Download pdf - Biomaatschappij

g e r a r d d e v r i e s b i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
54
zorgen die hen in staat stellen om aan deze normen te voldoen. Er bestaan bijvoorbeeld
uitgebreide regelingen voor het vervoer van gevaarlijke stoffen, en aan voedselproductie
worden allerlei veiligheidseisen gesteld. In andere gevallen draagt de overheid naast de
eindverantwoordelijkheid ook de operationele verantwoordelijkheid. Zo is de bescherming
tegen overstromingen een zaak van de overheid: die beslist niet alleen dat dijken
nodig zijn, maar legt ze ook aan en onderhoudt ze.
Politieke speelruimte
Al met al heeft de overheid op het terrein van de fysieke veiligheid een omvangrijk
takenpakket. Dat brengt hoge kosten en aanzienlijke bestuurlijke lasten met zich mee.
De regelingen zijn complex, en niet zelden ook voor deskundigen tamelijk ondoorzichtig.
Dat gezocht wordt naar wegen om de overheid te ontlasten en burgers en
bedrijven meer eigen verantwoordelijkheid toe te wijzen, is dan ook niet verrassend.
Toch is het lastiger dan wellicht gedacht om de vraag te beantwoorden of er op het
terrein van risicobeoordeling en risicomanagement niet meer taken en bevoegdheden
aan bedrijven en burgers kunnen worden toebedeeld, in plaats van aan de overheid.
De politieke speelruimte is feitelijk beperkt. Dat valt toe te schrijven aan drie factoren.
Ten eerste vereist veel veiligheidszorg uiterst ingewikkelde arrangementen. Vaak zijn
risico’s immers verbonden met productiewijzen die in complexe ketens zijn georganiseerd.
Neem het voedsel dat op het bord van de consument terechtkomt. De consument
moet er op kunnen vertrouwen dat de supermarkt veilige producten levert, maar om dat
te kunnen garanderen is die supermarkt afhankelijk van de kwaliteit die zijn toeleveranciers
hebben geleverd. Die zijn op hun beurt dan weer afhankelijk van de kwaliteit van
de grondstoffen die bij de productie gebruikt worden. Over de verantwoordelijkheid van
elk van de betrokkenen kan niet in isolement worden gesproken.
De veiligheidszorg in de hele keten moet goed geregeld zijn. Het herverdelen van verantwoordelijkheden
in zo’n keten is geen ‘nulsomspel’ waarbij het verzwaren van de
lasten van de een automatisch verlichting voor de andere betrokkenen impliceert. Het
versterken van verantwoordelijkheden van een bedrijfstak houdt dan ook zeker niet in
alle gevallen in dat de taken en verantwoordelijkheden van de overheid afnemen. Ook
waar de overheid de verantwoordelijkheid van de burgers wil onderstrepen – bijvoorbeeld
voor leefstijlafhankelijke gezondheidsrisico’s, zoals te vet eten en te weinig
bewegen – brengt dat doorgaans extra activiteiten en verantwoordelijkheden van de
overheid met zich mee.
Ten tweede moet er steeds meer rekening worden gehouden met het feit dat fysieke
veiligheidszorg internationale overeenkomsten vereist. Veel gevaren zijn grensoverschrijdend.
Dat geldt zowel voor de bedreigingen die samenhangen met de klimaat-
problematiek en de verspreiding van nieuwe infectieziekten, als voor diverse milieubedreigingen
en de mogelijk bedreigende consequenties van nieuwe technologieën.
Bovendien overspannen de ketens van industriële activiteiten die veiligheidszorg vereisen
– zoals het vervoer van gevaarlijke stoffen en de productie van voeding – vaak
vele landen. Bij de vormgeving van het beleid moet daarom rekening gehouden worden
met tal van internationale aspecten. De mogelijkheden van nationale overheden om
1 | 2008 Leven met onzekerheid