Download pdf - Biomaatschappij

i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
De lessen uit onzeker fijn stof
Arthur Petersen
Het wordt er voor beleidsmakers en hun adviseurs niet eenvoudiger
op. Iedereen verwacht van ze dat ze op een verantwoorde
wijze omgaan met onzekerheid terwijl de samenleving aldoor
complexer wordt en verkeerde beleidskeuzes steeds grotere
gevolgen hebben. Omgaan met onzekerheid in beleid is daarom
een belangrijk thema. Enerzijds zijn de beleidsambtenaren op
ministeries vaak onbekend met onzekerheden en hun betekenis
en implicaties. Anderzijds worden wetenschappers die de overheid
adviseren, continu uitgedaagd door de vraag met welke
onzekerheden ze rekening moeten houden, maar vooral ook
hoe deze gepresenteerd moeten worden, zodat beleidsmakers
er rekening mee kunnen houden.
Over fijn stof in de lucht weten we zeker dat het kan leiden tot
een heel scala aan effecten op de gezondheid, tot vroegtijdig
sterven aan toe. Maar hoe groot zijn de risico’s precies, en welke
soorten deeltjes veroorzaken ze? Om de voorziene gezondheid-
srisico’s te verminderen heeft de Europese Unie luchtkwaliteitsnormen
in de vorm van grenswaarden voor fijn stof vastgesteld.
Aan deze grenswaarden moet sinds 1 januari 2005 in alle lidstaten
voldaan worden. De grenswaarden gelden ook in die
gebieden waar geen mensen wonen. Naast onzekerheid over de
grootte van het gezondheidseffect, is er ook onzekerheid over de
fijnstofconcentraties zelf.
Té onbetrouwbaar
De achtergrondconcentraties (zonder bijvoorbeeld verkeersemissies)
van fijn stof worden ieder jaar door het Milieu- en
Natuurplanbureau (MNP) voor iedere plek in Nederland bepaald
aan de hand van metingen en modellen. Dit gebeurt voor het
heden en voor de toekomst. Door met fijnschalige modellen
lokale emissies bij deze achtergrondkaart op te tellen, kunnen
overheden bepalen of voorgenomen nieuwe activiteiten – zoals
de aanleg of verbreding van een snelweg – zullen leiden tot een
overschrijding van de normen. In alle overschrijdingsgebieden
46
1 | 2008 Leven met onzekerheid
Dr. A.C. Petersen (1970) is als specialist in omgaan met onzekerheid
verbonden aan het Milieu- en Natuurplanbureau (MNP) in
Bilthoven. Daarnaast was hij lid van de Nederlandse delegatie
van het Intergovernmental Panel on Climate Change, en van de
redactie van het academische tijdschrift Journal on Science and
World Affairs.
moeten op verzoek van de Europese Commissie saneringsplannen
worden opgesteld, teneinde in 2010/2015 aan de grenswaarden te
kunnen voldoen.
Een specifiek Nederlands probleem is dat daarnaast de Raad van
State controleert of individuele bouwprojecten binnen de toekomstige
grenswaarden passen en daarbij die grenswaarde zeer
absoluut (tot op de tiende microgram nauwkeurig) interpreteert,
terwijl de onzekerheidsmarge van de gebruikte metingen en
modellen enkele microgrammen bedraagt. De bijdrage van indivi-
duele bouwprojecten is zelden significant vast te stellen. De wet-
gever overvraagt hier de wetenschap. Als aan de hand van de
resultaten van één model (van het MNP, of van het model dat
door de vergunningaanvrager wordt gebruikt) blijkt dat een
project zal resulteren in zelfs een minimale overschrijding van de
norm, dan blokkeert de Raad van State dat project. De betrokken
wetenschappers van het Milieu- en Natuurplanbureau vinden
dit oneigenlijk gebruik van hun modeluitkomsten, aangezien de
metingen en modellen té onbetrouwbaar zijn op het door de wet
vereiste detailniveau.
Ook landelijk gemiddeld is er sprake van grote onzekerheid in de
metingen. Zo bleken onverwachts de concentraties in 2004 en
2005 beduidend lager te liggen, ontdekte een statisticus van het
MNP. Het lijkt erop dat deze lagere concentraties toe te schrijven
zijn aan de installatie van andere meetapparaten. Daardoor
bevatten de in maart 2006 opgeleverde nieuwe achtergrondkaarten
tien tot vijftien procent lagere concentraties dan eerder