Protocol Vroegtijdige Inzet Partusassistentie (VIP) - vvt

Protocol 

Vroegtijdige Inzet 

Partusassistentie (VIP) 

Lesmateriaal in het kader van de scholing Vroegtijdige Inzet Partusassistentie


Vroegtijdige inzet kraamverzorgende 

bij partusassistentie 

Dit is een uitgave van Naviva kraamzorg. Niets van deze uitgave 

mag worden verveelvoudigd of openbaar gemaakt door middel 

van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan 

ook, zonder voorafgaande toestemming van de uitgever. Hoewel 

deze uitgave met grote zorgvuldigheid is samengesteld, 

aanvaardt Naviva geen aansprakelijkheid voor eventuele schade 

als gevolg van mogelijke onjuistheden of onvolledigheden in 

deze uitgave. 

© Naviva kraamzorg, 2010. 

Postbus 2190 AD, Deventer


3 



Inhoud 

Blz.: 

Vroegtijdige inzet kraamverzorgende bij partusassistentie 

1. Doel protocol en bijlage 4 

2. Toepassing 4 

3. Ontstaan en ontwikkeling protocol en bijlage 4 

4. Waarborging deskundigheid kraamverzorgenden 4 

5. Inzetten van een VIP 4 

Bijlage 1: Protocol VIP 6 

Doel bijlage 6 

Inleiding 6 

1. Achtergrondinformatie over de verschillende fasen en processen 7 

2. De start van de begeleiding 10 

KRACHTIGE WEEEN 12 

RUST 13 

RUGPIJN 14 

VERVOLG RUGPIJN 15 



COMFORT 18 

COMFORT 19 

COMFORT 20 

Bijlage 2: Uitleg terminologie partogram 21 

Bijlage 3: Zwangerschapsgymnastiek 25 

Bijlage 4: Als de bevalling heel snel gaat … 28 

Verwijzing naar documentatie 29


4 



Vroegtijdige inzet kraamverzorgende bij partusassistentie 

1. Doel protocol en bijlage 

• De verloskundige en kraamverzorgende zijn bekend met de werkafspraken omtrent de vroegtijdige inzet 

van de kraamverzorgende bij partusassistentie. Dit draagt bij aan het bewerkstelligen van een positieve 

bevallingservaring in de thuissituatie. 

• De kraamverzorgende beschikt over de kennis en vaardigheden om op een goede manier ondersteuning 

te kunnen geven tijdens de latente en/of actieve fase van de baring. 

2. Toepassing 

Dit protocol is van toepassing voor verloskundigen en kraamverzorgenden bij vroegtijdige inzet partusassistentie. 

In het protocol staan de werkafspraken omtrent vroegtijdige inzet beschreven. Bij het protocol hoort de bijlage 

“Inhoudelijke achtergrond informatie Protocol Vroegtijdige Inzet Partusassistentie”. Hierin staat de kennis en de 

ondersteuningsmogelijkheden beschreven die een kraamverzorgende bij een vroegtijdige inzet aan de barende 

en haar partner kan bieden. 

3. Ontstaan en ontwikkeling protocol en bijlage 

In de kwaliteitskringen van Naviva Kraamzorg werken verloskundigen, kraamverzorgenden en JGZ-verpleegkundigen 

samen aan kwaliteit en afstemming in de keten. Binnen de kwaliteitskring van de regio Twente ontstond 

het idee van vroegtijdige inzet van de kraamverzorgende bij partusassistentie. Hierna is uitgewerkt wat de rol en 

de hierbij benodigde vaardigheden van de kraamverzorgende kan zijn ter ondersteuning van de latente en/of 

actieve fase van de baring in de thuissituatie. Dat heeft geresulteerd in het eerste concept van dit protocol en de 

bijlage. 

In juli 2009 is Naviva kraamzorg in samenwerking met de KNOV de projectgroep VIP (Vroegtijdige Inzet Partus- 

assistentie) gestart. In deze projectgroep zijn dit protocol en de bijbehorende bijlage vastgesteld. In november 

2009 zal in het hele werkgebied van Naviva gestart worden met de pilot “Vroegtijdige Inzet Partusassistentie”. 

4. Waarborging deskundigheid kraamverzorgenden 

De kraamverzorgenden van de partusteams zullen, om goede begeleiding tijdens de ontsluiting te kunnen 

bieden, een theoretische en praktische scholing volgen, waarvan de inhoud is vastgesteld door de projectgroep 

VIP. Jaarlijks wordt vervolgens elke medewerker die partusassistentie verleent in de gelegenheid gesteld deel te 

nemen aan een bijscholing om kennis op te frissen. Eens in de twee jaar wordt deze basisscholing verplicht 

herhaald met toevoeging van andere mogelijke complicaties tijdens de partus. 

5. Inzetten van een VIP 

5.1 Voorbereiding op de bevalling 

De verloskundige kan tijdens de zwangerschap de mogelijkheid tot vroegtijdige ondersteuning van een kraamverzorgende 

bespreken met zwangeren en hun partner die thuis gaan bevallen. Eveneens wordt deze mogelijkheid 

geboden aan clienten die poliklinisch gaan bevallen. De kraamverzorgende kan dan ingezet worden 

wanneer de baring begonnen is en zolang de client nog thuis is. Het perspectief op de baring kan door de 

mogelijkheid van vroegtijdige ondersteuning positief beïnvloedt worden. Voor veel zwangeren en hun partner en 

met name de nulliparae kan het vooruitzicht om grote delen van de baring alleen te moeten doen, beangstigend 

werken. Dit sluit aan bij bijlage 3 van de standaard “Niet vorderende ontsluiting”. Conclusies uit de wetenschap-


5 



pelijke onderbouwing. H5;23 en H9; 60 en 61 en H 11. Hieruit blijkt dat steun bij de baring het perspectief van de 

barende vrouw positief beïnvloed. 

De uren die de kraamverzorgende voor partusassistentie wordt ingezet worden door de zorgverzekeraars vanuit 

het “Inhoudelijk kader partusassistentie” dat landelijk is vastgesteld in 2006, vergoed. Hiervoor geldt de gebruikelijke 

eigen bijdrage die aan de client wordt doorberekend. Deze eigen bijdrage kan eveneens vergoed worden 

door de zorgverzekeraar. Dit is afhankelijk van de verzekeringspolis die de client heeft afgesloten. 

De zwangere en haar partner worden ook door de verloskundige verder voorbereid op de bevalling. 

Verwachtingen, angst, pijn en pijnstilling worden bespreekbaar gemaakt. De cliënt wordt betrokken bij het te 

volgen beleid, en eventueel gestimuleerd, een geboorteplan te maken. Een matige voorbereiding kan leiden tot 

verkeerde verwachtingen, onnodige angst, onvoldoende voorbereiding op het omgaan met de baringspijn. 

De zwangere en haar partner kunnen zich op meerdere manieren voorbereiden op de partus. Vele zwangeren 

maken hiervoor gebruik van zwangerschapseducatie. Dit wordt waardevol gevonden maar heeft geen bewezen 

effect op bijvoorbeeld verminderde vraag naar pijnstilling. De voordelen van zwangerschapseducatie zijn dat ze 

technieken leren om met baringspijn om te gaan en informatie krijgen over het verloop van de bevalling. 

5.2 Wanneer laat de verloskundige de kraamverzorgende oproepen? 

Bij het eerste bezoek aan de barende verricht de verloskundige onderzoek en zij observeert en registreert. Zij 

bespreekt haar bevindingen en overlegt met de barende en haar partner. De verloskundige krijgt een eerste 

indruk van de mate van de nodige en aanwezige ondersteuning en de aanwezige draagkracht van de zwangere 

en heeft al tijdens de zwangerschap de wensen van de zwangere omtrent ondersteuning door een kraamverzorgende 

doorgesproken. Als de verloskundige inschat dat vroegtijdige ondersteuning door een kraamverzorgende 

vanaf dat moment wenselijk is, dan belt ze naar de kraamzorgorganisatie om een kraamverzorgende in te zetten. 

Deze beslissing kan ook tijdens een later bezoek plaatsvinden. De ondersteuning door de kraamverzorgende kan 

geboden worden in de latente en/of actieve fase. Uit onderzoek blijkt dat vroegtijdige continue ondersteuning 

meer effect heeft dan dat het later wordt ingezet (Hodnett 2003, Simkin and O’Hara 2002). 

Indien intensieve ondersteuning nodig is, wacht de verloskundige in principe bij de cliënt tot de kraamverzorgende 

gearriveerd is. Zij bespreken dan de situatie en mogelijke manieren ondersteuning. Het kan in geval van nood 

of bijzondere drukte zijn dat de verloskundige al vertrokken is als de kraamverzorgende arriveert. De verloskundige 

heeft dan een schriftelijke overdracht voor de kraamverzorgende klaarliggen en zij hebben nog telefonisch 

contact. 

5.3 Welke rol heeft de kraamverzorgende bij het bevorderen van de ontsluiting? 

In de bijlage staan de kennis en vormen van ondersteuning beschreven die de kraamverzorgende aan de barende 

en haar partner kan bieden. (bijlage: Inhoudelijke achtergrond informatie Protocol Vroegtijdige Inzet Partusassistentie). 

Hierin staat ook het gebruik van het partogram beschreven.


6 



Bijlage 1: 

Inhoudelijke achtergrond informatie Protocol Vroegtijdige Inzet Partusassistentie 

Bron: 

Beter bevallen P. Simkin, R. Ancheta. Redactie: T. van Tuyl en M. Zwart (De uitgever heeft toestemming verleent voor 

overname van de illustraties) 

Doel bijlage 

Als een kraamverzorgende ingezet wordt ter ondersteuning van de ontsluitingsfase, dient zij kennis te hebben 

van het geboorteproces en te weten welke praktische vaardigheden uitgevoerd kunnen worden tijdens deze 

periode. Om een professionele ondersteuning te kunnen geven is het volgende van belang: 

• De kraamverzorgende kent het verschil tussen de latente en actieve fase. 

• De kraamverzorgende weet hoe ze de vrouw in partu en partner in de ontsluitingsfase naar behoefte veiligheid 

en ontspanning kan bieden. 

• De kraamverzorgende weet hoe ze de barende kan ondersteunen tijdens pijnbeleving, angst en onzekerheid. 

• De kraamverzorgende weet wanneer zij de verloskundige buiten de gemaakte afspraken moet inschakelen. 

Inleiding 

De hersenwerking en het geboorteproces 

Michel Odent beschrijft dat het geboorteproces voortkomt uit het primitieve gedeelte van de hersenen, net als bij 

zoogdieren. Een mens heeft primitieve (uit de oertijd) en nieuwe hersenen. Hij pleit er voor dat vrouwen tijdens 

de bevalling het nieuwe gedeelte van de hersenen uitschakelen. Andere zoogdieren zoeken privacy, een gezellige, 

comfortabele en rustige plek met weinig licht als zij op het punt staan te bevallen. Zo’n omgeving vermindert 

de werking van de nieuwe hersenen en laten de middenhersenen en hersenstam het geboorteproces in gang 

zetten.


7 



1. Achtergrondinformatie over de verschillende fasen en processen 

Voor kraamverzorgenden is het van belang om diverse fasen en processen te herkennen om bepaald gedrag en 

uitingen tijdens de baring te kunnen verklaren. Het is bepalend voor haar vorm van begeleiden. 

Kenmerken van de verschillende fasen: 

Zwangerschap 

Baring 

Actieve fase 

Voorbereidings- of transformatiefase 

Latente fase 

Start proces cervicale ver- In toenemende mate 

Dunne, verstreken cervix. 

werking en verstrijking. verstrijkende cervix. 

Verstrijking 

Ontsluiting 

Contracties 

Indaling van 

het caput 

Cervix kan zich 1 - 2 cm. 

openen, bij multiparae soms 

verder. 

Toename Braxton-Hickscontracties 

in frequentie en 

coördinatie. 

Meestal worden deze 

contracties ervaren als harde 

buiken. 

Start geleidelijke indaling in 

het bekken, met name bij 

nullparae. 

Cervix opent zich geleidelijk tot 3 - 5 cm. Tenminste 3 cm. ontsluiting, 

ontsluitingssnelheid neemt 

toe. 

Tenminste 2 contracties per 10 min. 

Grote individuele variatie in weeënpatroon. 

Geleidelijke toename in duur, kracht, frequentie en 

regelmaat. 

Meestal wordt de zwangere zich in deze fase voor het 

eerst bewust van (matig pijnlijke) weeën. 

Wanneer begint de vrouw bewust haar weeën op te vangen 

Krachtige, pijnlijke weeën, 

duur gem. 60 - 80 sec., frequentie 

elke 2 - 3 min. 

Actief opvangen van de 

weeën is meestal nodig. 

Geen verdere indaling van betekenis. Verdere indaling in het 

bekken. 

Als een wee niet langer te negeren is, als ze niet kan blijven doorlopen of doorpraten tijdens de weeën. Dan 

pas en niet eerder gaat de vrouw bewust haar weeën opvangen. Ontspanning, langzame diepe ademhalingen, 

zuchten en de aandacht ergens oprichten zijn heel bruikbaar in deze periode. Voor die tijd kan ze zoveel mogelijk 

doorgaan met haar normale bezigheden. ’s Nachts rusten, ook al kan ze niet slapen. Laat er iemand bij haar zijn 

als ze dat prettig vindt. De vrouw kan direct bij de start van een wee in welke fase dan ook de buik vasthouden 

en optillen. Dit is effectief bij rugpijn in combinatie met slappe buikspieren, een kort bovenlijf of een vroegere 

rugblessure. Weeën werken dan efficiënter. 

Gemiddelde duur van een partus: 

Het verloop en de duur van de ontsluitingsfase is zeer individueel bepaald. Het ontsluitingsproces verloopt niet 

altijd lineair. 

Nulliparae Multiparae 

Gemiddeld Spreiding Gemiddeld Spreiding 

Latente fase 7,5 uur 15 - 16 uur 5,0 uur 16 uur 

Actieve fase 7,0 uur 13 - 19 uur 5,0 uur 12 uur 

Totale duur 

vanaf regelmatige 

contracties 

10 - 14 uur 2 - 47 uur 8 - 10 uur 1 - 36 uur


8 



Het verloop van de partus 

De verloskundige registreert het verloop van de bevalling. Het verloop van de bevalling kan in kaart gebracht 

worden in een partogram. In de praktijk zien we verschillende methodieken. 

Het partogram 

Een partogram geeft in één oogopslag het hele verloop weer van de baring in tijd. De KNOV beveelt een partogram 

aan. Een partogram geeft inzicht in het verloop van de latente en de actieve fase d.m.v. verschillende grafieken. 

De onderbroken lijn/de waarschuwingslijn weerspiegelt de ontsluiting van 1cm/uur. De verloskundige vult 

het partogram in. In de grafiek is een NVO direct zichtbaar door de registratie van de gesignaleerde ontsluiting in 

het gebied rechts naast de zwart doorlopende actielijn. 

Afbeelding van een partogram.


9 



Gedragsobservaties tijdens de voortgang van de baring van latent naar actief 

Mogelijke gedragsobservaties: 

• Van extravert naar introvert. 

Ogen dicht; loom bewegen; niet meer lachen of praten; geen besef van tijd; anderstaligen meer moeite met 

Nederlands. 

• Dwanghandelingen. 

Ritmische bewegingen, moet hand of object vasthouden, voorkeurshouding; 

• Controle. 

Laat alles los en geeft zich over aan het baringsproces. Ze geeft zich volledig over aan de verloskundige. In 

het begin zoekt de vrouw bevestiging dat ze het goed doet, later volgt ze haar eigen ritme. 

• Decorum verlies. 

Beleefdheidsvormen vervallen omgevingsfactoren gaan storen; vertrouwde mensen moeten het ontgelden, 

zonder gene ontbloot liggen. 

• Onrust aan einde ontsluitingsfase. 

Bewegingsdrang, paniek, wanhoop, wil ermee ophouden, eist pijnstilling of sectio. 

• Reactie partner. 

Verontschuldigen voor gedrag van barende; kan het niet langer aanzien. 

• Hulpvraag. 

Aan het begin belt vrouw zelf met verloskundige - later belt partner; oproep om te komen wordt steeds 

dwingender- met name bij multi’s: “verloskundige moet nu komen. 

Mogelijke fysieke kenmerken zijn: 

• Tekening gezicht. 

Rode blossen, heftig transpireren, zweetdruppels bovenlip. Wit masker rond mond. 

• Bloed- en slijmverlies. 

• Toename weeën frequentie en intensiteit. 

• Drukgevoel. 

Voorafgaand aan reflectoire persdrang. 

Buik welft als een golf bij persdrang. 

Vliezen breken spontaan. 

• Braken. 

(Hier is geen voorspellende waarde aan te geven qua ontsluiting). 

Hormonen en processen die meespelen bij de aanmaak van krachtige weeën: 

Het hormoon prostaglandine helpt het bevallingsproces in gang te zetten Een vrouw die zich niet veilig voelt 

roept de productie van stresshormonen op. Deze vertragen het proces. 

Oxytocine is het hormoon dat zorgt voor goede en effectieve weeën. Voor een goede en doorgaande baring 

moet er voldoende oxytocine worden aangemaakt. De oxytocine aanmaak wordt bevorderd doordat de vrouw 

zich veilig en gesteund voelt. Warmte en aanraking zijn ook bevorderende factoren. Oxytocine wordt geremd 

door adrenaline, het hormoon wat aangemaakt wordt bij stress en bijvoorbeeld kou. Een vrouw die zich niet veilig 

voelt of angstig is maakt adrenaline aan. Veel oxytocine verhoogt de pijngrens en kalmeert de moeder. 

Effecten op de moeder bij angst of ongerustheid tijdens de bevalling 

Grote hoeveelheden catecholamine (stresshormonen) tijdens de ontsluitingsfase zorgen ervoor dat: 

• De bloedstroom naar de baarmoeder afneemt. 

• De weeën afnemen. 

• De ontsluitingsfase langer duurt. 

• De bloedstroom naar de placenta afneemt.


10 



• Er minder zuurstof beschikbaar is voor de baby. 

• De baby zelf catecholaminen gaat produceren, waardoor de baby minder zuurstof verbruikt en de hartslag 

van de baby wordt vertraagd. 

• De vrouw in toenemende mate gebeurtenissen negatief en pessimistisch beoordeelt. 

• Grote hoeveelheden catecholamine (stresshormonen) tijdens de uitdrijvingsfase veroorzaken dezelfde effecten 

op de baby als hierboven genoemd. 

• ‘fetal ejection reflex’ (een snelle geboorte als een reflex op de slechte omstandigheden) 

Veel vrouwen vertonen vlak voor de geboorte van hun kind angst, woede of zelf euforische gevoelens, typische 

reacties op stresshormonen. 

De behoefte van de vader tijdens de bevalling 

Er zijn vaders die erg nerveus zijn en niet goed weten wat hun rol nu precies is op het moment dat de bevalling 

begonnen is. Regelmatig horen we dat een bevalling het zwaarste en meest uitputtende is wat ze in hun leven 

hebben meegemaakt. Stressvol zijn de geuren, beelden en geluiden, de pijn het bloed, de veranderingen in 

het uiterlijk van hun partner en de wisselende emoties en het gevoel van verantwoordelijkheid daarvoor. Wat 

te doen, waar te gaan staan, wel of niet aanraken in het bijzijn van “vreemden”. Er wordt wel veel van hun geëist 

tijdens de afwezigheid van de verloskundige terwijl ze zelf ook zo betrokken zijn en begeleiding nodig kunnen 

hebben. Een vader hoort erbij. Zijn aanwezigheid is belangrijk voor de relatie tussen het paar en hun baby. Het 

betrekken van de partner bij de bevalling is dan ook een logische stap. 

2. De start van de begeleiding 

Opbeurende maatregelen 

• Stel je voor op een geschikt moment en noem de vrouw duidelijk bij haar naam om contact te krijgen. 

• Creëer een sfeer die bemoedigend werkt op de vrouw vraag naar haar wensen: ontspanningstechnieken/ 

ritmische bewegingen, rustig stemgebruik (steunen en zuchten), ademhalingstechnieken. 

• Ga na hoe de vrouw zich voelt. Laat haar vooral spontaan reageren, zich niet hoeven inhouden. 

• Mogelijk heeft de vrouw een belastend heden of verleden wat nu opspeelt. 

• Voelt ze zich niet “te naakt”. Doe daar anders wat aan. 

• Is er niet iemand aanwezig die haar onrustig maakt. Ga na of je daar op in kunt spelen. Als ze alleen wil zijn in 

de badkamer geef daar dan ruimte voor. 

• Als er kinderen bij mogen zijn blijft het van belang dat de vrouw en haar partner zich alleen richten op de 

partus. Goede verzorging door anderen is dus een must. 

• Geef de partner suggesties die hij kan gebruiken net zo lang als de vrouw dat wil: massage, tijd opnemen 

van weeën en ademhalingen, betten van het gezicht, prijzen en bemoedigen, haar toespreken met een laag 

ritmisch stemgeluid 

• Moedig de vrouw of het paar aan beschikbare hulpmiddelen te gebruiken zoals: warme/koude kompressen, 

douche, geboortebal, ijsjes en drankjes, ligstoel, cd-speler, televisie, het licht dimmen, geuren, foto’s, makkelijke 

kleding. Het is goed als het paar daar al tijdens de zwangerschap over nadenkt. 

• Bij uitputting e.d. kun je haar opfleuren door veranderingen voor te stellen, zoals haar gezicht te wassen, haren 

kammen, tanden poetsen, een stukje lopen, luisteren naar aangename muziek. Zeker na een lange nacht 

met weinig vooruitgang en de zon opkomt… 

• Neem de hieronder genoemde fysiologische maatregelen. 

Fysiologische maatregelen 

• Laat de vrouw ieder uur haar blaas legen, een volle blaas doet de pijn toenemen en kan de indaling bemoeilijken. 

Ze voelt de aandrang minder goed door de weeën. 

• Zorg ervoor dat de vrouw niet uitdroogt of honger krijgt. Tenzij er mogelijk een operatie staat te verwachten. 

Geef voldoende vocht en licht verteerbaar eten (niet te vet of te gekruid) om een daling in de bloedsuiker-


11 



spiegel te voorkomen: energie drank, sapjes, bouillon,looizuur vrije thee, water ijslolly’s. Tijdens de actieve 

fase wordt de eetlust minder, er is wel dorst. Sommige vrouwen geven over tijdens de ontsluitingsfase, dit 

geeft kans op uitdroging. Het vermijden van drinken vermindert de kans op overgeven niet. Biedt de vrouw 

daarom kleine slokjes water en vruchtendrank aan. Tegen zuurbranden kan een lepel vla worden aangeboden. 

• Help de vrouw een prettige houding te zoeken. Soms beweegt ze liever. Een prettige houding of beweging 

versnelt het geboorteproces 

• Het regelmatig aannemen van een andere houding heeft positieve effecten op aanpassing van het bekken, 

de frequentie, duur en effectiviteit van de weeën, de zwaartekracht, een betere zuurstofvoorziening van de 

baby. 

• Moedig de vrouw aan al haar spieren te ontspannen vooral de billen, bekkenbodem, dijen, buik en lage 

onderrug. 

Bij welke signalen neemt de kraamverzorgende contact op met de verloskundige 

• Handelen volgens de belinstructies. 

• Als de positieve beleving van het bevallingsproces verstoort dreigt te raken (zoals bijv. bij paniek of onrust). 

• Bellen bij toenemend drukgevoel. (De druk tegen de achterwand van de vagina ( en dus de endeldarm) of 

op de bekkenbodem geven signalen af aan de hypofyse om meer oxytocine uit te scheiden, wat resulteert 

in krachtigere weeën, een sterkere persdrang en nog meer druk op de bekkenbodem. Het is een niet meer 

tegen te houden drang om te persen). Geeft iemand aan druk gevoel te hebben vraag dan door en observeer 

goed. 

• Bij vruchtwaterverlies. 

• Bij helder bloedverlies; meer als menstruatiebloedverlies in een korte periode. (Als een maandverband binnen 

een half uur doorweekt is met vers helder bloed). 

• Bij signalen die de kraamverzorgende niet vertrouwd.


12 



KRACHTIGE WEEEN 

Technieken om krachtigere weeën te krijgen tenzij anders geadviseerd door de verloskundige 

Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 

1 Voldoende 

vochtinname. 

2 Bewegen en 

aannemen van 

verschillende 

houdingen. 

3 Zachte 

aanrakingen. 

4 Warmte compressen 

of een 

warmwaterkruik. 

5 Het op 

tillen 

van de 

buik 

Energiedrank, sapjes, bouillon, 

looizuurvrije thee, waterijs(lolly’s). 

Laat de vrouw af 

en toe lopen 

Verander 

regelmatig van 

houding. 

Strelende rug-/beenmassage, een 

hand vasthouden. 

Leg een warme vochtige handdoek, 

een warm compres of een 

warme ‘coldpack’, een hittepit, 

een warmwaterkruik of een zak 

onder tegen de buik 

Wikkel de warmtebron 

in, in 1 of 2 

lagen. 

De vrouw staat rechtop. 

Tijdens een wee plaatst ze haar 

vingers van beide handen onder 

haar buik en tilt de buik omhoog 

en naar binnen toe gedurende de 

gehele wee. Ondertussen buigt ze 

haar knieën, waardoor het bekken 

licht achterover kantelt. 

Voorkomen van uitdrogen. Betrek de partner hierbij 

Bij overgeven kleine hoeveelheden 

vocht aanbieden. 

De aanpassing van het bekken Vermijd rugligging. 

ten aanzien van vorm en ruimte. 

Verhoogt de oxyticine productie; 

verlicht de pijn, ontspant. 

Het doet de weeën toenemen. 

Warmte doet de plaatselijke 

temperatuur van de huid toenemen. 

Het verbetert de circulatie 

en het metabolisme van de 

weefsels. 

Het vermindert het “vlucht en 

vecht mechanisme”, de verkramping 

van de spieren en het 

verhoogt de pijndrempel. 

Dit kan helpen de lange as van 

de baby op één lijn te brengen 

met de as van de bekkeningang. 

Het verbetert ook de ligging 

van de baby. 

Door de partner of de begeleider 

Kompressen moeten niet onaangenaam 

heet zijn. Barenden 

hebben soms een andere warmtebeleving 

en bemerken het te 

hete niet. 

Mogelijk staat de vrouw na de 

toediening van warmte meer 

open voor de zachte aanraking. 

Vooraf kan die aanraking als pijnlijk 

zijn ervaren door het “vlucht 

en vecht mechanisme” . 

Kan tijdens elke fase. Is wel 

vermoeiend. 

Een partner met de juiste lengte 

van lijf en armen kan assisteren 

met het optillen van de buik.


13 



RUST 

Als rust van belang is kan er gekozen worden voor de volgende houdingen. Tenzij andere instructies 

gegeven worden door de verloskundige. 

Houding Hoe Waarom Opmerkingen 

1 Normale zijligging. Beide heupen en knieën Een uitgeputte vrouw kan zo Het liggen van de linker 

gebogen 

haar energie sparen. zijde verlaagt de bloeddruk 

Kussen tussen haar knieën. Het ontziet de druk op de Vraag aan de verloskundige 

aambeien. 

aanwijzingen op welke zij 

Na een half uur de houding de vrouw het beste kan 

gaan afwisselen. 

gaan liggen Dit hangt af van 

hoe het achterhoofdje van 

de baby ligt. 

2 Stabiele zijligging. Vrouw ligt op haar zij Zie hierboven. 

Zie hierboven. 

Onderste arm achter of voor 

Liggen verergert rugpijn 

haar romp. 

De verloskundige kan om Op dezelfde zij als dat het 

Haar onderste been meer meerdere medische redenen babyachterhoofdje en rug- 

dan 90% gebogen en ondersteund 

door 1 of 2 kussens 

Ze rolt gedeeltelijk naar 

voren. 

een zijligging adviseren. getje ligt. 

3 Halfzittende houding De vrouw zit met haar romp Het biedt ook nog voordelen De partner kan haar onder- 

in een hoek van 45 graden voor de zwaartekracht, de steunen. 

op bed. 

bekkeningang. 

Als de vrouw de houding 

De druk op de bekkenbeen- prettig vindt 

deren worden wat afgezwakt. er zijn meerdere medische 

redenen voor het aannemen 

van deze houding. 

4 Rechtop zitten Op bed, met of zonder ondersteuning 

van de partner 

Een schommelstoel of bal 

bieden de gelegenheid te 

wiebelen. 

Als de knieën lager worden 

gehouden dan de heupen 

dan biedt dat voor het geboorteproces 

voordelen. 

5 Zittend voorover leunend De vrouw zit stevig met de 

met ondersteuning. 

voeten op de grond en leunt 

voorover, met haar armen 

gesteund op iets stevigs 

voorhaar of op een stapel 

kussens Zie de plaatjes. 

Warme en koude kompressen 

kunnen gebruikt worden 

voor lage onderrug, schouders, 

onderbuik. 

Bij een goede ondersteuning 

met kussens bieden zij rust 

Tevens bevordert de houding 

het geboorteproces. 

Tevens positief voor de 

zwaartekracht. 

Rugmassage kan zo goed 

gegeven worden.


14 



RUGPIJN 

Als er sprake is van rugpijn dan kan voor de volgende houdingen of technieken gekozen 

worden (afwisselend) 

De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces . Voorwaarde 

is wel dat de vrouw de houding prettig vindt of vol kan houden. 

Houding/techniek Hoe Waarom Opmerkingen 

1 Rechtop zitten ** Op bed, met of zonder Warme en koude Tevens positief voor de 

ondersteuning van de kompressen kunnen zwaartekracht. 

partner 

gebruikt worden voor 

Een schommelstoel of lage onderrug, schou- 

bal bieden de gelegenheid 

te wiebelen 

Als de knieën lager 

worden gehouden dan 

de heupen dan biedt 

dat voor het geboorteproces 

voordelen. 

ders, onderbuik. 

2 Zittend voorover leunend met ondersteuning ** De vrouw zit stevig Bij een goede onder- Rugmassage kan 

met de voeten op steuning met kussens zo goed gegeven 

de grond en leunt bieden zij rust worden. 

voorover, met haar Tevens bevordert de 

armen gesteund op houding het geboorte 

iets stevigs voorhaar of 

op een stapel kussens. 

Zie de plaatjes. 

proces. 

3 Voorover leunend ** De vrouw staat en Vermindering van de Omarming door 

leunt op de partner, druk van het voorlig- de partner kan het 

een verhoogd bed, gende deel van de stresshormoon doen 

geboortebal of op een baby tegen het heilig- verminderen. 

tafel. 

been van de moeder. 

De weeën voelen 

minder pijnlijk maar 

werken beter. 

Het bevordert het 

geboorteproces op 

vele punten. 

4 Staand en duwend 

in een hoek van 60 

graden. 

5 Knielend voorover 

leunend met ondersteuning. 

De vrouw staat en 

duwt tegen de deurpost. 

De vrouw knielt op 

bed of de vloer en 

leunt voorover. 

Het ontspant de 

onderrug. 

Dit biedt ruimte voor 

rugmassage of tegendruk 

in de rug 

De houding zelf 

vermindert de rugpijn 

maar is een prettige 

houding als afwisselende 

houding bij 

rugpijn. 

Deze houding biedt 

veel voordelen voor 

het geboorteproces 

maar is vermoeiend en 

pijnlijk voor de knieën.


15 



VERVOLG RUGPIJN 

Als er sprake is van rugpijn dan kan voor de volgende houdingen of technieken gekozen worden 

(afwisselend) 

De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces 

Voorwaarde is wel dat de vrouw de houding prettig vindt of vol kan houden. 

Houding/Techniek Hoe Waarom Opmerkingen 

6 Op handen en knieën. Op zachte ondergrond Biedt tevens ruimte Biedt ondersteuning 

knielen en ondersteu- voor tegendruk op de aan het bovenlijf 

nen met de palmen rug of knijpen in de door kussens of een 

van haar handen of heupen 

geboortebal 

vuisten (denk aan Het bevordert daar- Vermindert de druk op 

kniebeschermers). naast het geboorteproces. 

aambeien. 

7 Open knie-borst Gesloten knie -borst Zie plaatje 

Biedt ook voordelen Ontziet de aambeien 

houding. 

houding. 

De heupen zijn bij de bij andere medische Gesloten is minder 

gesloten houding min- problemen. 

vermoeiend dan een 

der gebogen, minder 

open houding of een 

dan in een hoek van 

90º. 

handen en knieën. 

8 Asymmetrisch staan, De vrouw zit, staat of 

knielen of zitten** knielt met een knie 

en heup gebogen en 

de voet aan die kan 

t boven de andere 

geplaatst. 

Laat de vrouw uitproberen 

welk been het 

prettigste buigt. 

9 Hurken Vanuit staan naar 

hurken. Voeten plat 

op de grond of bed 

gebruikmakend van 

steun. 

Veel voordelen voor 

het geboorteproces. 

Als de vrouw dit uit 

zichzelf doet 

Deze houding is meer 

voor tijdens de uitdrijvingsfase. 

De plezierigste 

houding is de juiste 

houding.


16 





(afwisselend) 

De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces. 



10 Hangend en wiegend Uit het boek: Veilig be- Het vermindert de druk Bevestig aan het 

in een doek ** vallen van B. Smulders. op het bekken en het plafond een schom- 

bevordert de spildraai. melhaak. En hang hier 

een stevige doek aan 

om in te hangen. 

11 Wiegen van het 

bekken 

Andere bekkenbewegingen 

12 Druk op het heiligbeen 

In combinatie met 

bovenstaande houdingen. 

Dit kan op verschillende 

manieren 

Zie de plaatjes. 

Op handen en knieën. 

Buikspieren aanspannen, 

hoge rug maken, 

rug in neutrale positie 

brengen. 

Gedurende de weeën 

Of rollen over de geboorte 

bal naar voren 

en naar achteren of 

van de ene zijkant naar 

de andere zijkant of in 

cirkels. 

Gedurende de gehele 

wee constante druk 

uitoefenen op het heiligbeen 

met de hand 

of met de vuist. De 

vrouw geeft op welke 

plek aan en hoe hard 

hij moet drukken 

Om de vrouw in 

evenwicht te houden 

kan de andere hand 

op de voorzijde op het 

schaambeen gehouden 

worden. 

De druk van het babyhoofdje 

op de SI gewrichten 

van de vrouw 

wordt vermindert. 

Waarschijnlijk omdat 

het de vorm van het 

bekken iets verandert 

en het de druk van het 

achterhoofdje tegen 

het heiligbeen en de SI 

gewrichten vermindert. 

Voor veel vrouwen is 

dit de enige houding 

waarin ze het uithouden 

bij ernstige 

rugpijn. 

Bescherming van de 

knieën is van belang. 

Door de partner 

Het is een populaire 

techniek. 

Het kan ook met tennisballen 

of massage 

ballen. 

De ideale plek kan 

worden gemarkeerd 

met viltstift omdat 

praten tijdens de wee 

niet altijd lukt.


17 





(afwisselend) 

De houdingen met een ** hebben ook een positief effect op de vordering van het geboorteproces. 



13 Dubbele heup- Plaats de handen op de Het kan mogelijk de Door de partner. 

druk. 

zijkanten van de heup, over rek in de SI ge- 

de bilspieren (wel onder de wrichten iets doen 

bekkenrand, maar over het 

vlezigste deel van de billen) 

en drukt naar binnen naar het 

midden van haar bekken met 

de hele palm van zijn handen 

(niet alleen de zijkanten van 

de handen) Constante druk 

tijdens de wee. 

De vrouw bepaalt waar en 

hoe hard de druk moet zijn. 

afnemen. 

14 Kniedruk Als de vrouw zit. Voeten plat De druk gaat naar Ligt de vrouw op haar 

op de grond en spreidt licht haar heupgewrichten zij ondersteunt met 

haar knieën (evt. voeten- Dit geeft een lichte kussens. Dan komt er 

steun). 

verruiming in haar alleen druk op haar 

De partner knielt voor haar onderrug. 

bovenste knie. Ze buigt 

en omvat met zijn handen 

haar knie en heupge- 

haar knieën. 

wricht in een hoek van 

Tijdens iedere wee brengt hij 

90º. De ene persoon 

zijn ellebogen strak naar zijn 

drukt op het heilig- 

romp en tilt hij zijn heupen 

been en houdt haar in 

op, hij leunt voorover naar de 

balans. De andere duwt 

vrouw toe. 

de knie rechtstreeks 

Hiermee oefent het gewicht 

naar het heupgewricht 

van zijn bovenlichaam druk 

Niet bij ontstekingen, 

uit op haar knieën 

gewrichtspijn of knieletsel. 

Rebozo – techniek: 

De Rebozo is een speciale draagdoek van katoen met een diagonale rek, die wordt gemaakt in Mexico. 

Hij is zo’n 2,5 meter lang en 70 cm breed. Het is een draagdoek die tevens gebruikt kan worden voor 

massage, bewegingen en wiegen van de zwangere vrouw. Deze massagetechniek is eveneens te 

gebruiken tijdens en na de bevalling. 

Voor een zwangere vrouw is deze massage extra prettig omdat de baby in de buik op een zachte manier 

wordt meebewogen. De babies vinden de lichte schommellende bewegingen in de baarmoeder 

erg prettig. 

Soms voelen de vrouwen dat de baby te hard tegen de urineblaas of lever drukt. De Rebozo massage 

helpt de baby een positie in de baarmoeder te nemen die comfortabel voor de vrouw is. Door het 

zachte wiegen en schudden laat de vrouw de spanning in het lichaam los, de baby krijgt meer ruimte 

waardoor hij ook kan ontspannen en de comfortabele positie nemen. Tijdens de Rebozo zwangerschapsmassage 

wordt het hele lichaam van de vrouw gemasseerd met de rebozo – van hoofd tot 

voeten. De zwangere buik wordt apart gemasseerd met de Rebozo.


18 



COMFORT 

Houdingen en technieken die het moreel en het comfort tijdens de baring verhogen 


1 Wandelen of traplopen Verbetert het moreel van de Het vergemakkelijkt ook het Kan vermoeiend zijn 

vrouw. 

draaien van de baby. De trap kan niet handig 

Even uit de gekozen omgeving 

weg. 

blijken. 

2 De weeëndans De vrouw staat en leunt op 

de partner, en waait zachtjes 

van de ene kant naar de andere 

kant. Met de gezichten 

naar elkaar toe. De partner 

omarmt de vrouw en geeft 

haar druk laag in de rug. Ze 

leunt op hem, met haar armen 

ontspannen langs haar 

lichaam of met haar duimen 

gehaakt in de achterzakken 

van de broek /riem of tailleband. 

Ze legt haar hoofd 

op zijn borst of schouder. Ze 

kunnen bewegen op favoriete 

muziek Zij kan ademen 

in het ritme van de dans. 

3 Ritmische bewegingen Instinctief bewegen of 

wiebelen. 

werkt rustgevend. 

Het doet de emotionele 

stress verminderen 

Dit is de meest ontspannen 

en minst vermoeiende 

manier om een staande 

houding aan te nemen 

Door de gedeeltelijke ondersteuning 

van de vrouw 

Het bewegen laat het bovenlichaam 

en de spieren rond 

het bekken ontspannen 

Druk op de lage rug vermindert 

rugpijn. Het is een 

goede vervanger voor lopen. 

Veranderingen in de bekken 

gewrichten bevorderen het 

draaien en indalen van de 

baby. 

Lengteverschillen kunnen 

deze techniek onmogelijk 

maken. 

Een vrouw die zich zo be- 

weegt uit zich zelf voelt zich 

goed.


19 



COMFORT 



4 De geboorte bal. 

Het wiegen is bijna zonder Biedt hulp bij bewegen en Ze dragen het gewicht tot 136 

Afgedekt met een celstof- inspanning mogelijk. Eerst ontspannen. 

kg (altijd navragen!) ze zijn 65 

matje, handdoek of laken vasthouden aan bed of part- Soms worden ze verhuurd cm of 75cm in doorsnee voor 

(Reinigen met desinfectans). ner om te wennen. De bal door fysiotherapeuten. vrouwen langer dan 1.78m 

tijdens het zitten vast laten 

Ze kunnen van zacht tot hard 

houden tegen wegrollen. 

worden opgeblazen. Wat de 

Handig als hand knie stand. 

vrouw prettig vindt. 

5 Warmte toedienen Leg een warme vochtige 

handdoek, een warm 

kompres of een warme 

‘coldpack’’ , een hittepit, een 

warmwaterkruik of een zak 

onder tegen de buik, de lies, 

de dijen. 

De onderrug, de schouders 

of het perineum van de 

vrouw. 

Wikkel haar hele lichaam in 

een warme deken. 

Richt met een warme 

douchestraal op haar schouders, 

buik,onderrug. Stel 

haar voor in bad te gaan. 

Het doet de weeën toenemen. 

Werkt ontspannen bij 

angst, bij plaatselijke pijn, 

bij een gevoel van kou. 

Warmte doet de plaatselijke 

temperatuur van de huid 

toenemen. Het verbetert de 

circulatie en het metabolisme 

van de weefsels 

Het vermindert het “vlucht 

en vecht mechanisme”, de 

verkramping van de spieren 

en het verhoogt de pijndrempel. 

Zie site http://www.oerbron. 

nl/badverh/bevalbad.html 

Wikkel de warmtebron in, in 1 

of 2 lagen. 

De vrouw reageert namelijk 

minder bewust op te hete 

warmtebronnen. 

Test de warmte door het kompres 

tegen de binnenkant van 

de onderarm te houden. 

Mogelijk staat de vrouw na 

de toediening van warmte 

meer open voor de zachte 

aanraking. Vooraf kan die 

aanraking als pijnlijk zijn ervaren 

door het “vlucht en vecht 

mechanisme”. 

Ook een angstige vrouw 

reageert goed op warmte.


20 



COMFORT 



Koude: een natte washand. Een koud,vochtig washandje 

voor gezicht handen en 

armen. 

Bij pijnlijke aambeien. 

Hydrotherapie Staan of zitten op een krukje 

of op een stoel onder de 

douche. 

Of in een bad waar beiden in 

kunnen (zijn te huur). 

De temperatuur niet hoger 

dan 37-37,5 graden laten 

worden. Hier kan de baby op 

gaan reageren 

De langzame ademhaling Zucht door de wee heen 

met volle gemakkelijke en 

hoorbare ademhalingen 

eventueel met kreunen. 

Als dit niet langer goed 

helpt, ondanks begeleiding, 

wordt erover gegaan naar 

de lichte ademhaling. 

De lichte ademhaling Een lichte snelle ademhaling 

in een persoonlijk gekozen 

prettig tempo. 

Eventueel hoorbaar en met 

kreunen. 

Ondersteun het gekozen 

ritme door ritmische bewegingen 

met je hand of hoofd 

Praat zacht en ritmisch op 

het gekozen tempo “Goed 

zo … heel goed …Ja …”. 

Verkoelt de huid en vermindert 

zwelling. 

Water vermindert de pijn, 

angst en spierspanning 

drastisch. 

De cervix verandert sneller 

Het bad vermindert de 

zwaartekracht op de vrouw 

Het versnelt het actieve 

geboorteproces. Het wordt 

aanbevolen om de vrouw 

wat rust te gunnen. 

In de Chinese cultuur vindt 

men kou een bedreiging voor 

het welzijn van de vrouw. 

Erg populair. 

In het begin van de ontsluitingsfase 

kan onderdompeling 

in bad tot een weeën 

vertraging of stop leiden. 

Laat (na 5 cm ontsluiting) in 

bad gaan versnelt wel het 

proces. 

De weeën moeten echt op- Sluit aan bij een al aangegevangen 

worden Lopen en leerde ademhalingstechniek. 

praten gaan niet meer. Werkt dit niet, maak dan 

Deze bewuste vorm van een keus. 

ademhaling ontspant Sommige vrouwen visualise- 

en geeft een gevoel van ren een wee( (de wee is een 

controle. 

tocht naar de berg je komt 

hoger, bij de top en je daalt 

weer af). Ga daar dan in mee. 

Laat de ademhalingen tellen 

zodat je weet hoever een regelmatige 

wee is gevorderd. 

Zie hierboven. 

Hyperventilatie voorkom je 

Het brengt de grote herse- door de inademingen relatief 

nen tot rust. De oerinstincten rustig en korter te houden 

komen meer naar bove. dan haar uitademingen.


21 



Bijlage 2: Uitleg terminologie partogram 

Het partogram 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

• 

•


22 


bij partusassistentie


23 



Bladzijde 1: 

Rh: 

Dit is rhesusfactor. 

Rhesus positief: RhesusD factor is in het bloed aanwezig. 

Rhesus negatief: RhesusD factor is niet in het bloed aanwezig. 

Bladzijde 2: 

Indaling H1, H2, H3 en H4: 

H staat voor Hodge vlakken. Dit is de mate van indaling in het bekken: tot welk vlak is het 

voorliggend deel ingedaald. 

H1 is het minst ingedaald, H4 is het meest ingedaald (dan staat het hoofd op de bekkenbodem). 

Portio: 

= Baarmoedermond. 

Deze staat aanvankelijk meestal naar achteren (dorsaal) en komt tijdens de ontsluiting meer naar het midden 

(centraal). 

In het begin voelt hij vaak wat stug aan, tijdens de ontsluiting verweekt hij steeds meer en wordt dunner. 

Caput succ: 

= Caput succedaneum. 

Tijdens de ontsluiting, bij goede weeën, ontstaat er vaak een ‘bult’met vocht gevuld op het hoofdje op de plek die 

voor ligt. 

Moulage: 

Tijdens de bevalling schuiven de schedelbeenderen iets over elkaar zodat de hoofdmaat zich aanpast aan de 

bekkenmaat. Dit gebeurt bij het ene kindje meer dan bij het andere.


24 



Bladzijde 3: 

Wijze van geboorte: 

Spontaan: Geen handelingen van buitenaf nodig. 

Expressie: Er is met de handen druk uitgeoefend van bovenaf op de buik richting baringskanaal. 

FE: Forcipale extractie: er is een (uitgangs)tang gebruikt bij de geboorte. 

VE: Vacuum extractie: er is een zuignap gebruikt bij de geboorte. 

SC: s Ectio caesaria: de baby is per buikoperatie geboren. Primaire sectio = van te voren gepland, 

secundaire sectio = tijdens de bevalling besloten. 

Ligging kind: 

Aav = Achterhoofdsligging, achterhoofd voor. 

Aaa = Achterhoofdsligging, achterhoofd achter. 

Kaa = Kruinligging (Kruinligging achterhoofd achter) = de grote fontanel in de bekkenas 

(= midden in het baringskanaal). 

Aangezichtsligging: Kijkt naar voren bij de geboorte (mond en neus het eerst in beeld). 

Voorhoofdsligging: Het voorhoofd ligt in de bekkenas (kan niet spontaan geboren worden). 

Stuitligging: Volkomen = de beentjes komen eerst. 

Onvolkomen = de billen komen eerst. 

SROM = Spontaan gebroken vliezen. 

AROM = Kunstmatig gebroken vliezen.


25 



Bijlage 3: Zwangerschapsgymnastiek 

Zwangerschapsgym richt zich op het oefenen om de spieren die nu extra belast worden soepel te houden. Deze 

cursus wordt gegeven door een fysiotherapeut of een docente zwangerschapsgym. 

Het accent ligt op 

1. Aanleren van ademhalingstechnieken die bij de bevalling belangrijk kunnen zijn, zoals puffen* en hijgen. 

2. Ontspanningsoefeningen, die zorgen voor een goede nachtrust en het opvangen van de weeën. 

3. Informatie over zwangerschap, bevalling en kraambed . 

4. Ervaringen uitwisselen met andere aanstaande moeders. Vaak 10 lessen van anderhalf uur, waarvan 1 of 2 

keer een speciale ‘vaderavond’. De cursus begint rond de vijfentwintigste week. 

5. *Puffen wordt op verschillende wijzen aangeleerd: locomotief, Altijd is Kortjakje ziek, kaarsen uitblazen etc. 

Zwangerschapsyoga 

Zwangerschapsyoga vindt het belangrijk om stil te staan bij de lichamelijke en geestelijke gevolgen van de zwangerschap. 

Het accent ligt op: 

1. Rekening te houden met de eigen behoeften . 

2. Contact maken met de baby. Dit gevoel leren uitbouwen, zodat het contact met de ongeborene steeds 

sterker wordt. 

3. Het luisteren naar en vertrouwen hebben in de natuurlijke werking van je lichaam. De lessen van 1 uur in 

groepsverband, starten rond de derde maand. 

4. De partner kan mee, om zodoende een band op te bouwen met het kind. Tijdens de yogalessen wordt geleerd 

hoe de aanstaande moeder ondersteund kan worden tijdens de zwangerschap en de geboorte. 

5. Yoga leert de roosademhaling. 

Samen bevallen 

Samen bevallen richt zich op de ontspannings- en ademhalingstechnieken, zodat de partner kan ondersteunen 

en begeleiden. Het accent ligt op: 

1. Het gezamenlijk volgen van de cursus met de partner Hoe ze voor, tijdens en na de bevalling goed kunnen 

samenwerken. 

2. De beleving en vragen van zowel de zwangere als de partner. Vaak kijken partners anders tegen dingen aan 

dan de zwangere vrouw zelf. 

3. Het voorbereiden op de bevalling en de periode daarna. De zwangere en de partner vormen een beeld over 

het verloop van de bevalling en het (aanstaande) ouderschap. 

4. Streven naar een positieve bevallingservaring, zonder overbodige angst, spanning of pijn. 

5. Samen Bevallen leert een buikpompademhaling. 

Haptonomische zwangerschapsbegeleiding 

Haptonomische zwangerschapsbegeleiding onderscheidt zich doordat het een individuele begeleiding op gevoelsniveau 

is, die je samen met je partner doet. Het accent ligt op: 

1. Contact met de baby. 

2. Een gezamenlijke voorbereiding op de bevalling . 

3. Het goed luisteren naar het lichaam. 

4. De zwangere met een partner zetten samen het kind op de wereld. 

5. De verzorging van het kind begint tijdens de zwangerschap met liefdevolle aanrakingen van het kind via de 

buik om zich te hechten aan hun ouders. 

6. Haptonomie leidt vaak tot een diepe ademhaling. Soms is snel ademhalen nodig bij een inspanning.


26 



Oefentherapie Cesar of Mensendieck 

Oefentherapie Cesar of Mensendieck leert door middel van oefeningen een verantwoord individueel houdings- 

en bewegingspatroon aan. Het accent ligt op: 

1. De voorbereiding op de bevalling en de herstelperiode daarna. 

2. De cursus is compact, praktisch en informatief. 

3. De kleine groep van10 personen maakt individuele aandacht mogelijk. 

4. Hierdoor kunnen bijv. ook vrouwen met bekkenklachten meedoen met de oefeningen. 

5. Ademhaling (Duik in je weeën) puffen met “Deze wee komt niet meer terug” of “Deze wee was niet voor 

niets”. 

Hypnotherapie zie: http://www.aveta.nl/hypnobirthing.php 

Een bewerking van : Bron: http://www.verloskundigen-enschedezuid.nl/zwangerschapscursussen/index.html 

Hyperventilatie: 

Bron: http://www.babyinfo.nl/advies/verzorging/jijenjelichaam/art_hyperventilatie.asp 

Sommige vrouwen krijgen tijdens hun zwangerschap of bevalling last van hyperventilatie. Dit betekent dat de 

verhouding van koolzuurgas en zuurstof in hun lichaam verstoord is geraakt, waardoor ze het gevoel hebben dat 

ze niet genoeg lucht meer krijgen. Dit komt voor bij angst en onzekerheid. Bij sommige vrouwen door ontregelde 

emoties. Het komt eveneens voor als er bewust op de ademhaling wordt gelet en men op een andere dan natuurlijke 

wijze gaat ademen, zoals bijvoorbeeld bij snel in- en uitademen , bijvoorbeeld tijdens het opvangen van de 

weeën, of bij heftige emoties zoals hijgen van schrik. Hoe voelt een vrouw zich als haar dit overkomt? 

Aanvullende informatie 

Je observeert dat de vrouw het benauwd heeft, onrustig/ paniekerig wordt en steeds vaker gaat inademen. Er 

wordt geklaagd over duizeligheid, misselijkheid, tintelingen of een verdoofd gevoel in vingers en tenen. Daarnaast 

is er een licht gevoel in het hoofd en wordt er soms minder scherp gezien. 

Wat zie je? De vrouw wordt onrustig en zweterig. Ze begint in haar gezicht, bij mond en neus, te wrijven omdat 

dat gebied begint te tintelen. Ze beweegt haar vingers onrustig omdat deze gevoelloos worden. Ze is bleek en 

paniekerig en geeft tekenen van benauwdheid. Hoe reageren jullie daarop? 

Aanvullende informatie 

Het inademen van uitgeademde lucht zorgt ervoor dat dit evenwicht zich weer herstelt. De verschijnselen zijn te 

bestrijden door: 

• De vrouw in- en uit te laten ademen in een papieren/plastic zakje of in de kom van haar handen. 

• Door koolzuurhoudende drank te drinken geven. 

• Het zenuwstelsel te kalmeren door haar af te leiden van de ademhaling door samen met haar hardop te 

tellen. Dit leidt af van de ademhaling. Ze kan ook in gedachten meetellen. 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 achter elkaar in één 

toonhoogte. Bij 8 de stem omhoog brengen, een korte pauze nemen en eindigen met 9 in een lage toon. 

Bron: http://www.allesoverhyperventilatie.nl/handige-tips


27 



De taal van je handen 

Handen op schouders 

Wanneer: De barende trekt haar schouders op als in een kramp. Ook bij borstvoeding. De kv legt haar 

handen op de schouders en geeft lichte druk naar beneden totdat de schouders ontspannen 

zijn. 

Hand op de bovenrug 

De barende zit en de kv staat. De kv legt een hand midden op de bovenrug tussen de schouderbladen. Ze legt 

alleen haar hand neer en laat de warmte haar werk doen. 

Doel: ontspanning – troost – bemoediging. 

Wanneer: tijdens of tussen de weeën, maar ook in de kraamtijd bruikbaar. Het is ook te gebruiken als een 

vrouw in bed ligt (dan wordt mogelijk sneller een hand op één schouder gelegd, maar juist die 

hand midden op de rug geeft een veilig en beschermend gevoel. 

Troost of bemoediging bieden met handen èn handen masseren ter ontspanning.


28 



Bijlage 4: Als de bevalling heel snel gaat … 

Tips voor als de bevalling heel snel gaat en de verloskundige er (nog) niet is. 

• Rustig blijven, ook in je lichaamstaal!! 

• Bedenk je dat een geboorte een natuurlijk proces is en als het zó vanzelf en vlot gaat er ook zelden complicaties 

zullen zijn. 

• Verloskundige (laten) bellen. 

• Voordeur open (laten) zetten. 

• Met mevrouw meezuchten en als het lukt haar op de zij laten liggen. 

• Niet actief laten persen. 

• Geruststellen. 

Als de geboorte niet meer uit te stellen is: 

• De baby zuchtend geboren laten worden (voor het lijfje zo nodig iets laten meepersen). 

• De schouders komen bij zulke bevallingen bijna altijd wel vanzelf. 

• Anders: als het kindje naar rechts of naar links kijkt: 

- hoofdje langs de oren omvatten en iets naar beneden bewegen met wat meepersen 

-> de voorste schouder wordt geboren; 

- daarna omhoog richting buik bewegen -> het lijfje wordt geboren. 

• Kijkt het kindje naar beneden: eerst laten persen tot het hoofdje naar links of rechts draait. 

• Vervolgens de handelingen zoals hierboven beschreven uitvoeren. 

• De baby op de buik van de moeder leggen, mondje schoonvegen, droogwrijven en warm toedekken (uiteraard 

na eventueel de navelstreng rond het halsje te hebben afgehaald) 

• Tijd van geboorte opnemen. 

Vervolgens wachten tot de verloskundige arriveert (als ze er niet al is) en ondertussen de mensen laten genieten 

van hun baby (en foto’s maken). 

Afnavelen is niet nodig, de verloskundige kan immers elk moment komen. 

Marlies de Groot, 

verloskundige 

Juni 2010


29 



Verwijzing naar documentatie 

• Hodnett ED, Gates S, Hofmeyr G J, Sakala C. Continuous support for women during childbirth [PDF]. The Cochrane 

Database of Systematic Reviews 2003, Issue 3. Art. No.: CD003766. DOI: 10.1002/14651858.CD003766. 

• Simkin PP and O’Hara MA. Nonpharmacologic relief of pain during labor: systematic reviews of five methods. 

American Journal of Obstetrics and Gynecology 186,5 (2002) S131-59. 

• Richtlijn Partusassistentie, Hanneke Brier, Naviva kraamzorg. Maart 2009. 

• “Niet vorderende ontsluiting” , Aanbevelingen voor verloskundig beleid, begeleiding en preventie, KNOVstandaard 

maart 2006. 

• “Beter bevallen”, P.Simkin en R. Ancheta.

Protocol Vroegtijdige Inzet Partusassistentie (VIP) - vvt

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?