Download de vertaling - Stadsarchief Amsterdam

Beschrijving en vertaling (drs. P. de Buck) van de oorkonde van Thesingh, overgenomen uit :
J.W. Veluwenkamp, “’n Huis op Archangel” De Amsterdamse koopmansfamlie Thesingh
1650-1725. In: Jaarboek Amstelodamum 69(1977), pp. 123-139.
De — in het Russisch gestelde — oorkonde van het privilege dat op 6 februari 1700 (o.s.)
door Peter de Grote aan Jan Thesingh werd verleend, wordt sinds een klein aantal jaren
bewaard door de Gemeentelijke Archiefdienst van Amsterdam, in bruikleen van mr. dr. H.
Thesingh te Leeuwarden. Meer dan 150 jaar geleden heeft J. Scheltema een vertaling ervan
gepubliceerd. Die vertaling is op een aantal plaatsen niet accuraat. B. Raptschinsky
publiceerde in 1935 in het Maandblad Amstelodamum een artikel (zie noot p. 133) waarin het
privilege behandeld wordt. Ook die publikatie kan in het volgende wellicht aanvulling vinden.
De oorkonde is van perkament. Hij is 67 cm breed en 84 cm lang. De tekst wordt omlijst door
een breed, rijk versierd en bont gekleurd kader. In dit kader opgenomen zijn afbeeldingen van
de wapens van de landen waarop de titel van de tsaar in de aanhef van de tekst aanspraak
maakt (zie onder). Onder aan de oorkonde is het zegel van de tsaar bevestigd. De oorkonde
kan bedekt worden door een stuk — kennelijk eens rode maar thans zeer verschoten — zijde
(op de foto opgerold). De vertaalde inhoud luidt als volgt:
‘Door de goddelijke neerdalende genade wij allerdoorluchtigste en machtigste heer, tsaar en
grootvorst Pjotr Alekseëvitsj van geheel Groot- en Klein- en Wit-Rusland autokraat van
Moskou, Kiëv, Vladimir, Novgorod, tsaar van Kazan, tsaar van Astrachan, tsaar van Siberië,
beer van Pskov en grootvorst van Smolensk, Tver, Joegorië, Perm, Vjatka, Bolgarië en andere
(landen), heer en grootvorst van Nizjni Novgorod, Tsjernigov, Rjazan, Rostov, Jaroslavl,
Bjeloözero, Oedorië, Obdorië, Kondinië en van het gehele noordelijke land gebieder en heer
van Iverië, van de tsaren van Kartlië en Georgië en van het Kabardijnse land, van de
Tsjerkessische en bergvorsten, en van vele andere heerschappijen en landen in het Oosten en
Westen en Noorden de erfgenaam en opvolger en heer en regeerder, Onze Tsaarse
Majesteit.
Wij hebben begunstigd Ivan Andreëv Teseng (Jan Hendriksz Thesingh) bewoner van de stad
Amsterdam, onderhorig aan de Hoogmogende Heren van de Hollandse Staten-Generaal van
de loflijke, souvereine Verenigde Nederlanden en bevolen hem volgens zijn smeekschrift te
geven dit ons privilege van de Grote Heer, Onze Tsaarse Majesteit. In het jaar 1698 tijdens
het bezoek in de bovenvermelde stad Amsterdam aan de Hoogmogende Heren Staten van
onze grote en gevolmachtigde gezanten van de Grote Heer, Onze Tsaarse Majesteit, van
generaal en admiraal en stadhouder van Novgorod, Frans Jacobsz Lefort, van generaal en
krijgscommissaris en stadhouder van Siberië Fjodor Alekseëvitsj Golovin, van de doemasecretaris
en stadhouder van Bolchov, Prokovji Bogdanovitsj Voznitsyn, sloeg zijn voorhoofd
(diende een verzoekschrift in) voor ons, Grote Heer, Onze Tsaarse Majesteit, hij Ivan Teseng,
opdat wij Grote Heer, Onze Tsaarse Majesteit voor zijn getrouwe diensten bewezen aan dat
Grote Gezantschap van ons hem zouden belonen en hem zouden toestaan in die stad
Amsterdam te drukken land- en zeeprenten en kaarten en bladen en portretten en
mathematische en bouwkundige en vestingbouwkundige en allerlei militaire en kunstboeken
in de Slavische en in de Hollandse taal tezamen, evenals in de Slavische en de Hollandse taal

afzonderlijk waarvan de onderdanen van Onze Tsaarse Majesteit veel nut en voordeel zouden
kunnen trekken en zich zouden kunnen oefenen in allerlei kunsten en wetenschappen en dat
na het drukken hij Ivan en zijn factoren of wie hij Ivan uit Holland met die kaarten en boeken
zal sturen die bovengenoemde kaarten en boeken mogen invoeren in de haven van Onze
Tsaarse Majesteit de stad Archangel en naar andere plaatsen waarheen hij wil en mogen
verhandelen in ons gehele Russische rijk in vrije handel met betaling van de wettelijke tollen
voor de termijn van vijftien jaren vanaf het huidige jaar, maar dat aan niemand anders wordt
toegestaan dergelijke kaarten en boeken uit Europese staten in ons Russische rijk in te voeren
en dat die invoer wordt verboden op straffe van confiscatie en wettelijke boete.
En wij Grote Heer, Onze Tsaarse Majesteit, hebben hem Ivan Teseng beloond en hem
toegestaan in die stad Amsterdam te drukken Europese en Aziatische en Amerikaanse land-
en zeeprenten en kaarten van en allerlei drukwerk en portretten van land- en zeemilitairen,
mathematische, bouwkundige en vestingbouwkundige en andere kunstboeken in de Slavische
en Hollandse taal tezamen evenals in de Slavische en Hollandse taal afzonderlijk met de
oorspronkelijke maat en met de juiste toelichting, behalve de kerkelijke Slavische boeken uit
de Griekse taal, omdat de kerkelijke Slavische, Griekse boeken met de verbetering van het
hele orthodoxe statuut van de Oosterse Kerk worden gedrukt in onze grote hoofdstad Moskou
en dit eveneens volgens ons decreet van de Grote Heer, van Onze Tsaarse Majesteit vóór het
bovengenoemde verzoekschrift van hem Ivan is verleend en gegeven ons privilege van de
Grote Heer, van Onze Tsaarse Majesteit aan de inwoner van de Moskovische staat de
Holsteiner Jelizari Izbrant (Evert Ysbrandsz Ides) voor het drukken in Holland en de invoer in
ons Moskovische Rijk van de Tsaarse Majesteit van tabellen met bijschrift in kaarten en in
boeken van de steden en landen en rivieren van ons Siberische Rijk en van het Chinese
gebied, onder de naam van Onze Grote Heer, van Onze Tsaarse Majeateit in de Slavische en
Hollandse talen.
Maar nadat hij Ivan Teseng gedrukt heeft in Amsterdam die kaarten en portretten en boeken
in grote en kleine afbeeldingen met zijn eigen ondertekening en merk, opdat zij van andere
onderscheiden en onderkend kunnen worden, aan hem Ivan en zijn
factoren, die hij uit Holland zal zenden naar onze gebieden en landen van de Tsaarse
Majesteit, om naar de stad Archangel aan te voeren en naar al onze Grootrussische steden
waarheen hij wil, vanaf het huidige, tegenwoordige 1700-ste jaar sinds de Geboorte van Onze
Heiland rekenend vijftien jaar en die zaak te doen uit zijn eigen
middelen.
Maar onze tol van de Grote Heer van de verkoop van dat drukwerk en
de boeken voor onze schatkist van de Grote Heer van Onze Tsaarse Majesteit te heffen bij de
stad Archangel volgens de taxatie aldaar van de verkoopprijs 8 dengi van een roebel (=4%),
maar in andere steden hierboven van die kaarten en boeken geen enkele tol te heffen en
door te laten van de stad Archangel naar Moskou en naar andere Grootrussische
steden, waarheen hij maar wil, maar in Moskou die kaarten en dat
drukwerk aan te geven in onze Staats-Gezanten kanselarij om te verkopen waar ze
maar willen in vrije handel.
En dat hij Ivan Teseng, gezien onze zeer grote genade en beloning
voor hem van Onze Tsaarse Majesteit, bij het drukken van die kaarten en boeken ons Grote
Heer, Onze Tsaarse Majesteit zijn dienst en ijverige gedienstigheid betoont, opdat die kaarten
en hoeken gedrukt worden tot roem van onze zeer hoge naam van de Grote Heer Onze
Tsaarse Majesteit van ons gehele Russische Rijk onder de Europese monarchieën tot
bloeiende, allergrootste lof en tot algemeen nut en voordeel van het volk en oefening in

allerlei kunsten en wetenschap. Maar een vernedering van de zeer hoge eer van Onze Tsaarse
Majesteit en van onze landen dient in die kaarten en boeken niet voor te komen. Aan geen
enkele buitenlander van de omringende staten hebben wij echter toegestaan dergelijke
bovengenoemde Europese en Aziatische en Amerikaanse land- en zeekaarten en kunstboeken
te drukken en uit de Europese staten naar ons Russische Rijk aan te voeren en te verkopen
volgens onze strenge wet van de Tsaarse Majesteit en op straffe van boete. Indien echter in
bepaalde personen uit enig land ondanks onze wet van de Tsaarse Majesteit en zonder
toestemming van hem Ivan Teseng en zonder diens merk en onderschrift dergelijke kaarten en
boeken uit welke naburige staat ook naar ons Russische Rijk van de Tsaarse Majesteit naar
Archangel of naar ander plaatsen ter verkoop aanvoeren, van die lieden
al die kaarten en boeken af te nemen ten behoeve van ons Grote Heer zonder betaling en
onherroepelijk en bovendien van diezelfde lieden wegens die aanvoer boeten te heffen voor
onze schatkist van de Grote Heer van Onze Tsaarse Majesteit van duizend rijksdaalders voor
elke aanvoer en twee delen van die boeten te nemen voor onze schatkist van de Grote Heer,
maar het derde deel af te geven aan hem Ivan Teseng.
Gegeven is dit ons privilege van de Tsaarse Majesteit in onze grote hoofdstad Moskou in het
1700-ste jaar vanaf de Geboorte van Onze Heiland Jezus Christos, de 6e dag van de maand
februari, het 18e jaar van onze regering. Van de Grote Heer van Zijne Tsaarse Majesteit van
de Staats-Gezantenkanselarij de secretaris Boris Michailov’. (Op de achterkant staat
bovenaan:) met de ‘Door de goddelijke neerdalende genade wij allerdoorluchtigste en
machtigste heer, tsaar en grootvorst Pjotr Alekseëvitsj van geheel Groot- en Klein- en Wit-
Rusland autokraat’, (daaronder, rechts:) Grote ‘Heeft afgehandeld van de Staats-
Gezantenkanselarij de secretaris Michailo Volkov’.
Uit deze tekst blijkt dat er twee belangrijke beperkingen zijn van het monopolie van
Thesingh: het privilege heeft uitdrukkelijk geen betrekking op kerkelijke (orthodoxe)
geschriften; deze mag Thesingh niet drukken en invoeren, ze worden onder kerkelijk toezicht
in Moskou gedrukt. Bovendien mag Thesingh niet beschrijvingen van Siberië en China
drukken en invoeren, omdat daartoe Evert Ysbrandsz Ides al eerder het alleenrecht had
gekregen. M. I. Kazanin vermeldt dat het aan Ides verleende privilege is teruggevonden in het
Centrale Staats Archief van Oude Akten (TsGADA) te Moskou. Kazanin vermeldt ook het
aan Thesingh verleende privilege. Delen van de tekst daarvan citeert hij uit ‘Volledige
verzameling van wetten van het Russische Rijk’. Zijn citaten wijken wat af van de tekst van
de in Amsterdam bewaarde oorkonde. Kazanin haalt aan dat Thesingh toestemming kreeg tot
het drukken van(o.a.) ‘land- en zeekaarten’ (i.p.v. ‘land- en zeeprenten’). Opvallender is dat
volgens het citaat van Kazanin Thesingh mag drukken ‘in de Slavische, Latijnse en
Hollandse talen’ (i.p.v. ‘in de Slavische en Hollandse taal’).