Download pdf - Biomaatschappij

g e o r g f r e r k s
20
b i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j
miljoenen vluchtelingen en ontheemden.
Bovendien leidt de ene crisis vaak weer tot een andere. Natuurrampen ondermijnen
de veerkracht van samenlevingen en individuen, waardoor hun kwetsbaarheid voor
een volgende ramp alleen maar groter wordt, terwijl ook oorlogen vrijwel altijd een
negatieve spiraal in werking zetten. In veel landen dient een nieuwe ramp zich al aan
voordat men de gevolgen van de vorige ramp goed en wel te boven is gekomen. In
sommige rampgevoelige landen groeit de economie elk jaar opnieuw een à twee procent
minder dan normaal vanwege verliezen en schade door rampen. Alle reden de oorzaken
van rampen eens goed onder de loep te nemen en na te gaan welke trends er zijn te
onderscheiden, om ze beter het hoofd te leren bieden, of liever nog ze te voorkomen.
Wat, hoe vaak en hoeveel
Wat is precies een ramp, hoe vaak komen rampen voor en hoeveel slachtoffers maken
ze nu eigenlijk? Over definities kan heel lang worden gesproken, maar er zijn globaal
drie criteria. Het eerste betreft het aantal doden of overig getroffenen. Het Centrum voor
Onderzoek naar Rampenepidemiologie (CRED) houdt een wereldwijde database bij. De
benedengrens die daar gehanteerd wordt, is tien doden en honderd overig getroffenen.
Daarnaast wordt vaak gesteld dat de autoriteiten de noodsituatie moeten uitroepen of
dat er gevraagd moet worden om internationale hulp. Dat laat namelijk zien dat de
noodsituatie de lokale capaciteit te boven gaat. Volgens het World Disasters Report
2005 bedroeg het aantal gerapporteerde rampen met een natuurlijke of technologische
aanleiding tussen 1995 en 2004 gemiddeld bijna 600 per jaar. Maar het aantal rampen
groeide in die periode sterk: tussen 2000 en 2004 waren het er gemiddeld 55 procent
meer dan in het tijdvak 1994-1999. De sterkste groei bleek op te treden in landen met
een laag ontwikkelingsniveau, zoals Afrika, waar het aantal rampen zich verdubbelde.
Er is dus verband met sociale en politiek-economische factoren en het niveau van
ontwikkeling. In die tien jaar tot 2004 vielen er jaarlijks gemiddeld ruim 90.000
dodelijke slachtoffers. Het aantal getroffenen dat gewond werd, bezittingen of
huisvesting verloor, zijn werk kwijtraakte of andere schade leed was echter vele
malen hoger, en kwam uit op gemiddeld ruim 253 miljoen mensen per jaar. Ook dat
aantal groeide, tussen 1999 en 2004 gemiddeld met een derde, terwijl er in de minst
ontwikkelde landen een verdubbeling optrad. De schade ten gevolge van al deze
rampen wordt geschat op gemiddeld bijna 74 miljard dollar per jaar. Als je kijkt naar de
cijfers van het World Disasters Report 2005 zijn rampen dus bepaald geen marginaal
verschijnsel te noemen. Er is juist reden tot ernstige zorgen, zeker als we letten op de
snel verslechterende trends en het feit dat we vaak met een onderrapportage te maken
hebben, omdat de statistiek in veel landen gebrekkig is of zelfs geheel ontbreekt.
Cijfers over oorlogen en conflicten zijn overigens nog minder betrouwbaar. De laatste
jaren ligt het aantal gewapende conflicten ongeveer op veertig per jaar. Naar het
precieze aantal doden blijft het echter vaak gissen. Vanwege de grote verschillen tussen
individuele conflicten geven gemiddelde aantallen bovendien nauwelijks zinvolle
informatie. Er kunnen enige tienduizenden dodelijke slachtoffers zijn (Sri Lanka), maar
ook honderdduizenden (Rwanda, Darfur), en het kan zelfs oplopen tot vier à vijf miljoen
1 | 2008 Leven met onzekerheid