Download pdf - Biomaatschappij

More documents

Recommendations

Info

i o - w e t e n s c h a p p e n e n m a a t s c h a p p i j Zwartepieten met zieke koeien Ruth Mourik Halverwege de jaren zeventig begon het. Bij tientallen melkveehouders in alle delen van Nederland werden er koeien ziek. Honderden. Ze vermagerden zonder reden, waren vaak ernstig verzwakt, hadden last van allerlei abcessen, kreupelheid, drachtige koeien hadden spontane abortussen. Een deel stierf of moest worden afgemaakt. Het was de aanzet tot eindeloze controversen met de overheid. De veehouders meenden namelijk dat hun melkvee ziek werd door het drinken van vervuild oppervlaktewater. Want dat water rook naar rotte eieren, en de fauna en de flora in en om de sloten gingen dood. Twee oorzaken werden er gezien. Een deel van de veehouders schreef de vervuiling toe aan giftige stoffen zoals sulfaat en nitriet, die in de sloten rondom het land terechtkwamen door de inklinking van veen. Dat inklinken kwam zowel door natuurlijke verdroging als door de kunstmatige onderbemaling van land, Afdammingen in sloten die verschillende waterpeilen mogelijk maken. Foto’s: Ruth Mourik 12 1 | 2008 Leven met onzekerheid Dr. R.M. Mourik (1973) werkt als senior onderzoeker bij de afdeling beleidsstudies van het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) in Petten. die bedoeld is om het droog genoeg te maken voor bewerking of beplanting. Maar een andere groep meende dat de watervervuiling veroorzaakt werd door riooloverstorten. Dat zijn plekken waar rioolwater ongezuiverd op het oppervlaktewater geloosd wordt, iets dat gebeurt wanneer het riool het afvalwater niet kan verwerken, bijvoorbeeld bij hevige regenval. De veehouders gingen met hun klachten naar de overheid, maar daar erkende men de watervervuiling niet. De stellingname luidde dat de vervuiling van riooloverstorten verwaarloosbaar was, en de vervuiling van het water in veengebieden eerder het gevolg van
z w a r t e p i e t e n m e t z i e k e k o e i e n r u t h m o u r i k illegale lozingen van boeren. Wat volgde, waren controversen waarin gedurende meer dan twintig jaar veehouders, overheden en wetenschappelijke instituten debatteerden. Steeds ging het over de verantwoordelijkheid en aansprakelijkheid voor ofwel de riooloverstortvervuiling ofwel de vervuiling als gevolg van de veenafbraak. Pas na jaren van wetenschappelijk onderzoek en publieke debatten gaf de Nederlandse overheid begin jaren negentig toe dat het water in veel sloten vervuild was door riooloverstorten of veenafbraak. Maar dat er heel goed een relatie tussen die vervuiling en de ziekte van de koeien kon bestaan, erkende men nog steeds niet. Onuitvoerbaar In de jaren negentig besloten waterschappen in Noord-Holland uiteindelijk de watervervuiling in de polders te onderzoeken, ook al was nog niet wetenschappelijk aangetoond dat het vee daardoor ziek werd. De waterschappen stelden voor om het waterniveau te verhogen om de afbraak van veen tegen te gaan, en om de waterwegen vaker door te spoelen om de riooloverstortvervuiling te verdunnen. Plannen die stuitten op zulke grote praktische bezwaren dat ze onuitvoerbaar bleken. Polders waarin zowel wonen, gewassen telen als vee fokken mogelijk is, vragen namelijk om verschillende waterpeilen, en dat bleek onuitvoerbaar. Dat zit als volgt: gewassen hebben droge voeten nodig, en agrariërs moeten met zware machines op het land kunnen werken. Daarvoor moet het waterpeil dus laag zijn. Maar land voor veehouderij mag veel natter zijn, en een hoger waterpeil hebben. Om die verschillende waterpeilen mogelijk te maken moesten veel sloten afgedamd worden. Doorspoelen van de vervuiling of verhoging van het waterpeil was niet mogelijk zonder dat dat ten koste ging van ofwel de gewassen ofwel het vee. En zelfs wanneer de keuze tussen gewassen of vee gemaakt zou kunnen worden, dan nog was verhoging van het waterpeil niet mogelijk omdat er op het natte land zeldzame vogels broedden. Hun habitat mag niet verstoord worden. Er was dus geen oplossing denkbaar in de vorm van aanpassing van de waterinfrastructuur. Uitgemolken De overheid erkende in de jaren negentig nog steeds niet dat er waarschijnlijk een relatie was tussen de zieke koeien en de watervervuiling, omdat de wetenschap niet in staat was om een © Sabine Joosten / Hollandse Hoogte direct causaal verband te leggen tussen de watervervuiling en de ziekteverschijnselen onder melkvee. Er waren zo veel factoren die van invloed konden zijn op de gezondheid van het vee, dat het volgens wetenschappers onmogelijk was om te stellen dat enkel de watervervuiling de ziekte veroorzaakte. Onderzoekers wezen er bijvoorbeeld op dat de koeien waarschijnlijk ziek werden van het water doordat ze minder weerstand dan vroeger hadden, omdat het vee letterlijk tot het maximum werd uitgemolken. Wat ook kon meespelen, was dat veel veehouders tegenwoordig veel meer koeien hadden dan vroeger. Dat kon leiden tot stress bij de dieren, die daardoor minder weerstand kregen, of tot minder tijd om elk dier afzonderlijk in de gaten te houden. Door alle onzekerheden kwamen de wetenschappelijke instituten uiteindelijk met de conclusie dat hoewel ze een causaal verband niet konden vaststellen, ze vanwege de complexiteit van het probleem die mogelijkheid ook niet konden uitsluiten. Dit dreef tientallen veehouders vanaf de jaren tachtig naar de rechtbank. Maar ook de rechters bleken grote behoefte te hebben aan wetenschappers die een direct, één-op-één causaal verband wilden leggen tussen de watervervuiling en het zieke vee. Zonder dat durfden de rechtbanken het niet aan om een besluit te nemen over wie verantwoordelijk was. In rechtbankuitspraken, als die er al kwamen, werd telkens gevraagd om meer wetenschappelijk onderzoek naar het oorzakelijk verband tussen de watervervuiling en het zieke vee. Intussen heeft een heel klein aantal veehouders van de overheid en waterschappen tweederde van de kosten vergoed gekregen die ze moesten maken om hun vee leidingdrink- water te kunnen geven. De andere veehouders moeten de overstap naar leidingwater, als ze die al kunnen betalen, zelf financieren. In de praktijk is er feitelijk nog niet veel veranderd. Leven met onzekerheid 1 | 2008 13
Page 1 and 2: Bio-Wetenschappen en Maatschappij L
Page 3: Cahier 1 | 2008 Leven met onzekerhe
Page 6 and 7: i o - w e t e n s c h a p p e n e n
Page 8 and 9: m a r j o l e i n v a n a s s e l t
Page 16 and 17: Een van de belangrijke waardes van
Page 22 and 23: g e o r g f r e r k s 20 b i o - w
Page 24 and 25: g e o r g f r e r k s Een VN-helico
Page 26 and 27: g e o r g f r e r k s De Oostersche
Page 30 and 31: w i m p a s s c h i e r vragen voor
Page 34 and 35: p i e t e r v a n v o l l e n h o v
Page 40 and 41: a n d r é h e n k e n [r e d a c t
Page 50 and 51: a r t h u r p e t e r s e n risico
Page 52 and 53: h a n s m i d d e l k o o p 50 b i
Page 56 and 57: g e r a r d d e v r i e s b i o - w
Page 58 and 59: g e r a r d d e v r i e s b i o - w
Page 64 and 65:
e s t h e r t u r n h o u t h e r m
Page 66 and 67:
i o - w e t e n s c h a p p e n e n
Page 68 and 69:
Page 70 and 71:
show all

Download pdf - Biomaatschappij

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?