Lezing studentenvereniging Depostium Custodi - Hoornbeeck College

Voor Christenen is er ook een macht buiten het menselijke leven. Dat is God. Hij is de oorsprong, de
Schepper, de Onderhouder van het leven. Hij heeft alles te maken met het levensdoel en de
bestemming van ieder mens. De opvoeding van kinderen van Christenen richt zich op die
Werkelijkheid. We hebben net de definitie van het opvoedingsdoel gelezen zoals dat verwoord is
door ds. Golverdingen. Daarin zie je duidelijk die gerichtheid op God, op de Werkelijkheid die buiten
de mens zelf is.
Die gerichtheid op God als het eerste en hoogste doel van opvoeding en onderwijs, kunnen we onder
meer lezen in Markus 12 de verzen 31 en 32: “Gij zult de Heere uw God liefhebben uit geheel uw hart
en uit geheel uw ziel en uit geheel uw verstand en uit geheel uw kracht. Dit is het eerste gebod. En
het tweede aan dit gelijk, is dit: Gij zult uw naaste liefhebben als uzelven. Er is geen groter gebod dan
deze.”
Een keerpunt in de geschiedenis in dit opzicht wordt wel genoemd de subjectieve wending, de grote
verandering in de moderne cultuur. De bron van het zelf kwam te liggen in de mens zelf. Voor een
begrip van de mens is hij aangewezen op zichzelf. Daarmee is een nieuwe innerlijkheid ontstaan, de
innerlijke stem van de mens. Dit heeft ook alles te maken met het moreel besef. Wat is goed en wat
is kwaad? Als ik de bron van mijn leven in mezelf leg, maak ik zelf, al dan niet intuïtief uit, wat goed
en wat kwaad is. Het zelfbeschikkingsrecht zoals we dat vandaag de dag kennen en die zich
manifesteren inzake het begin en het einde van het leven, is de consequentie van die subjectieve
wending. Doorgeredeneerd is dat ook logisch. Immers als de bron van het zelf in het zelf ligt, staat de
mens dus met zijn zelfbeschikking aan het begin en het einde van het leven. In dat denken speelt God
geen enkele rol. Hij is er niet of als Hij er is, is Hij voor die vragen niet relevant. De autonome mens
bepaalt zijn leven.
Zijn betekenishorizon ligt dan in zichzelf. De authenticiteitscultuur is doorgeschoten. Het gaat om
mijn leven, om mijn ik, om de doelen die ik stel in mijn leven. Ook niet-christenen zien de negatieve
gevolgen hiervan. Zie bijvoorbeeld een van de bijdragen in het boek De grenzeloze generatie, getiteld
De onstuitbare opmars van de eigendunk. Kinderen worden prinsen en prinsesjes. Veel ouders zijn
bezig hun eigen idealen te verwezenlijken middels kinderen. Het project kind moet slagen. Al voor de
geboorte worden er allerlei plannen gemaakt. Prof. Dr. Micha de Winter uit Utrecht schrijft in zijn
boek Verbeter de wereld, begin bij de opvoeding over Zijne Koninklijke Hoogheid de Foetus.
De Canadese filosoof Charles Taylor beschrijft dat in zijn werk De malaise van de moderniteit heeft
treffend: Ik kan mijn identiteit alleen definiëren tegen de achtergrond van dingen die ertoe doen.
Maar het uitschakelen van geschiedenis, natuur, samenleving, de eisen van solidariteit, alles behalve
wat ik in mijzelf vind, houdt in dat ik alle kandidaten voor wat ertoe doet, uitschakel. Alleen als ik
besta in een wereld waarin geschiedenis, of de eisen van de natuur, of de behoeften van mijn
medemensen, of de plichten van het burgerschap, of de stem van God, of iets anders van deze orde er
wezenlijk toe doet, kan ik voor mijzelf een identiteit ontwikkelen die niet platvloers is.
Vanuit de geschiedenis kunnen we lijnen trekken naar deze tijd. Ondanks het feit dat met Descartes
de subjectieve wending werd ingezet, was eeuwenlang het culturele christendom nog
toonaangevend. Zelfs in 1789, het jaar van de Franse Revolutie waarin een felle aanval plaatsvond op
de adel en de kerk, was er nauwelijks een principiële en beredeneerde aantasting van de christelijke
zedenleer, aldus de bekende historicus Johan Huizinga.
4