Download pdf - Biomaatschappij

i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
Het wassende water
Hans Middelkoop
Rivierdelta’s zijn aantrekkelijk, mensen wonen en leven er graag.
Van nature zijn het bijzondere gebieden, met een sterk afwisse-
lend landschap. Op relatief korte afstand van elkaar komen er
stranden en duinen voor, en wadden met platen en getijdengeulen.
Je hebt er estuaria – waar zoet en zout water in elkaar
overgaan – rivierlopen en riviervlakten met moerassen. Er is
zoet water beschikbaar en vruchtbare grond voor landbouw,
en rivieren en zeeën zorgen ook voor goede verbindingen met
andere gebieden. Maar door hun ligging worden delta’s wel
voortdurend bedreigd door stormvloeden en rivieroverstromingen.
Dat is een natuurlijk kenmerk van delta’s, maar vormt een gevaar
voor de mensen die er wonen.
Nederland is zo’n kustgebied met de Rijn-Maas delta, waar de
mens zich economisch kon ontplooien en in de loop van de tijd
het gebied ontgon en inrichtte. We zijn uiteindelijk, door economische
motieven gedreven, en met onze technische capaciteit
om in het landschap in te grijpen, in een vreemde situatie terecht
gekomen. We hebben veengebieden afgegraven en in de kachel
verstookt, het lage land ontwaterd voor de landbouw, en daarmee
zijn we in een onomkeerbare spiraal terechtgekomen van
inklinking – bodemdaling – diepere ontwatering.
Neem de IJssel. Die mondt uit in een zoete binnenzee, het IJssel-
meer, waarvan het peil beneden gemiddeld zeeniveau ligt.
Alleen bij laagwater en gunstige wind kan daaruit overtollig
water gespuid worden. Het zwaartepunt van onze economie
en de hoogste bewoningsdichtheid bevinden zich juist in het
lage, natte kustgebied. Een buitenstaander vraagt zich af hoe
zo’n rijke samenleving met zoveel kennis, op deze kunstmatige
en kwetsbare inrichting heeft kunnen uitkomen, en hoe lang
Nederland dat in de toekomst nog vol kan houden.
En niet alleen moeten we ons voortdurend beschermen tegen
overstroming vanuit zee en rivieren, maar als het klimaat
verandert stijgt de zeespiegel, en wordt de rivierafvoer anders.
Dijkringen: Overstromingskans
1/10.000 per jaar
1/4.000 per jaar
1/2.000 per jaar
1/1.250 per jaar
Na de watersnoodramp in 1953 werd vastgesteld wat we
acceptabele overstromingsrisico’s vinden. Dat verschilt per
gebied. Bron: Rijkswaterstaat.
Dat betekent in sommige seizoenen meer water, dus kans op
overstromingen, en in andere seizoenen juist te weinig, wat weer
andere nadelige gevolgen heeft, bijvoorbeeld voor de scheepvaart,
de landbouw, de natuur en het koelen van elektriciteitscentrales.
Daarnaast zou door klimaatverandering ook het lokale klimaat
ongunstig kunnen veranderen: meer extreme neerslag, die ons
afwateringssysteem niet snel genoeg kan afvoeren, of grote
droogte in de zomer, als er ook weinig water in de rivieren is.
Acceptabele kansen
Het waterbeheer in Nederland heeft met ten minste twee typen
problemen te maken. In de eerste plaats een meer technische,
praktische kwestie: hoe kunnen we zorgen dat we steeds vol-
Leven met onzekerheid 1 | 2008
49