur aan te halen, zodat het<br />
voor <strong>de</strong> lezer dui<strong>de</strong>lijk is uit welke bron <strong>de</strong> gegevens afkomstig zijn (zie bovenstaan<strong>de</strong> voorbeel<strong>de</strong>n).<br />
3.4 Plagiaat<br />
Het citeren en parafraseren uit an<strong>de</strong>rmans werk zon<strong>de</strong>r correcte bronverantwoording wordt gezien als<br />
plagiaat. Plagiaat is dus niet alleen het letterlijk overnemen van bepaal<strong>de</strong> tekst (bijvoorbeeld het kopiëren<br />
vanuit een o<strong>nl</strong>ine-bron), maar ook het in eigen woor<strong>de</strong>n opschrijven van bepaal<strong>de</strong> feiten die el<strong>de</strong>rs<br />
beschreven staan, zon<strong>de</strong>r daarbij <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bron te vermel<strong>de</strong>n. De Hanzehogeschool heeft <strong>de</strong><br />
beschikking over software die op plagiaat kan screenen.<br />
Algemeen aanvaar<strong>de</strong> kennis kan zon<strong>de</strong>r bronverantwoording wor<strong>de</strong>n<br />
opgenomen in een verslag. Het is vaak moeilijk on<strong>de</strong>rscheid te<br />
maken tussen algemeen aanvaar<strong>de</strong> kennis (vaak te vin<strong>de</strong>n in naslagwerken)<br />
en specifieke kennis van één persoon of on<strong>de</strong>rzoeksgroep.<br />
Wanneer bijvoorbeeld <strong>de</strong> anatomie van <strong>de</strong> aorta abdominalis en <strong>de</strong><br />
daarbij behoren<strong>de</strong> aftakkingen wordt beschreven, is het niet nodig<br />
om een bron te vermel<strong>de</strong>n. Eventuele wetenschappelijke publicaties<br />
met betrekking tot <strong>de</strong> risicofactoren op het ontstaan van een<br />
aneurysma aortae abdominalis wor<strong>de</strong>n bijvoorbeeld wel van een<br />
bronverwijzing voorzien.<br />
<br />
Door zorgvuldig om te gaan<br />
Door zorgvuldig om te gaan<br />
met <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bron<br />
met <strong>de</strong> geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen<br />
kan plagiaat wor<strong>de</strong>n<br />
nen kan plagiaat wor<strong>de</strong>n<br />
voorkomen. Bij het maken<br />
voorkomen. Bij het maken<br />
van aantekeningen is het<br />
van aantekeningen is het<br />
dan ook verstandig om <strong>de</strong><br />
dan ook verstandig om <strong>de</strong><br />
bronnen (inclusief pagina<br />
bronnen (inclusief paginanummers)<br />
te noteren.<br />
nummers) te noteren.<br />
16
4<br />
Vaste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een projectverslag<br />
Verslagen wor<strong>de</strong>n in allerlei vormen, maten en met een diversiteit aan inhoud geschreven. Toch hebben<br />
ze doorgaans een vaste in<strong>de</strong>ling. Elk verslag heeft een omslag, titelpagina, samenvatting, inhoudsopgave,<br />
i<strong>nl</strong>eiding, kern, slot (conclusie) en een bronverantwoording. De invulling van <strong>de</strong> kern is natuurlijk per<br />
on<strong>de</strong>rwerp verschillend.<br />
4.1 De omslag en titelpagina<br />
De omslag van een verslag geeft een eerste indruk en verdient<br />
daarom een aantrekkelijk, professioneel en verzorgd uiterlijk. De<br />
omslag bevat <strong>de</strong> titel (en eventuele subtitel) van het verslag en<br />
<strong>de</strong> naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s). Een goe<strong>de</strong> titel is <strong>de</strong> kortste<br />
samenvatting van het verslag. Vermijd het gebruik van afkortingen<br />
in <strong>de</strong> titel of subtitel (zie paragraaf 2.7). De omslag is<br />
tevens dé plaats om het on<strong>de</strong>rzoek of on<strong>de</strong>rwerp visueel te<br />
introduceren. Het is dan ook raadzaam om een geschikte<br />
afbeelding op <strong>de</strong> omslag te plaatsen. De titelpagina is <strong>de</strong><br />
eerstvolgen<strong>de</strong> pagina na <strong>de</strong> omslag. Deze bevat naast <strong>de</strong> titel van<br />
het verslag en <strong>de</strong> naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s) tevens <strong>de</strong><br />
subtitel van het verslag, <strong>de</strong> plaats van uit-gave, maand en jaar<br />
van voltooiing. Ook <strong>de</strong> naam van <strong>de</strong> uit-geven<strong>de</strong> instantie (dit<br />
kan bijvoorbeeld een opleiding en/of op-drachtgever zijn), <strong>de</strong><br />
begelei<strong>de</strong>r(s) van <strong>de</strong> opleiding en <strong>de</strong> bron van <strong>de</strong> gebruikte<br />
afbeelding op <strong>de</strong> omslag wordt op <strong>de</strong> titel-pagina vermeld. Tot<br />
slot is bij sommige opleiding ook het vermel<strong>de</strong>n van het<br />
stu<strong>de</strong>ntnummer en studieon<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el gewenst.<br />
4.2 De samenvatting<br />
De samenvatting bevindt zich direct achter <strong>de</strong> titelpagina en bevat alle belangrijke bevindingen van het<br />
verslag. Het geheel wordt kort en bondig beschreven (bij voorkeur maximaal één pagina) en vormt een<br />
samenhangend geheel. De samenvatting vormt een goe<strong>de</strong> weerspiegeling van <strong>de</strong> inhoud van het verslag<br />
en is ook zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> inhoud van het verslag te kennen goed te begrijpen. Eventueel kan per alinea een<br />
korte beschrijving gegeven wor<strong>de</strong>n van <strong>de</strong> hoofdstukken. Het geheel moet echter niet een opsomming<br />
wor<strong>de</strong>n van feiten. Hierdoor blijft <strong>de</strong> samenvatting aantrekkelijk om te lezen.<br />
4.3 De inhoudsopgave<br />
Inhoudsopgave<br />
Samenvatting<br />
1 I<strong>nl</strong>eiding<br />
2 Titel hoofdstuk 2<br />
2.1 Titel paragraaf 2.1<br />
2.2 Titel paragraaf 2.2<br />
3 Titel hoofdstuk 3<br />
3.1 Titel paragraaf 3.1<br />
3.2 Titel paragraaf 3.2<br />
4 Titel hoofdstuk 4<br />
Figuur 4 Een voorbeeld van een inhoudsopgave<br />
van een projectverslag<br />
De inhoudsopgave (vaak maximaal één pagina) maakt het mogelijk voor <strong>de</strong> lezer om snel bepaal<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van het verslag te vin<strong>de</strong>n en biedt een overzicht van <strong>de</strong> opbouw van het verslag. Niet elk<br />
hoofdstuk hoeft ver<strong>de</strong>eld te wor<strong>de</strong>n in paragrafen. De i<strong>nl</strong>eiding en <strong>de</strong> samenvatting wor<strong>de</strong>n bijvoorbeeld<br />
in principe niet opge<strong>de</strong>eld. Bij het gebruik van paragrafen moet een hoofdstuk minstens twee paragrafen<br />
bevatten. Tekstverwerkers kunnen tegenwoordig automatisch een inhoudsopgave maken. Door in <strong>de</strong> tekst<br />
<strong>de</strong> hoofdstukken als “Kop 1” en <strong>de</strong> paragrafen “Kop 2” met behulp van het opmaakprofiel in te stellen.<br />
Vervolgens kan op <strong>de</strong> juiste plaats in het verslag <strong>de</strong> inhoudsopgave (inclusief paginanummering) wor<strong>de</strong>n<br />
ingevoegd. Door <strong>de</strong> afstand tussen opeenvolgen<strong>de</strong> hoofdstukken te vergroten en <strong>de</strong> tekst van <strong>de</strong> hoofdstukken<br />
vetgedrukt te maken neemt <strong>de</strong> overzichtelijkheid van <strong>de</strong> inhoudsopgave toe (zie figuur 4).<br />
17<br />
(...)<br />
5 Slot/Conclusie<br />
Bronvermelding<br />
Bijlage 1 Titel bijlage 1<br />
Bijlage 2 Titel bijlage 2<br />
5<br />
6<br />
6<br />
7<br />
9<br />
9<br />
11<br />
12<br />
16<br />
17<br />
19<br />
21
4.4 De i<strong>nl</strong>eiding<br />
De i<strong>nl</strong>eiding is kort en bondig (probeer te streven naar maximaal één pagina). De i<strong>nl</strong>eiding bevat<br />
relevante informatie over het on<strong>de</strong>rwerp en motiveert <strong>de</strong> lezer tot het ver<strong>de</strong>r lezen van het verslag.<br />
Meestal staat in <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding voor het project en een vraagstelling of doelstelling<br />
beschreven. De aa<strong>nl</strong>eiding geeft inhou<strong>de</strong>lijk context aan <strong>de</strong> vraag- /doelstelling en is geen educatieve<br />
verantwoording (dus niet “In het ka<strong>de</strong>r van <strong>de</strong> module oncologie…”, maar “Een veel voorkomend<br />
oncologisch verschijnsel is…”) . Vanuit <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding wordt vervolgens <strong>de</strong> vraag-/doelstelling<br />
geformuleerd, <strong>de</strong>ze bestaat uit <strong>de</strong> hoofdvraag/hoofddoel en <strong>de</strong> <strong>de</strong>elvragen/subdoelen. Vervolgens wordt<br />
beschreven op welke manier antwoord zal wor<strong>de</strong>n gegeven op <strong>de</strong> vraagstelling of hoe <strong>de</strong> beoog<strong>de</strong><br />
doelstelling zal wor<strong>de</strong>n behaald. Tot slot kan eventueel een korte introductie per hoofdstuk gegeven<br />
wor<strong>de</strong>n.<br />
4.5 De kern van het verslag<br />
De inhoud en vorm van <strong>de</strong> kern van het verslag is volledig afhankelijk van <strong>de</strong> aard van <strong>de</strong> opdracht.<br />
Ongeacht <strong>de</strong> opdracht hebben <strong>de</strong> hoofdstukken en paragrafen in <strong>de</strong> kern van het verslag een logische<br />
samenhangen<strong>de</strong> opbouw. Probeer daarbij <strong>de</strong> lezer aan <strong>de</strong> hand te nemen en zorg ervoor dat elk<br />
hoofdstuk een “kop” en “staart” heeft.<br />
De volgor<strong>de</strong> waarin <strong>de</strong> informatie in het verslag wordt vermeld, is erg belangrijk. Wanneer een bepaal<strong>de</strong><br />
aandoening beschreven wordt en waarbij ook <strong>de</strong> diagnostiek en therapie aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> komen, moet het<br />
geheel in chronologische volgor<strong>de</strong> behan<strong>de</strong>ld wor<strong>de</strong>n. In dat geval zal <strong>de</strong> diagnostiek vaak voorafgaand<br />
aan <strong>de</strong> therapie beschreven wor<strong>de</strong>n.<br />
4.6 De conclusie<br />
In <strong>de</strong> conclusie wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> belangrijkste bevindingen nogmaals kort uiteengezet. Vervolgens wordt<br />
gerefereerd aan <strong>de</strong> vraagstelling (hoofd- en <strong>de</strong>elvragen) die bij <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding van het verslag gegeven is.<br />
Indien van toepassing wordt tot slot antwoord gegeven op <strong>de</strong> vraagstelling.<br />
4.7 De bronvermelding en bijlagen<br />
De bronvermelding bevat alle gebruikte <strong>de</strong> bronnen. De lijst met geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen wor<strong>de</strong>n<br />
conform <strong>de</strong> criteria van het gebruikte verwijssysteem (APA-, of Vancouver-stijl) genoteerd (zie paragraaf<br />
3.1 en 3.2). Alle bronnen wor<strong>de</strong>n in principe in één lange lijst weergegeven. Indien nodig kan eventueel<br />
on<strong>de</strong>rscheid gemaakt wor<strong>de</strong>n tussen bronnen waar in <strong>de</strong> tekst naar verwezen wordt en bronnen die<br />
geraadpleegd zijn bij het bestu<strong>de</strong>ren van het on<strong>de</strong>rwerp.<br />
Soms is het verstandig om bepaal<strong>de</strong> informatie niet in <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst op te nemen. Denk hierbij<br />
aan een informatiefol<strong>de</strong>r voor patiënten of een on<strong>de</strong>rzoeksprotocol. Deze documenten maken dan ook<br />
vaak <strong>de</strong>el uit van <strong>de</strong> bijlage. Deze bijlage wordt altijd aan het eind en dus na <strong>de</strong> bronvermelding in het<br />
verslag opgenomen.<br />
18
5<br />
Vaste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een bachelorscriptie<br />
Een schriftelijke rapportage van een praktijkgericht on<strong>de</strong>rzoek wordt geschreven in <strong>de</strong> vorm van een<br />
bachelorscriptie. Elke bachelorscriptie bevat in principe <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> vaste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len volgens <strong>de</strong> zogenaam<strong>de</strong><br />
IMRD-stuctuur (I<strong>nl</strong>eiding inclusief achtergrond, Methodologie, Resultaten en Discussie) gebruikt (zie<br />
figuur 5). Bachelorscripties wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> meeste gevallen volgens <strong>de</strong>ze structuur geschreven, tenzij het<br />
een literatuuron<strong>de</strong>rzoek betreft.<br />
Inhoudsopgave<br />
5.1 De omslag en titelpagina<br />
De richtlijnen voor <strong>de</strong> omslag en titelpagina van een bachelorscriptie<br />
zijn gelijk aan die van een projectverslag. Deze richtlijnen<br />
zijn terug te vin<strong>de</strong>n in paragraaf 4.1.<br />
5.2 Het voorwoord<br />
Het opnemen van een voorwoord is niet altijd noodzakelijk en<br />
in sommige gevallen zelfs onwenselijk. Overleg met <strong>de</strong> opdrachtgever(s)<br />
en <strong>de</strong> begelei<strong>de</strong>r(s) van <strong>de</strong> opleiding wat gebruikelijk is.<br />
Het voorwoord biedt <strong>de</strong> schrijver van een bachelorscriptie <strong>de</strong><br />
ruimte om zijn of haar persoo<strong>nl</strong>ijke opmerkingen ten aanzien<br />
van het on<strong>de</strong>rzoek met <strong>de</strong> lezer te <strong>de</strong>len. Dit is dan ook <strong>de</strong><br />
enige plek in het verslag waarin persoo<strong>nl</strong>ijke voornaamwoor<strong>de</strong>n<br />
zoals “ik” en “wij” gebruikt mogen wor<strong>de</strong>n. Vaak wordt het<br />
voorwoord ook gebruikt om personen, die hun me<strong>de</strong>werking<br />
hebben verleend, te bedanken. Het voorwoord is overigens geen<br />
i<strong>nl</strong>eiding, voorkom dus het vermel<strong>de</strong>n van dubbele informatie.<br />
5.3 De samenvatting<br />
Figuur 5 Een voorbeeld van een<br />
in<strong>de</strong>ling volgens <strong>de</strong> IMRDstructuur<br />
De samenvatting van een bachelorscriptie bevindt zich direct achter <strong>de</strong> titelpagina of voorwoord en bevat<br />
alle belangrijke bevindingen van het on<strong>de</strong>rzoek. De tekst is kort en bondig beschreven (bij voorkeur<br />
maximaal één pagina of 500 woor<strong>de</strong>n) en vormt één samenhangend geheel. De samenvatting bevat altijd<br />
<strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding en vraagstelling of doelstelling van het on<strong>de</strong>rzoek (zie ook paragraaf 5.5). Vervolgens bevat<br />
<strong>de</strong> samenvatting een korte uiteenzetting van <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksopzet, metho<strong>de</strong> en resultaten. Tot slot eindigt<br />
<strong>de</strong> samenvatting met <strong>de</strong> voornaamste conclusie(s). Het is overigens niet <strong>de</strong> bedoeling dat <strong>de</strong> hiervoor<br />
beschreven punten letterlijk (met aparte kopjes of als opsomming) in <strong>de</strong> samenvatting wor<strong>de</strong>n vermeld.<br />
De tekst van <strong>de</strong> samenvatting is een aaneengesloten geheel dat, ook zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> inhoud van het verslag te<br />
kennen, te begrijpen is.<br />
5.4 De inhoudsopgave<br />
(Voorwoord)<br />
Samenvatting<br />
I<strong>nl</strong>eiding<br />
(Achtergrond)<br />
Metho<strong>de</strong><br />
On<strong>de</strong>rzoeksopzet<br />
On<strong>de</strong>rzoekspopulatie<br />
Materiaal<br />
Metho<strong>de</strong><br />
Statistische analyse<br />
Resultaten<br />
Meting 1<br />
Meting 2<br />
Discussie<br />
Bronvermelding<br />
Bijlage 1 Titel bijlage 1<br />
Bijlage 2 Titel bijlage 2<br />
De inhoudsopgave (vaak maximaal één pagina) maakt het mogelijk voor <strong>de</strong> lezer om snel bepaal<strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van het verslag te vin<strong>de</strong>n en biedt een overzicht van <strong>de</strong> opbouw van het verslag. Omdat een<br />
bachelorscriptie in <strong>de</strong> meeste gevallen een vaste in<strong>de</strong>ling heeft (IMRD) is het nummeren van <strong>de</strong><br />
hoofdstukken en paragrafen niet nodig. Wanneer afgeweken wordt van <strong>de</strong> IMRD-structuur is het wel<br />
raadzaam <strong>de</strong> hoofdstukken en paragrafen te nummeren. De gebruikte koppen moeten <strong>de</strong> lading <strong>de</strong>kken.<br />
Houd het aantal hoofdstukken en paragrafen beperkt (maximaal 3 niveaus). Het aantal items dat in <strong>de</strong><br />
inhoudsopgave is opgenomen, mag het totaal aantal pagina's van het verslag niet overschrij<strong>de</strong>n (zie ook<br />
paragraaf 4.3).<br />
19<br />
5<br />
6<br />
9<br />
9<br />
10<br />
11<br />
13<br />
14<br />
12<br />
12<br />
14<br />
19<br />
24<br />
26<br />
27
5.5 De i<strong>nl</strong>eiding<br />
De i<strong>nl</strong>eiding vormt een belangrijk on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verslag. Houd <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding kort en bondig (probeer<br />
te streven naar een i<strong>nl</strong>eiding van ongeveer één à an<strong>de</strong>rhalve pagina). De i<strong>nl</strong>eiding bevat achtereenvolgens<br />
een aa<strong>nl</strong>eiding, probleemstelling, vraagstelling en doelstelling.<br />
De opbouw van een i<strong>nl</strong>eiding is trechtervormig. Dat wil zeggen van algemeen (breed) naar specifiek<br />
(nauw). De aa<strong>nl</strong>eiding bestaat uit <strong>de</strong> (para)medische of verpleegkundige context. De lezer wordt zo<br />
geïntroduceerd in <strong>de</strong> wereld waar het probleem zich bevindt en krijgt een beeld van <strong>de</strong> omvang of<br />
klinische relevantie. Vaak is <strong>de</strong>ze aa<strong>nl</strong>eiding gebaseerd op wetenschappelijke literatuur. De aa<strong>nl</strong>eiding<br />
eindigt waar <strong>de</strong> probleemanalyse begint. Deze probleemanalyse is een concrete beschrijving van het<br />
probleem.<br />
Uit <strong>de</strong> probleemanalyse volgt <strong>de</strong> hoofdvraag van het on<strong>de</strong>rzoek. Deze vraagstelling is een essentieel<br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el en geldt als richtinggevend voor het on<strong>de</strong>rzoek. Het wordt echter afgera<strong>de</strong>n om <strong>de</strong> hoofdvraag<br />
letterlijk te formuleren. De vraagstelling wordt in veel gevallen niet als vraag (eindigend met een “?”)<br />
geformuleerd, maar kan wel. In veel gevallen blijkt <strong>de</strong> vraag uit <strong>de</strong> tekst en kan door <strong>de</strong> lezer zelf<br />
eenvoudig geï<strong>de</strong>ntificeerd wor<strong>de</strong>n. Het letterlijk opsommen van eventuele <strong>de</strong>elvragen is niet toegestaan.<br />
Aansluitend op <strong>de</strong> vraagstelling kan <strong>de</strong> doelstelling geformuleerd wor<strong>de</strong>n. Tot slot wordt kort beschreven<br />
hoe <strong>de</strong> vraagstelling beantwoord gaat wor<strong>de</strong>n. Het gaat om een kernachtige beschrijving van <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoeksopzet waarmee het doel bereikt gaat wor<strong>de</strong>n, aangevuld met <strong>de</strong> verantwoording voor <strong>de</strong><br />
gekozen metho<strong>de</strong>.<br />
Figuur 6 Schematische weergave van <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding (trechtervorm)<br />
5.6 De achtergrond<br />
In sommige bachelorscripties wordt <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding door mid<strong>de</strong>l van een extra hoofdstuk uitgebreid. Het<br />
hoofdstuk is een verdieping op <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding en bevat in principe uitsluitend relevante achtergrondinformatie<br />
gebaseerd op verantwoor<strong>de</strong> (wetenschappelijke) bronnen. Overleg <strong>de</strong>sgewenst met <strong>de</strong><br />
opdrachtgever(en) of begelei<strong>de</strong>n<strong>de</strong> docent(en) het nut en <strong>de</strong> noodzaak van dit hoofdstuk.<br />
5.7 De metho<strong>de</strong><br />
Aa<strong>nl</strong>eiding<br />
Probleemanalyse<br />
Vraagstelling<br />
Doelstelling<br />
<br />
Hoewel het schrijven van<br />
Hoewel het schrijven van<br />
een wetenschappelijk ver<br />
een wetenschappelijk verslag<br />
on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el uitmaakt van<br />
slag on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el uitmaakt van<br />
<strong>de</strong> opleiding, is het doen van<br />
<strong>de</strong> opleiding, is het doen van<br />
on<strong>de</strong>rzoek in het ka<strong>de</strong>r van<br />
on<strong>de</strong>rzoek in het ka<strong>de</strong>r van<br />
<strong>de</strong> opleiding niet <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>ei<br />
<strong>de</strong> opleiding niet <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding<br />
van het on<strong>de</strong>rzoek. Dit<br />
ding van het on<strong>de</strong>rzoek. Dit<br />
hoeft dan ook niet bij <strong>de</strong><br />
hoeft dan ook niet bij <strong>de</strong><br />
i<strong>nl</strong>eiding vermeld te wor<strong>de</strong>n.<br />
i<strong>nl</strong>eiding vermeld te wor<strong>de</strong>n.<br />
In <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> metingen/han<strong>de</strong>lingen, die tij<strong>de</strong>ns het on<strong>de</strong>rzoek zijn uitgevoerd, beschreven.<br />
Het dient zodanig opgeschreven te wor<strong>de</strong>n, dat <strong>de</strong>r<strong>de</strong>n <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksresultaten kan reproduceren. De<br />
eerste paragraaf van <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> is <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoeksopzet, ook wel on<strong>de</strong>rzoeks<strong>de</strong>sign of proefopzet genoemd.<br />
De on<strong>de</strong>rzoeksopzet beschrijft beknopt (in chronologische volgor<strong>de</strong>) <strong>de</strong> gevolg<strong>de</strong> methodologie.<br />
Eventueel kan het type on<strong>de</strong>rzoek (longitudinaal/transversaal, retrospectief/prospectief, kwalitatief/kwantitatief<br />
of literatuurstudie), <strong>de</strong> wijze waarop eventuele <strong>de</strong>elnemers (steekproef) bij het on<strong>de</strong>rzoek zijn<br />
betrokken (werving), <strong>de</strong> blin<strong>de</strong>ring (enkel- of dubbelblind) en welke instanties bij het on<strong>de</strong>rzoek<br />
20
etrokken zijn, wor<strong>de</strong>n beschreven.<br />
<br />
De twee<strong>de</strong> paragraaf heeft betrekking op <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoekspopulatie (patiënten/zorgverleners/ stu<strong>de</strong>nten) of<br />
an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rzoekseenhe<strong>de</strong>n (prothese/fantoom). Dit is ook <strong>de</strong> plaats om <strong>de</strong> steekproef (omvangen en<br />
wijze van werving) te beschrijven. De steekproef uit <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rzoekspopulatie (bijvoorbeeld zwangere<br />
vrouwen of sporten<strong>de</strong> tieners) moet goed ge<strong>de</strong>finieerd wor<strong>de</strong>n. Naast een globale beschrijving van <strong>de</strong><br />
steekproef gaat het ook om <strong>de</strong> selectie-, inclusie- en exclusiecriteria. Hierbij moet opgemerkt wor<strong>de</strong>n dat<br />
<strong>de</strong>ze criteria een nauwe relatie tot elkaar hebben. Voorkom dubbelingen tussen <strong>de</strong>ze twee criteria. Bij het<br />
beschrijven van <strong>de</strong> selectiecriteria gaat het om <strong>de</strong> wijze waarop <strong>de</strong> steekproef is getrokken (at random of<br />
selectief, actief of passief geworven). Inclusiecriteria zijn criteria die aangeven dat iemand wel wordt<br />
toegelaten tot <strong>de</strong> steekproef en exclusiecriteria zijn criteria die aangeven dat iemand juist niet wordt<br />
toegelaten tot <strong>de</strong> steekproef.<br />
<br />
De metho<strong>de</strong> en resultaten wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> verle<strong>de</strong>n tijd beschreven. Voor <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re hoofdstukken<br />
De metho<strong>de</strong> en resultaten wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> verle<strong>de</strong>n tijd beschreven. Voor <strong>de</strong> an<strong>de</strong>re hoofdstukken<br />
(dus <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding, achtergrond en beschouwing) wordt <strong>de</strong> tegenwoordige tijd gebruikt.<br />
(dus <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding, achtergrond en beschouwing) wordt <strong>de</strong> tegenwoordige tijd gebruikt.<br />
Aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> achtergrond (en vaak ook <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding) wordt dui<strong>de</strong>lijk welke personen<br />
Aan <strong>de</strong> hand van <strong>de</strong> achtergrond (en vaak ook <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding) wordt dui<strong>de</strong>lijk welke personen<br />
<strong>de</strong>el kon<strong>de</strong>n nemen aan het on<strong>de</strong>rzoek. De inclusie en exclusiecriteria moeten dan ook vanuit<br />
<strong>de</strong>el kon<strong>de</strong>n nemen aan het on<strong>de</strong>rzoek. De inclusie en exclusiecriteria moeten dan ook vanuit<br />
<strong>de</strong> achtergrond/aa<strong>nl</strong>eiding te beargumenteren zijn.<br />
<strong>de</strong> achtergrond/aa<strong>nl</strong>eiding te beargumenteren zijn.<br />
De <strong>de</strong>r<strong>de</strong> en <strong>de</strong> daarop volgen<strong>de</strong> paragrafen geven een zorgvuldige beschrijving van <strong>de</strong> materialen en<br />
metho<strong>de</strong>n. Tot slot bevat het hoofdstuk over <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> een paragraaf over <strong>de</strong> statistische analyses.<br />
Hierin wordt beschreven welke <strong>de</strong>scriptieve en toetsen<strong>de</strong> statistische metho<strong>de</strong>n zijn gebruikt bij het<br />
bewerken, verwerken en analyseren van <strong>de</strong> resultaten. Ook hier geldt dat er voldoen<strong>de</strong> informatie<br />
gegeven dient te wor<strong>de</strong>n zodat een an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rzoeker <strong>de</strong> analyses kan herhalen. Het gaat dus on<strong>de</strong>r<br />
an<strong>de</strong>re om het vermel<strong>de</strong>n van het verwerkingsprogramma (Excel, SPSS, Sigma plot, etc), meetniveaus,<br />
samenvattingsmaten/spreidingsmaten, significantieniveau, wijze van toetsen (eenzijdig/tweezijdig,<br />
gepaard/ongepaard) en <strong>de</strong> omgang met nonresponse, uitval en uitbijters. De berekeningen die daarvoor<br />
nodig zijn hoeven echter niet opgenomen te wor<strong>de</strong>n. De lezer wordt veron<strong>de</strong>rsteld te begrijpen wat <strong>de</strong>ze<br />
statische metho<strong>de</strong>n inhou<strong>de</strong>n.<br />
5.8 De resultaten<br />
De resultaten van het on<strong>de</strong>rzoek wor<strong>de</strong>n objectief beschreven. In <strong>de</strong> meeste gevallen is dit een hoofdstuk<br />
waarin tekst, diagrammen en tabellen elkaar afwisselen. Wees erop alert dat <strong>de</strong> gegevens slechts eenmalig<br />
gepresenteerd wor<strong>de</strong>n. Wanneer een tabel wordt weergegeven is het dus niet <strong>de</strong> bedoeling dat elk getal<br />
ook in een diagram wordt vermeld. Hoewel het niet <strong>de</strong> bedoeling om bij <strong>de</strong> beschrijving van <strong>de</strong><br />
resultaten gelijk conclusies te trekken, zijn trends en resultaten van statistische toetsing natuurlijk wel<br />
het vermel<strong>de</strong>n waard. Overige resultaten kunnen eventueel in <strong>de</strong> bijlage wor<strong>de</strong>n opgenomen.<br />
Bij het weergeven van <strong>de</strong> resultaten wordt in <strong>de</strong> regel vaak gebruik gemaakt van gemid<strong>de</strong>l<strong>de</strong>n en<br />
standaard<strong>de</strong>viaties. Ga na in hoeverre <strong>de</strong> verkregen cijfers afgerond moeten wor<strong>de</strong>n, dit is voornamelijk<br />
afhankelijk van het meetniveau. Wanneer bijvoorbeeld op hon<strong>de</strong>rdsten (of zelfs duizendsten) wordt<br />
afgerond, kan dat een zekere schijnnauwkeurigheid geven.<br />
21
Goed:<br />
Uit figuur 7 valt op te maken dat het<br />
meren<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten enigszins<br />
bezorgd was over <strong>de</strong> persoo<strong>nl</strong>ijke<br />
gezondheid. Hoewel op het eerste oog<br />
vrouwen mogelijk meer bezorgd waren, is<br />
het met <strong>de</strong> gegevens echter niet mogelijk om<br />
een significant verschil tussen mannen en<br />
vrouwen aan te tonen.<br />
Fout:<br />
Uit figuur 7 valt op te maken dat het<br />
meren<strong>de</strong>el van <strong>de</strong> mensen enigszins<br />
bezorgd was over <strong>de</strong> persoo<strong>nl</strong>ijke<br />
gezondheid. Hieruit kan geconclu<strong>de</strong>erd<br />
wor<strong>de</strong>n dat slechts een beperkt percentage<br />
van <strong>de</strong> Ne<strong>de</strong>rlandse bevolking zeer tot uiterst<br />
bezorgd is over <strong>de</strong> persoo<strong>nl</strong>ijke gezondheid.<br />
5.7 De discussie<br />
Figuur 7 Ver<strong>de</strong>ling van <strong>de</strong> respon<strong>de</strong>nten ten aanzien<br />
van <strong>de</strong> bezorgdheid van <strong>de</strong> persoo<strong>nl</strong>ijke gezondheid<br />
De discussie van een bachelorscriptie vormt <strong>de</strong> beschouwing van het on<strong>de</strong>rzoek en wordt veelal gezien als<br />
het moeilijkste on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el van het verslag. In <strong>de</strong> discussie wordt antwoord gegeven op <strong>de</strong><br />
on<strong>de</strong>rzoeksvraag, wor<strong>de</strong>n resultaten verklaard en in context van bestaan<strong>de</strong> wetenschap geplaatst.<br />
De discussie heeft qua vorm veel weg van een betoog. De kern (en ook meteen <strong>de</strong> moeilijkheid) van <strong>de</strong><br />
discussie zit in het re<strong>de</strong>neren van het resultaat naar <strong>de</strong> conclusie. Daarnaast wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> uitkomsten<br />
gespiegeld aan <strong>de</strong> resultaten van an<strong>de</strong>re on<strong>de</strong>rzoeken. In <strong>de</strong> discussie wordt dan ook veelvuldig naar<br />
an<strong>de</strong>re bronnen verwezen.<br />
De discussie start met een herhaling van <strong>de</strong> vraag-<br />
en doelstelling, gevolgd door een korte weergave van<br />
<strong>de</strong> belangrijkste resultaten. Hier wordt dan ook<br />
gelijk antwoord gegeven op <strong>de</strong> vraagstelling. Geeft<br />
daarbij ook aan hoe aannemelijk dat antwoord is en<br />
gebruik hierbij <strong>de</strong> verkregen resultaten en/of<br />
literatuur.<br />
Bespreek ook <strong>de</strong> resultaten die het antwoord op <strong>de</strong><br />
hoofdvraag niet on<strong>de</strong>rsteunen en verklaar <strong>de</strong>ze zo<br />
goed mogelijk. Ook eventuele discrepanties met<br />
an<strong>de</strong>re studies wor<strong>de</strong>n beschreven en verklaard.<br />
Ver<strong>de</strong>dig daar jouw antwoord en beargumenteer<br />
waarom an<strong>de</strong>re studies niet tot <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> resultaten<br />
komen. Vermeld in dat geval ook voor- en<br />
tegenargumenten.<br />
Begin<br />
Mid<strong>de</strong>n<br />
1. Begin direct met het antwoord<br />
op <strong>de</strong> hoofdvraag<br />
2. On<strong>de</strong>rbouw het antwoord met<br />
cruciale resultaten<br />
3. Verklaar <strong>de</strong>ze resultaten en<br />
vergelijk <strong>de</strong>ze met an<strong>de</strong>re<br />
studies<br />
4. Bespreek <strong>de</strong> sterke en zwakke<br />
punten van het on<strong>de</strong>rzoek of<br />
<strong>de</strong> gebruikte metho<strong>de</strong><br />
5. Bespreek <strong>de</strong> implicaties voor<br />
<strong>de</strong> praktijk<br />
6. Conclusie van het on<strong>de</strong>rzoek<br />
Tij<strong>de</strong>ns het interpreteren, wor<strong>de</strong>n <strong>de</strong> sterke en zwakke kanten van het on<strong>de</strong>rzoek belicht. Dit heeft als<br />
doel om zo transparant en objectief mogelijk te blijven en niet te vervallen in misinterpretatie. Het is<br />
niet <strong>de</strong> bedoeling het eigen on<strong>de</strong>rzoek te on<strong>de</strong>rmijnen. Leg uit op welke manier getracht is om <strong>de</strong><br />
invloed van methodologische tekortkomingen te beperken.<br />
22<br />
Eind<br />
Figuur 8 Schematische weergave van <strong>de</strong><br />
opbouw van <strong>de</strong> discussie 7
Tot slot biedt <strong>de</strong> discussie <strong>de</strong> mogelijkheid om (praktische) aanbevelingen te doen. Deze aanbevelingen<br />
moeten echter wel wor<strong>de</strong>n gebaseerd op <strong>de</strong> resultaten van het eigen on<strong>de</strong>rzoek. Het gaat dus om <strong>de</strong><br />
generaliseerbaarheid van het on<strong>de</strong>rzoek. Al met al is <strong>de</strong> discussie een complex geheel en wordt er veel<br />
van je gevraagd om dit tot een goed leesbaar on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>el te maken.<br />
De conclusie geeft uitein<strong>de</strong>lijk antwoord op <strong>de</strong> hoofdvraag en wordt altijd in <strong>de</strong> tegenwoordige tijd<br />
geformuleerd. In principe moet het antwoord op <strong>de</strong> hoofdvraag voortvloeien uit <strong>de</strong> beschreven resultaten.<br />
Uitein<strong>de</strong>lijk wordt aangegeven in hoeverre <strong>de</strong> doelstelling is behaald. Wanneer niet aan <strong>de</strong> doelstelling is<br />
voldaan, kunnen in <strong>de</strong> conclusie eventuele suggesties gedaan wor<strong>de</strong>n voor ver<strong>de</strong>r on<strong>de</strong>rzoek.<br />
<br />
Het is nadrukkelijk niet <strong>de</strong> bedoeling dat <strong>de</strong> vraag en/of doelstellingstelling letterlijk (met behulp<br />
Het is nadrukkelijk niet <strong>de</strong> bedoeling dat <strong>de</strong> vraag en/of doelstellingstelling letterlijk (met behulp<br />
van opsommingstekens) in <strong>de</strong> conclusie wordt vermeld.<br />
van opsommingstekens) in <strong>de</strong> conclusie wordt vermeld.<br />
Soms wor<strong>de</strong>n discussie en conclusie als aparte paragrafen in het verslag opgenomen. Het is echter aan te<br />
ra<strong>de</strong>n om bei<strong>de</strong> on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len samen te voegen waardoor <strong>de</strong>ze gezame<strong>nl</strong>ijk in één hoofdstuk wor<strong>de</strong>n<br />
besproken.<br />
5.10 De bronvermelding en bijlagen<br />
De bronvermelding van een bachelorscriptie bevat uitsluitend <strong>de</strong> bronnen waar in <strong>de</strong> tekst naar verwezen<br />
wordt. Het is dus niet mogelijk om extra bronnen in <strong>de</strong> bronvermelding op te nemen. De lijst met<br />
geraadpleeg<strong>de</strong> bronnen wor<strong>de</strong>n conform <strong>de</strong> criteria van het gebruikte verwijssysteem (APA-, of<br />
Vancouver-stijl) genoteerd (zie paragraaf 3.1 en 3.2). Alle bronnen wor<strong>de</strong>n in één lange lijst weergegeven.<br />
Er wordt dus geen on<strong>de</strong>rscheid gemaakt tussen artikelen, boeken/naslagwerken of o<strong>nl</strong>ine-bronnen.<br />
Eventuele bijlagen wor<strong>de</strong>n na <strong>de</strong> bronvermelding in het verslag opgenomen. De bijlagen bevatten in <strong>de</strong><br />
regel aanvullen<strong>de</strong> informatie zoals een verklaren<strong>de</strong> woor<strong>de</strong><strong>nl</strong>ijst, lijst met gebruikte afkortingen.<br />
Daarnaast kan ge<strong>de</strong>tailleer<strong>de</strong> informatie (tabellen en/of grafieken) opgenomen wor<strong>de</strong>n. Het is echter niet<br />
<strong>de</strong> bedoeling om alle ruwe data in <strong>de</strong> bijlagen op te nemen. Eventueel kan een CD-ROM aan het verslag<br />
wor<strong>de</strong>n toegevoegd, zodat het in <strong>de</strong> toekomst mogelijk is <strong>de</strong> gegevens te gebruiken voor een metaanalyse.<br />
Een goe<strong>de</strong> selectie van wat wel en wat niet in <strong>de</strong> bijlage opgenomen kan wor<strong>de</strong>n is belangrijk.<br />
De bijlagen moeten functioneel zijn en iets extra's toevoegen. Wanneer bijvoorbeeld grafieken in <strong>de</strong><br />
doorlopen<strong>de</strong> tekst zijn opgenomen, is het niet <strong>de</strong> bedoeling om tabellen met <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> gegevens in <strong>de</strong><br />
bijlage op te nemen. Met an<strong>de</strong>re woor<strong>de</strong>n: <strong>de</strong> informatie wordt slechts eenmaal in het verslag<br />
gepresenteerd.<br />
23
Nawoord<br />
Het schrijven van een goed en overzichtelijk verslag is niet eenvoudig. Deze schrijfwijzer biedt volgens<br />
ons voldoen<strong>de</strong> handvatten om een professioneel rapport te schrijven. In sommige situaties is het wellicht<br />
wenselijk om af te wijken van <strong>de</strong> opgestel<strong>de</strong> richtlijnen. Als auteur van een verslag ben je natuurlijk<br />
altijd zelf verantwoor<strong>de</strong>lijk voor het eindproduct.<br />
Bepaal<strong>de</strong> on<strong>de</strong>rwerpen zijn bewust niet in <strong>de</strong>ze schrijfwijzer opgenomen. Bijvoorbeeld het aantal woor<strong>de</strong>n<br />
of pagina's waaruit een projectverslag of bachelorscriptie mag bestaan. In <strong>de</strong> meeste gevallen bepaalt <strong>de</strong><br />
opdracht of <strong>de</strong> docent namelijk dit criterium en is het niet aan <strong>de</strong> auteurs van <strong>de</strong>ze schrijfwijzer om dat<br />
te bepalen. Omdat bij <strong>de</strong> bronverantwoording in <strong>de</strong> medisch-wetenschappelijke literatuur voornamelijk<br />
<strong>de</strong> APA- of Vancouver-stijl wordt gebruikt, zijn an<strong>de</strong>re verwijssystemen niet na<strong>de</strong>r toegelicht.<br />
Mocht je meer willen weten over het schijven van verslagen, dan kunnen <strong>de</strong> boeken van Braas et al. en<br />
Hogeweg wellicht uitkomst bie<strong>de</strong>n. 4,5 Daarnaast biedt <strong>de</strong> website “Noordster” van <strong>de</strong> Rijksuniversiteit<br />
Groningen ook een uitgebrei<strong>de</strong> handleiding voor het schrijven van bachelorscripties. 6<br />
Hoewel we streven naar perfectie, is niets menselijker dan fouten maken. Mochten fouten in <strong>de</strong>ze<br />
schrijfwijzer aan het licht komen, dan wordt melding daarvan zeer op prijs gesteld. Opmerkingen en<br />
suggesties voor verbetering kunnen dan ook aan Peter <strong>Lesterhuis</strong> (p.r.lesterhuis@pl.hanze.<strong>nl</strong>) en Martijn<br />
<strong>de</strong> <strong>Groot</strong> (ma.<strong>de</strong>.groot@pl.hanze.<strong>nl</strong>) gemaild wor<strong>de</strong>n.<br />
24
Bronvermelding<br />
1. Verwijsstysteem APA. Website van <strong>de</strong> Rijksuniversiteit Groningen. Beschikbaar via:<br />
http://www.rug.<strong>nl</strong>/noordster/schriftelijkeVaardighe<strong>de</strong>n/voorStu<strong>de</strong>nten/bronLiteratuurGebruik/Ver<br />
wijssysteemAPA. Geraadpleegd 2011 mei 14.<br />
2. Verwijssysteem Vancouver. Website van <strong>de</strong> Rijksuniversiteit Groningen. Beschikbaar via:<br />
http://www.rug.<strong>nl</strong>/noordster/schriftelijkevaardighe<strong>de</strong>n/voorstu<strong>de</strong>nten/bro<strong>nl</strong>iteratuurgebruik/objec<br />
t1244409. Geraadpleegd 2010 <strong>de</strong>cember 22.<br />
3. Stu<strong>de</strong>ntenstatuut. Website van <strong>de</strong> Hanzehogeschool Groningen. Beschikbaar via:<br />
http://www.hanze.<strong>nl</strong>/home/Studie+kiezen/Alles+rondom+<strong>de</strong>+studie/Studieinformatie/Stu<strong>de</strong>ntenstatuut/.<br />
Geraadpleegd 2010 <strong>de</strong>cember 22.<br />
4. Braas C, Couwelaar R van, Kat J. Rapporteren. Groningen/Houten: Wolters-Noordhoff; 2006. p.<br />
169<br />
5. Hogeweg R. Een goed rapport. Utrecht/Zutphen: ThiemeMeulenhoff; 2004. p. 74..<br />
6. Voor stu<strong>de</strong>nten (Noordster). Website van <strong>de</strong> Rijksuniversiteit Groningen. Beschikbaar via:<br />
http://www.rug.<strong>nl</strong>/noordster/schriftelijkeVaardighe<strong>de</strong>n/voorStu<strong>de</strong>nten. Geraadpleegd 2011 januari<br />
21.<br />
7. Jager H., Lectoraat transparant zorgverlening van <strong>de</strong> Hanzehogeschool, presentatie “Wat is een<br />
goe<strong>de</strong> discussie”. 2012 januari 9.<br />
25
Bijlage 1 Checklist opmaak<br />
Marges<br />
Lettertype en<br />
lettergrootte<br />
Regelafstand,<br />
uitlijning en alinea's<br />
Hoofdstuk-, paragraafen<br />
paginanummering<br />
Figuren, tabellen<br />
en diagrammen<br />
Opsommingstekens<br />
Taalgebruik, zinsbouw<br />
en het gebruik van<br />
afkortingen<br />
On<strong>de</strong>rwerp<br />
De pagina's hebben <strong>de</strong> juiste marges.<br />
2 cm aan <strong>de</strong> boven- en on<strong>de</strong>rzij<strong>de</strong>.<br />
2,5 aan bei<strong>de</strong> zij<strong>de</strong>n of 3 cm aan <strong>de</strong> binnenzij<strong>de</strong> en 2 cm aan <strong>de</strong> buitenzij<strong>de</strong>.<br />
Het lettertype is professioneel (Times New Roman, Arial of Calibri) en overal in het document wordt<br />
hetzelf<strong>de</strong> lettertype gebruikt.<br />
De lettergrootte van <strong>de</strong> hoofdstukken is 16 punten (+ vetgedrukt).<br />
De lettergrootte van <strong>de</strong> paragrafen is 14 punten (+ vetgedrukt en cursief).<br />
De lettergrootte van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst en boven- (bij tabellen) en on<strong>de</strong>rschriften (bij figuren) is bij<br />
gebruik van Arial of Calibri 11 punten en bij Times New Romen 12 punten.<br />
De regelafstand van <strong>de</strong> doorlopen<strong>de</strong> tekst is 1,2 keer <strong>de</strong> lettergrootte.<br />
De afstand tussen <strong>de</strong> alinea's is 6 punten (0,2 cm).<br />
De afstand boven <strong>de</strong> koppen (hoofdstukken en paragrafen) is 12 punten. (0,4 cm) en on<strong>de</strong>r <strong>de</strong> koppen 6<br />
punten (0,2 cm).<br />
De tekst is eenduidig uitgelijnd.<br />
Alinea's bestaan uit twee of meer zinnen en meer dan drie regels.<br />
Het aantal alinea's per hoofdstuk/paragraaf blijft beperkt.<br />
De nummering van hoofdstukken, paragrafen en pagina's is <strong>de</strong>cimaal.<br />
De hoofdstukken en pagina's wor<strong>de</strong>n vanaf <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding genummerd.<br />
De paginanummers bevin<strong>de</strong>n zich aan <strong>de</strong> rechterzij<strong>de</strong> (of buitenzij<strong>de</strong> bij dubbelzijdige afdruk) in <strong>de</strong><br />
voettekst van <strong>de</strong> pagina.<br />
Eventuele bijlagen zijn apart genummerd.<br />
Hoofdstukken beginnen bovenaan een nieuwe pagina.<br />
De nummering van figuren en tabellen loopt door in het hele verslag.<br />
Figuren en tabellen hebben een eigen nummering.<br />
Alle figuren zijn van een on<strong>de</strong>rschrift voorzien.<br />
Alle tabellen zijn van een bovenschrift voorzien.<br />
Figuren of tabellen die afkomstig zijn van an<strong>de</strong>re auteurs zijn voorzien van een correcte<br />
bronvermelding.<br />
Alle gebruikte figuren en tabellen zijn van goe<strong>de</strong> kwaliteit.<br />
Het aantal opsommingen blijft beperkt (of is afwezig).<br />
Alle aanwezige opsommingen hebben <strong>de</strong>zelf<strong>de</strong> vormgeving (teken/ inspringing etc.).<br />
Het verslag is geschreven in correct Ne<strong>de</strong>rlands en bevat geen spreektaal.<br />
Het gebruik van persoo<strong>nl</strong>ijke voornaamwoor<strong>de</strong>n en bezittelijke voornaamwoor<strong>de</strong>n blijft beperkt.<br />
Het verslag is taalkundig gevarieerd (zinsbouw en woordkeuze).<br />
Het verslag bevat geen of nauwelijks afkortingen.<br />
Correct gebruik van acroniemen (vanaf <strong>de</strong> i<strong>nl</strong>eiding).<br />
26
Bijlage 2 Checklist bronvermelding<br />
Bronverantwoording<br />
volgens <strong>de</strong><br />
APA-stijl<br />
Bronverantwoording<br />
volgens <strong>de</strong><br />
Vancouver-stijl<br />
Citeren,<br />
parafraseren<br />
en verwijzen<br />
Plagiaat<br />
On<strong>de</strong>rwerp<br />
Alle bronnen die in <strong>de</strong> bronvermelding opgenomen zijn, hebben een verwijzing in <strong>de</strong> tekst.<br />
De opmaak van <strong>de</strong> bronverantwoording volgens <strong>de</strong> APA-stijl is consequent doorgevoerd.<br />
De gebruikte bronnen zijn in alfabetische volgor<strong>de</strong> van <strong>de</strong> eerste auteur opgenomen in <strong>de</strong><br />
bronvermelding.<br />
In <strong>de</strong> bronvermelding zijn alle gebruikte bronnen opgenomen en correct weergegeven.<br />
De opmaak van <strong>de</strong> bronverantwoording volgens <strong>de</strong> Vancouver-stijl is eenduidig (superschrift of tussen<br />
haakjes).<br />
De gebruikte bronnen zijn (op volgor<strong>de</strong> waarin <strong>de</strong>ze voor het eerst in <strong>de</strong> tekst wor<strong>de</strong>n vermeld)<br />
genummerd.<br />
In <strong>de</strong> bronvermelding zijn alle gebruikte bronnen opgenomen en correct weergegeven.<br />
Het aantal citaten blijft beperkt (min<strong>de</strong>r dan 5% van <strong>de</strong> tekst is geciteerd).<br />
Citaten zijn op <strong>de</strong> juiste wijze weergegeven (tussen aanhalingstekens of als apart tekstblok) en van een<br />
correcte bronverwijzing voorzien.<br />
Parafrasen zijn van een correcte bronverwijzing voorzien.<br />
Informatie van wetenschappelijke bronnen wordt in <strong>de</strong> tekst voorzien van een correcte bronverwijzing.<br />
Het verslag bevat op geen enkele wijze plagiaat.<br />
27
Bijlage 3 Checklist on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een projectverslag<br />
Omslag en<br />
titelpagina<br />
Samenvatting<br />
Inhoudsopgave<br />
I<strong>nl</strong>eiding<br />
De kern van het<br />
verslag<br />
Conclusie<br />
On<strong>de</strong>rwerp<br />
De omslag is aantrekkelijk en verzorgd.<br />
De omslag bevat een titel en <strong>de</strong> naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s).<br />
De omslag bevat een geschikte illustratie.<br />
De titelpagina bevat een titel, eventuele subtitel, naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s), plaats van uitgave,<br />
maand en jaar van voltooiing en naam van <strong>de</strong> uitgeven<strong>de</strong> instantie.<br />
De samenvatting is een goe<strong>de</strong> weerspiegeling van <strong>de</strong> inhoud van het verslag.<br />
De samenvatting is een goed aaneengesloten geheel en is ook zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> inhoud van het verslag te<br />
begrijpen.<br />
De omvang van <strong>de</strong> samenvatting is niet groter dan één pagina.<br />
De inhoudsopgave blijft beperkt tot één pagina.<br />
De inhoudsopgave is overzichtelijkheid, heeft een logische in<strong>de</strong>ling.<br />
De i<strong>nl</strong>eiding is kort en bondig.<br />
De i<strong>nl</strong>eiding bevat een aa<strong>nl</strong>eiding.<br />
De i<strong>nl</strong>eiding bevat een vraagstelling (hoofd- en <strong>de</strong>elvragen).<br />
De i<strong>nl</strong>eiding bevat een (korte) introductie per hoofdstuk.<br />
Alle hoofdstukken en paragrafen hebben een logische opbouw (i<strong>nl</strong>eiding, kern en slot).<br />
De hoofdstukken hebben een logische relatie tot elkaar.<br />
De volgor<strong>de</strong> waarin <strong>de</strong> inhoud van het verslag aan <strong>de</strong> or<strong>de</strong> komt is logisch (chronologisch).<br />
De conclusie bevat <strong>de</strong> belangrijkste bevindingen van het verslag.<br />
De vraagstelling wordt beantwoord.<br />
28
Bijlage 4 Checklist on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van een bachelorscriptie<br />
Omslag en<br />
titelpagina<br />
Samenvatting<br />
Inhoudsopgave<br />
I<strong>nl</strong>eiding<br />
Achtergrond<br />
Metho<strong>de</strong><br />
Resultaten<br />
Discussie<br />
On<strong>de</strong>rwerp<br />
De omslag is aantrekkelijk en verzorgd.<br />
De omslag bevat een titel en <strong>de</strong> naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s).<br />
De omslag bevat een geschikte illustratie.<br />
De titelpagina bevat een titel, eventuele subtitel, naam/namen van <strong>de</strong> auteur(s), plaats van uitgave,<br />
maand en jaar van voltooiing en naam van <strong>de</strong> uitgeven<strong>de</strong> instantie.<br />
De samenvatting bestaat uit <strong>de</strong> aa<strong>nl</strong>eiding, vraagstelling, doelstelling, metho<strong>de</strong> (inclusief opzet),<br />
belangrijkste resultaten en voornaamste conclusie(s).<br />
De samenvatting is een goed aaneengesloten geheel.<br />
De samenvatting is zon<strong>de</strong>r <strong>de</strong> inhoud van het verslag goed te begrijpen.<br />
De inhoudsopgave blijft beperkt tot één à an<strong>de</strong>rhalve pagina.<br />
De inhoudsopgave is opgesteld volgens <strong>de</strong> IMRD-structuur.<br />
Het aantal paragrafen en subparagrafen blijft beperkt (het aantal hoofdstukken + paragrafen<br />
overschrijdt het aantal pagina's van het verslag niet).<br />
De i<strong>nl</strong>eiding blijft beperkt tot één pagina.<br />
De i<strong>nl</strong>eiding bevat een aa<strong>nl</strong>eiding (inclusief en beschrijving van het probleemveld), vraagstelling en<br />
doelstelling.<br />
De achtergrond bevat uitsluitend relevante informatie en draagt bij aan <strong>de</strong> on<strong>de</strong>rbouwing van <strong>de</strong><br />
methodologie.<br />
Alle on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> metho<strong>de</strong> zijn in <strong>de</strong> verle<strong>de</strong>n tijd beschreven.<br />
De on<strong>de</strong>rzoeksopzet (on<strong>de</strong>rzoeks<strong>de</strong>sign) wordt beschreven.<br />
De doelgroep (inclusief inclusie- en exclusiecriteria) wordt beschreven.<br />
De materialen en metho<strong>de</strong>n zijn uitvoerig beschreven en bevatten geen lacunes.<br />
De wijze waarop <strong>de</strong> verkregen gegevens zijn geanalyseerd, wordt beschreven.<br />
Alle on<strong>de</strong>r<strong>de</strong>len van <strong>de</strong> resultaten zijn in <strong>de</strong> verle<strong>de</strong>n tijd beschreven.<br />
De resultaten wor<strong>de</strong>n objectief beschreven.<br />
Bij <strong>de</strong> presentatie is gebruik gemaakt van tabellen en/of diagrammen.<br />
Vraag- en doelstelling wor<strong>de</strong>n vermeld.<br />
De belangrijkste resultaten wor<strong>de</strong>n vermeld.<br />
Sterke en/of zwakke punten wor<strong>de</strong>n benoemd (discussie).<br />
On<strong>de</strong>rzoeksresultaten wor<strong>de</strong>n in <strong>de</strong> context van wetenschappelijke literatuur geplaatst.<br />
Eventuele aanbevelingen ten aanzien van <strong>de</strong> praktijk wor<strong>de</strong>n gedaan.<br />
De conclusie geeft antwoord op <strong>de</strong> vraagstelling en is gebaseerd op <strong>de</strong> eigen resultaten.<br />
Eventuele suggesties voor vervolgon<strong>de</strong>rzoek wor<strong>de</strong>n gedaan.<br />
29