Noot bij uitspraak Hoge Raad van 6 april 2012 (Rasheed Bank ...

217 

stellen. Uitgangspunt is dat fouten van de kant 

van – in dit geval Dommerhold – die uit lichtvaardigheid 

of uit gebrek aan inzicht voortvloeien, in 

beginsel minder zwaar wegen dan fouten aan de 

zijde van ABN Amro. Het gaat immers om 

schending van een zorgplicht van ABN Amro die 

naar zijn aard tot strekking heeft Dommerhold 

tegen deze fouten te beschermen. De rechtbank 

ziet in de over en weer gemaakte fouten aanleiding 

naar evenredigheid met de mate waarin de aan 

ieder toe te rekenen omstandigheden aan de 

schade hebben bijgedragen de vergoedingsplicht 

van ABN Amro te verminderen tot 80%. Daarbij 

wordt enerzijds onder meer in aanmerking genomen 

(zie rechtsoverweging 4.1) dat sprake is geweest 

van een beleggingsadviesrelatie, zodat 

Dommerhold in beginsel zelf verantwoordelijk is 

voor de gevolgen van haar beslissingen en dat zij 

de samenstelling van haar portefeuilles kon volgen 

via aan haar verstrekte vermogensoverzichten; 

maar anderzijds onder meer ook dat Dommerhold 

bij het begin van de adviesrelatie met ABN Amro 

niet over beleggingservaring beschikte en volledig 

op ABN Amro vertrouwde, dat zij met Vlogman 

een bijzondere vertrouwensrelatie had, dat alle 

transacties op initiatief en voorstel van ABN Amro 

tot stand zijn gekomen, dat ABN Amro heeft nagelaten 

Dommerhold erop te wijzen dat de beleggingsportefeuille 

veel risicovoller was geworden 

in de loop der jaren en dat ABN Amro naar aanleiding 

van de door Dommerhold geuite zorgen 

in de loop van 2008 heeft volhard in het gevoerde 

adviseringsbeleid en heeft nagelaten de bakens te 

verzetten. 

Conclusie en kostenveroordeling 

4.25. De conclusie luidt dat ABN Amro aan 

Dommerhold 80% van € 354.198 dient te vergoeden, 

zijnde € 283.358,40. De gevorderde wettelijke 

rente zal worden toegewezen vanaf 15 september 

2009, de datum waarop de schade is begroot. 

4.26. Dommerhold vordert buitengerechtelijke 

kosten en stelt daartoe onweersproken dat deze 

daadwerkelijk zijn gemaakt. Deze kosten dienen, 

gelet op het bepaalde in artikel 242 lid 1 van het 

Wetboek van Burgerlijke Rechtsvordering, de 

grenzen van de redelijkheid echter niet te overschrijden. 

De rechtbank zal de buitengerechtelijke 

kosten daarom ambtshalve matigen tot twee 

punten van het toepasselijke liquidatietarief in 

1888 

«JOR» 

Jurisprudentie Ondernemingsrecht 12-07-2012, afl. 7 

Bank- en effectenrecht 

eerste aanleg over het toegewezen bedrag (tarief 

VI à € 2.000 per punt). Een bedrag van € 4.000 is 

toewijsbaar. 

4.27. ABN Amro zal, als de in het ongelijk gestelde 

partij in de proceskosten worden veroordeeld (...; 

red.) 

5. De beslissing 

De rechtbank 

5.1. veroordeelt ABN Amro te betalen aan Dommerhold 

een bedrag van € 283.358,40 (tweehonderddrieëntachtigduizenddriehonderdachtenvijftig 

euro en veertig eurocent), te vermeerderen 

met de wettelijke rente als bedoeld in artikel 6:119 

BW over dit bedrag vanaf 15 september 2009 tot 

aan de voldoening, alsmede een bedrag van € 

4.000 aan buitengerechtelijke kosten; 

5.2. veroordeelt ABN Amro in de proceskosten 

(...; red.); 

5.3. verklaart deze betalingsveroordelingen uitvoerbaar 

bij voorraad; 

5.4. wijst het meer of anders gevorderde af. 

217 

Hoge Raad 

6 april 2012, nr. 11/01012, LJN BV1523 

(mr. Numann, mr. Bakels, mr. Streefkerk, mr. 

Loth, mr. Drion) 

(Concl. A-G Vlas) 

Noot mr. C.G. van der Plas onder «JOR» 

2012/218 

Documentair krediet. Vaststelling toepasselijk 

recht door (analoge) toepassing EVO. 

[EVO-Verdrag art. 4] 

Solvochem heeft in 1989 en 1990 goederen verkocht 

aan Iraakse afnemers onder documentair 

accreditief. In opdracht van deze kopers heeft 

Rasheed Bank (‘de bank’) ten behoeve van Solvochem 

zes onherroepelijke documentaire accreditieven 

geopend (hierna aangeduid als L/C 1 tot en 

met L/C 6), onder toepassing van de Uniform Customs 

and Practice (1983 Revision) International 

Chamber of Commerce Publication No 400 (hierna: 

UCP 400). 

In dit geding vordert Solvochem dat de bank wordt 

veroordeeld tot betaling van USD 3.962.230,30 op 

de grond dat de bank, ondanks het op de juiste 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

wijze indienen bij haar van de in de L/C’s genoemde 

documenten en het daarmee ontstaan van een 

betalingsverplichting, niet is overgegaan tot (volledige) 

betaling. De bank heeft zich daartegen onder 

meer verweerd met een beroep op het niet tijdig 

en volledig presenteren van de vereiste documenten, 

op een overeengekomen verlaging van het 

maximumbedrag van L/C 1 en op verjaring van de 

vordering op grond van Nederlands recht met betrekking 

tot alle L/C’s. 

De Hoge Raad oordeelt dat het oordeel van het hof 

dat alle L/C’s kasaccreditieven zijn en niet acceptatie- 

of negotiatiekredieten zijn, niet onbegrijpelijk 

is. Onderdeel 1 faalt. 

Met onderdeel 4 komt de bank op tegen het oordeel 

dat Solvochem geen (stilzwijgende) rechtskeuze 

voor Nederlands recht heeft gemaakt. 

Het oordeel van het hof dat uit de stukken van het 

geding onvoldoende blijkt dat Solvochem (stilzwijgend) 

heeft ingestemd met een keuze voor Nederlands 

recht, geeft niet blijk van een onjuiste 

rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk. Daarbij 

moet in aanmerking worden genomen dat van een 

stilzwijgende rechtskeuze slechts sprake kan zijn 

als deze blijkt uit concrete omstandigheden die 

erop wijzen dat partijen deze keuze hebben gewild. 

In het oordeel van het hof dat het Solvochem vrijstond 

in hoger beroep de vraag naar het toepasselijke 

recht door middel van een grief alsnog aan 

de orde te stellen, ligt niet besloten dat het haar 

vrij stond terug te komen van een gemaakte 

rechtskeuze, nu immers volgens het hof geen 

sprake is geweest van een eerdere rechtskeuze van 

Solvochem. 

Onderdeel 5 bestrijdt het oordeel van het hof dat 

het op de rechtsverhouding tussen partijen toepasselijke 

recht niet aan de hand van het Geneefs 

Wisselverdrag bepaald moet worden maar volgens 

de regels van het commune Nederlandse conflictenrecht, 

en dat op grond daarvan Iraaks recht van 

toepassing is. Het hof heeft vastgesteld dat de 

vordering van Solvochem niet strekt tot nakoming 

van de verplichtingen die de bank als acceptant 

van wissels zou hebben, maar tot nakoming van 

haar verplichtingen uit hoofde van de L/C’s. Dat 

uitgangspunt, dat mede berust op de tevergeefs 

bestreden uitleg door het hof van de onderhavige 

L/C’s en de betekenis van de eventueel door Solvochem 

getrokken wissels, brengt mee dat de bank 

zich voor de vraag welk recht van toepassing is op 

de uit de L/C’s voortvloeiende rechtsverhouding 

niet op de bepalingen van het Geneefs Wisselverdrag 

kan beroepen. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

De rechtspersoon naar Iraaks recht Rasheed Bank 

te Bagdad (Irak), 

eiseres tot cassatie, 

advocaten: mr. R.J. van Galen en mr. B.F.L.M. 

Schim, 

tegen 

Solvochem-Holland BV te Rotterdam, 

verweerster in cassatie, 

advocaten: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt 

en mr. Y.A. Wehrmeijer. 

Conclusie Advocaat-Generaal 

(mr. Vlas) 

Heden concludeer ik gelijktijdig in twee zaken 

(zaak 11/01012 en zaak 10/03865) die betrekking 

hebben op het documentair krediet in het kader 

waarvan op Iraakse banken wissels zijn getrokken. 

In de onderhavige zaak komen verschillende aspecten 

van het documentair krediet aan bod, 

waaronder de aard van de accreditieven en wissels, 

de tijdige en volledige presentatie van de vereiste 

documenten, de beperking van het beloop van de 

vorderingen op grond van het documentair krediet 

en de geldigheidsduur ervan. Voorts komen 

aan de orde de vraag of het hof heeft kunnen 

oordelen dat het Geneefse verdrag inzake wisselbrieven 

en orderbriefjes 1 toepassing mist, de vraag 

of partijen impliciet hebben gekozen voor Nederlands 

recht en de vraag of de betalingsverplichting 

van Rasheed Bank uit hoofde van het documentair 

krediet beheerst wordt door Iraaks recht. 

1. Feiten en procesverloop 

1.1. De relevante feiten zijn in cassatie als volgt. 2 



accreditief. In opdracht van deze kopers heeft 

Rasheed Bank ten behoeve van Solvochem onherroepelijke 

documentaire accreditieven geopend 

(hierna: L/C), onder toepasselijkheid van de Uniform 

Customs and Practice (1983 Revision) International 

Chamber of Commerce Publication No 

1 

2 

Verdrag tot regeling van zekere wetsconflicten ten aanzien 

van wisselbrieven en orderbriefjes, Genève 7 juni 

1930, Stb. 1932, 397 (p. 89 e.v.). 

Zie rov. 3.1 van het bestreden arrest van het Gerechtshof 

te ’s-Gravenhage van 30 november 2010 in verbinding 

met rov. 1 van het tussenvonnis van de Rechtbank Rotterdam 

van 25 augustus 2004. 


217 

1889

217 

400 (hierna: UCP 400). Daarvan zijn zes in het 

onderhavige geding aan de orde, te weten de L/C’s 

geopend onder de nummers: 206/121/89/ 31224 

(hierna: L/C 1), 444/121/89/31482 (hierna: L/C 

2), 450/121/89/31465 (hierna: L/C 3), 484/ 

121/89/31378 (hierna: L/C 4), 568/121/90/31589 

(hierna: L/C 5) en 598/121/90/32023 (hierna: L/C 

6). 

1.2. In het onderhavige geding vordert Solvochem, 

kort gezegd, dat Rasheed Bank wordt veroordeeld 

tot betaling van USD 3.962.230,30 vermeerderd 

met de wettelijke rente. Solvochem heeft aan haar 

vordering ten grondslag gelegd, kort gezegd, dat 

Rasheed Bank, ondanks het op de juiste wijze indienen 

bij haar van de in de L/C’s genoemde documenten 

en het daarmee ontstaan van een betalingsverplichting, 

niet is overgegaan tot (volledige) 

betaling. Rasheed Bank heeft gemotiveerd verweer 

gevoerd. 

1.3. Bij vonnis in incident van 4 juni 2003 (LJN 

AT4292, S&S 2005, 30) heeft de rechtbank Rotterdam 

zich internationaal bevoegd geacht op grond 

van art. 9 sub c Rv (forum necessitatis). Bij eindvonnis 

van 23 april 2008 (LJN BD3190), voorafgegaan 

door tussenvonnissen van 25 augustus 2004 

en 20 april 2005, heeft de rechtbank Rotterdam 

met toepassing van Nederlands recht geoordeeld 

dat de vordering van Solvochem ten aanzien van 

alle L/C’s is verjaard, omdat Solvochem niet is 

geslaagd in het bewijs dat twee stuitingsbrieven 

door Rasheed Bank zijn ontvangen. De vordering 

is uiteindelijk afgewezen. 

1.4. Bij arrest van 30 november 2010 (LJN 

BP3078) heeft het hof ’s-Gravenhage het bevoegdheidsoordeel 

van de rechtbank in stand gelaten, 

doch de overige vonnissen van de rechtbank vernietigd 

en, opnieuw rechtdoende, Rasheed Bank 

veroordeeld tot betaling aan Solvochem van USD 

3.389.730,30, vermeerderd met de wettelijke rente. 

1.5. Samengevat en voor zover in cassatie van belang, 

heeft het hof als volgt overwogen. De Nederlandse 

rechter is internationaal bevoegd op grond 

van art. 6 sub a Rv dan wel op grond van art. 9 

sub c Rv (rov. 4.1 t/m 4.11). De L/C’s dienen als 

kasaccreditieven te worden beschouwd. Het is de 

betaling en niet de acceptatie of negotiatie waartoe 

de openende bank zich in beginsel verbindt (rov. 

6.6). In de rov. 6.7 t/m 6.23 wordt voor elke L/C 

afzonderlijk ingegaan op vragen met betrekking 

tot de looptijd, de data waarop de vorderingen 

zijn ontstaan en opeisbaar zijn geworden, en voor 

zover van belang, het beloop van de vorderingen. 

1890 

«JOR» 



Aangezien de openende bank de partij is die de 

kenmerkende prestatie bij een L/C moet verrichten, 

wordt de verhouding tussen partijen uit 

hoofde van de L/C’s krachtens het commune Nederlandse 

conflictenrecht inzake overeenkomsten 

beheerst door Iraaks recht, zijnde het recht van 

het land waar Rasheed Bank als de partij die de 

kenmerkende prestatie moet verrichten haar 

hoofdvestiging heeft (rov. 7.7 en 7.8). Op grond 

van de verjaringstermijn van vijftien jaar naar 

Iraaks recht, zijn de vorderingen van Solvochem 

niet verjaard (rov. 8.1 t/m 8.4). Het beroep van 

Rasheed Bank op overmacht in verband met het 

met ingang van 6 augustus 1990 toepasselijke VN- 

Handelsembargo wordt verworpen, omdat geen 

sprake is van een ‘interruption of business’ als 

bedoeld in art. 19 UCP 400 (rov. 9.1 t/m 9.5). Ook 

de overige verweren van Rasheed Bank zijn door 

het hof verworpen (rov. 10.1 e.v.). 

1.6. Tegen voormeld arrest heeft Rasheed Bank 

(tijdig) cassatieberoep ingesteld. Solvochem heeft 

verweer gevoerd. 

2. Bespreking van het cassatiemiddel 

2.1. Het cassatiemiddel bestaat uit vijf onderdelen. 

De onderdelen 1, 2 en 3 hebben betrekking op het 

oordeel van het hof met betrekking tot aard van 

de accreditieven en wissels, de tijdige en volledige 

presentatie van de vereiste documenten, de beperking 

van het beloop van de vorderingen op grond 

van het documentair krediet en de geldigheidsduur 

ervan. Onderdeel 4 keert zich tegen het 

oordeel van het hof dat tussen partijen geen 

sprake is van een stilzwijgende rechtskeuze voor 

Nederlands recht. Onderdeel 5 bestrijdt het oordeel 

van het hof dat het Geneefse verdrag inzake 

wisselbrieven en orderbriefjes toepassing mist en 

dat de vordering van Solvochem krachtens het 

commune Nederlandse conflictenrecht inzake 

overeenkomsten beheerst wordt door Irakees 

recht. 

2.2. Onderdeel 1.1 betoogt dat het hof onbegrijpelijk 

heeft geoordeeld dat de L/C’s 2, 4, 5 en 6 te 

beschouwen zijn als kasaccreditieven, en de wissels 

de strekking hebben van betalingsbewijs zodat 

zij niet tot de ‘documents required’ behoren. Gelet 

op het verschil in bewoordingen tussen de verschillende 

L/C’s (L/C 1 en 3: ‘available for payment in 

(HOLLAND) ... against their receipt or sight draft 

drawn on us’; L/C 2, 4, 5: ‘available for payment 

in (HOLLAND) ... against their tenor draft drawn 

on us’), is in ieder geval onbegrijpelijk dat het hof 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

alle L/C’s als kasaccreditieven beschouwt. Onderdeel 

1.2 bouwt hierop voort en betoogt dat het 

hof ten onrechte niet is ingegaan op de stelling 

van Rasheed Bank, inhoudende dat de terzake van 

de L/C’s 2, 4, 5 en 6 getrokken wissels door Nederlands 

recht worden beheerst, deze wissels niet 

voldoen aan de vereisten van art. 124 WvK of art. 

100 WvK, zodat de vereiste documenten niet tijdig 

en volledig zijn gepresenteerd. 

2.3. Bij de behandeling van de klachten moet 

worden vooropgesteld dat in cassatie vaststaat dat 

partijen de UCP 400 op de L/C’s van toepassing 

hebben verklaard. De UCP 400 zijn opgesteld 

door de Internationale Kamer van Koophandel 

en zijn te beschouwen als algemene voorwaarden 

voor het documentair krediet. In de praktijk zijn 

zij van groot belang. 3 De UCP 400 zijn geen recht 

in de zin van art. 79 lid 1 sub b Wet RO, zodat 

over schending daarvan in cassatie niet met succes 

kan worden geklaagd. 4 Voor zover de UCP 400 

geen regeling geven van een bepaalde kwestie die 

in het kader van het documentair krediet rijst, 

moet deze leemte worden opgevuld aan de hand 

van het op het documentair krediet objectief toepasselijke 

recht. 5 

2.4. Partijen verschillen van mening of de L/C’s 

in deze zaak als kasaccreditieven dan wel als acceptatie- 

of negotiatieaccreditieven zijn te beschouwen. 

6 Het hof is van oordeel dat het in dit geval 

om kasaccreditieven gaat en beroept zich daarvoor 

op de toepasselijke UCP 400 en de formulering 

3 

4 

5 

6 

Zie K.F. Haak/R. Zwitser, Van haven en handel. 

Hoofdzaken van het handelsverkeersrecht, 2010, p. 93; 

G. van Empel/J.B. Huizink, Betaling, waardepapier en 

documentair krediet, 2002, p. 91; R. van Delden/F.A.W. 

Bannier, 'Betalingsverkeer (documentair krediet/documenten)', 

Serie Bank- en Effectenrecht, deel 7, 1999, p. 

86-88. 

Zie m.b.t. een eerdere versie van de UCP, HR 28 oktober 

1983, NJ 1985/131, m.nt. JCS, rov. 3.1. 

M.N. Boon, De internationale koop en het documentair 

accreditief ingevolge de UCP 1993, 1997, p. 429-430. Vgl. 

J.L. Smeehuijzen, 'Ongeschiktheid van de leer van de 

karakteristieke prestatie in een meerpartijenverhouding; 

de letter of credit en artikel 4 EVO', NIPR 2002, p. 10; 

F.P. de Rooy, Documentaire kredieten, 1980, p. 17-18; 

C. Murray a.o., Schmitthoff’s Export Trade, 2007, nr. 11- 

022, p. 211. 

Zie over de belangrijkste verschillen tussen deze vormen 

van documentair krediet: M.N. Boon, De internationale 

koop en het documentair accreditief ingevolge de UCP 

1993, 1997, p. 127 e.v. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

van de betreffende L/C’s. Art. 11 sub a van de 

UCP 400 bepaalt dat ‘(a)ll credits must clearly 

indicate whether they are available by sight payment, 

by deferred payment, by acceptance or by 

negotiation’. Hieruit blijkt dat duidelijk moet 

worden aangegeven op grond waarvan de L/C’s 

‘available’ zijn. De formulering van de L/C’s verschillen 

weliswaar, maar de L/C’s hebben in ieder 

geval gemeen dat zij alle ‘available for payment’ 

zijn. In geen van de L/C’s wordt gesproken van 

‘available by acceptance or by negotiation’. Hieruit 

heeft het hof kunnen afleiden dat het gaat om de 

betaling en niet de acceptatie of negotiatie waartoe 

Rasheed Bank zich heeft verbonden. Daarmee is 

niet in strijd de overweging dat, indien en voor 

zover de L/C’s ook de mogelijkheid openen dat 

de door de begunstigde te trekken wissel wordt 

geaccepteerd of genegotieerd, zulks aan de kwalificatie 

als kasaccreditief niet afdoet. In deze redenering 

van het hof past ook de overweging dat de 

wissel de strekking van betalingsbewijs krijgt en 

niet behoort tot de ‘documents required’. Onderdeel 

1.1 faalt derhalve. 

2.5. Onderdeel 1.2 faalt voor zover het voortbouwt 

op onderdeel 1.1. Onderdeel 1.2 faalt eveneens 

voor zover de bestreden overwegingen (rov. 6.13 

t/m 6.15 en 6.18 t/m 6.23) niet zijn gebaseerd op 

de door onderdeel 1.1 bestreden overwegingen 

(rov. 6.3 t/m 6.6). Gegeven de toepasselijkheid 

van de UCP 400, was het hof kennelijk van oordeel 

dat de toepassing van art. 100 en 124 WvK 

niet aan de orde is, zodat het beroep van Rasheed 

Bank op deze bepalingen van Nederlands recht 

(voor zover zulk een beroep al kan worden gelezen 

in de mva, nr. 56 e.v.) geen bespreking behoeft. 

Dat oordeel is niet onbegrijpelijk, te meer omdat 

het betoog van Rasheed Bank niet inhoudt dat de 

keuze van partijen voor de UCP 400 de toepassing 

van de dwingende bepalingen van het, volgens 

Rasheed Bank, objectief toepasselijke Nederlandse 

wisselrecht onverlet laat, of dat de UCP 400 

leemten bevat waarvoor te rade moet worden gegaan 

bij de bepalingen van het, volgens Rasheed 

Bank, objectief toepasselijke Nederlandse wisselrecht. 

Bij deze stand van zaken miskent onderdeel 

1.2 dat het hof, gegeven de toepasselijkheid van 

de UCP 400 op het documentair krediet, aan de 

op Nederlands wisselrecht gebaseerde stellingen 

van Rasheed Bank voorbij mocht gaan. 

2.6. Onderdeel 2 keert zich tegen rov. 6.10 en 6.11, 

waarin het hof als volgt overweegt: 


217 

1891

217 

‘6.10. Partijen verschillen echter nog over het beloop 

van de vordering [uit hoofde van L/C 1; A- 

G]. Rasheed Bank heeft aangevoerd dat het 

maximumbedrag van de L/C met instemming van 

Solvochem is verlaagd tot $ 2.000.000,00 (welk 

bedrag Solvochem heeft ontvangen, althans niet 

vordert). Daarop is Solvochem niet met zoveel 

woorden ingegaan, maar door haar vordering in 

hoofdsom te handhaven, heeft zij het impliciet 

wel betwist. Daaraan heeft zij weliswaar geen enkele 

motivering of toelichting gewijd, maar het 

hof is van oordeel dat zij die toelichting reeds op 

voorhand had verstrekt door de stukken te overleggen 

waaruit Rasheed Bank de verlaging afleidt, 

maar Solvochem duidelijk niet. 

6.11. Het gelijk ligt naar het oordeel van het hof 

bij Solvochem. De stukken in kwestie zijn de telexberichten 

van Irving Trust Co. te New York aan 

de ABN Bank waarin Irving Trust Co. laat weten 

door Rasheed Bank van fonds te zijn voorzien om 

op L/C-1 uit te betalen tot een maximum van $ 

2.000.000,00. Hierin valt niet te lezen dat daarmee 

ook de door Rasheed Bank afgegeven L/C werd 

gewijzigd in die zin dat het maximum bedrag 

daarvan nader op $ 2.000.000,00 werd gesteld.’ 

Zie voorts rov. 6.12: 

‘6.12. Echter dient nog aandacht te worden besteed 

aan de vermelding van Solvochem (in haar 

memorie van grieven onder 51) dat haar vordering 

onder deze L/C voor de berekening van de 

wettelijke rente $ 127.40 bedraagt. Dat is een 

kennelijke typefout voor $ 127.410,00. Dat bedrag 

is juist. Weliswaar heeft Solvochem een tweetal 

facturen van tezamen $ 2.699.910,00 in het geding 

gebracht en dus (na aftrek van de $ 2.000.000,00 

van Irving Trust Co.) $ 699.910,00 gevorderd, 

maar in hoger beroep heeft zij nog een creditfactuur 

overgelegd van $ 572.500,00. Na aftrek 

daarvan resteert een bedrag van $ 27.410,00 [lees: 

127.410,00; A-G]. Kennelijk heeft Solvochem de 

bedoeling gehad, maar abusievelijk verzuimd haar 

vordering daaraan aan te passen. Uit het vermelde 

onder 51 van de memorie van grieven blijkt echter 

duidelijk dat het wel haar bedoeling was en het 

hof zal daarom het petitum aldus verbeterd lezen.’ 

2.7. Onderdeel 2.1 betoogt dat het hof in rov. 6.10, 

in strijd met art. 24 Rv, de feitelijke grondslag van 

de vordering van Solvochem heeft aangevuld. 

Volgens de klacht heeft het hof ten onrechte geoordeeld 

dat de door Rasheed Bank gestelde verlaging 

van het maximumbedrag tot USD 

2.000.000,- onder L/C 1, door Solvochem impliciet 

1892 

«JOR» 



is betwist, omdat Rasheed Bank geen enkele motivering 

heeft gewijd aan deze (volgens het hof 

impliciete) betwisting, terwijl zulk een betwisting 

ook niet volgt uit het handhaven door Solvochem 

van haar vordering in hoofdsom en/of het overleggen 

van de in rov. 6.11 bedoelde telexberichten. 

2.8. Om te beoordelen of het hof art. 24 Rv heeft 

geschonden, zijn de volgende omstandigheden 

relevant. Solvochem heeft onder L/C 1 een bedrag 

van USD 127.410.- gevorderd, welk bedrag als 

volgt is opgebouwd: USD 2.699.910,- (totaal factuurbedrag) 

minus USD 2.000.000,- (ontvangen 

via Irving Trust Co.) minus USD 572.500,- (creditfactuur). 

Rasheed Bank heeft aangevoerd dat 

het maximumbedrag onder L/C 1 met instemming 

van Solvochem is verlaagd van USD 2.700.000,tot 

USD 2.000.000,-, 7 waardoor Solvochem niets 

te vorderen heeft onder L/C 1 omdat zij reeds 

USD 2.000.000,- van Irving Trust Co. heeft ontvangen. 

Hiertegen heeft Solvochem geen uitdrukkelijk 

verweer gevoerd. In de visie van het hof 

heeft Solvochem deze stelling van Rasheed Bank 

impliciet betwist ‘door haar vordering in hoofdsom 

te handhaven’. Weliswaar ontbreekt een 

motivering of toelichting door Solvochem, maar 

het hof is van oordeel ‘dat zij die toelichting reeds 

op voorhand had verstrekt door de stukken over 

te leggen waaruit Rasheed Bank de verlaging afleidt, 

maar Solvochem duidelijk niet.’ 

2.9. Uit vaste rechtspraak van de Hoge Raad blijkt 

dat het de rechter niet vrij staat zijn beslissing te 

baseren op rechtsgronden of verweren die weliswaar 

zouden kunnen worden afgeleid uit in het 

geding gebleken feiten en omstandigheden, maar 

die door de desbetreffende partij niet aan haar 

vordering of verweer ten grondslag zijn gelegd. 8 

Aangezien vaststaat dat Solvochem geen uitdrukkelijk 

verweer heeft gevoerd tegen de door Rasheed 

Bank gestelde verlaging van het maximumbedrag 

onder L/C 1, betoogt het middel naar mijn 

mening terecht dat het hof buiten de rechtsstrijd 

van partijen is getreden door voornoemde stelling 

van Rasheed Bank te verwerpen op een niet door 

Solvochem daadwerkelijk aangevoerde grond. In 

dit verband is niet zonder betekenis dat Solvochem 

de telexberichten, waarop het hof doelt in 

rov. 6.10, niet heeft ingebracht in het kader van, 

7 

8 

Zie mva nr. 44 en 47. 

Zie o.a. HR 1 oktober 2004, LJN AO9900, NJ 2005/92. 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

laat staan ter betwisting van, voornoemde stelling 

van Rasheed Bank. De klacht is daarom terecht 

voorgesteld. 

2.10. Onderdeel 2.2 voert aan dat het hof op de 

in onderdeel 2.1 genoemde gronden art. 149 lid 

1 Rv heeft geschonden althans een onbegrijpelijk 

oordeel heeft gegeven, omdat niet valt in te zien 

dat het enkel overleggen van bedoelde telexberichten, 

een reeds op voorhand gegeven voldoende 

motivering oplevert van de (door het hof aangenomen) 

impliciete betwisting door Solvochem 

van de stelling van Rasheed Bank. Mocht Rasheed 

Bank, gelet op het voorgaande, hierbij nog belang 

hebben, dan is de klacht terecht voorgesteld. Waar 

het hof heeft vastgesteld dat Solvochem ‘geen enkele 

motivering of toelichting [heeft] gewijd’ aan 

haar (in de visie van het hof) impliciete betwisting 

van de stelling van Rasheed Bank, valt niet goed 

in te zien hoe ‘zij die toelichting reeds op voorhand 

had verstrekt door de stukken te overleggen 

waaruit Rasheed Bank de verlaging afleidt, maar 

Solvochem duidelijk niet’. Dat geldt te meer omdat 

de telexberichten, waarop het hof doelt in rov. 

6.10, door Solvochem niet zijn ingebracht in het 

kader van, laat staan ter betwisting van, voornoemde 

stelling van Rasheed Bank. 

2.11. Onderdeel 2.3 behoeft, gelet op het voorgaande, 

geen bespreking. 

2.12. Onderdeel 2.4 keert zich tegen de uitleg die 

het hof in rov. 6.11 heeft gegeven aan de door 

Solvochem in het geding gebrachte telexberichten. 

Volgens het hof kan uit deze telexberichten niet 

worden afgeleid dat L/C 1 werd gewijzigd, in die 

zin dat het maximumbedrag daarvan op USD 

2.000.000,- werd gesteld. Mocht Rasheed Bank, 

gelet op het voorgaande, hierbij nog belang hebben, 

dan is de klacht tevergeefs voorgesteld. De 

uitleg van gedingstukken is in grote mate voorbehouden 

aan de rechter die over de feiten oordeelt, 

terwijl het oordeel van de feitenrechter dienaangaande 

slechts beperkt toetsbaar is in cassatie. De 

uitleg die het hof in rov. 6.11 aan de telexberichten 

heeft gegeven, is niet onbegrijpelijk. 

2.13. Onderdeel 3 keert zich tegen de rov. 6.16 en 

6.18, waarin het hof als volgt overweegt: 

‘6.16. L/C-3 is gedateerd op 15 oktober 1989 en 

door ABN Bank aan Solvochem geadviseerd op 

17 oktober 1989. Hij beloopt ten hoogste 

$ 1.650.000,00 en vermeldt een geldigheidsduur 

tot 1 december 1989. Solvochem heeft onder 

overlegging van een daartoe strekkende brief van 

ABN Bank van 13 november 1989 gesteld dat de 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

geldigheidsduur is verlengd tot 1 maart 1990 en 

vervolgens nog drie maal verlengd is, laatstelijk 

tot 31 december 1990. Rasheed Bank heeft dat 

betwist, erop wijzende dat de brieven van ABN 

Bank (...) niet met van Rasheed Bank afkomstige 

berichten belegd zijn en stellende dat haar van 

deze verlengingen niets bekend is. De rechtbank 

heeft die betwisting als onvoldoende gemotiveerd 

verworpen, maar Rasheed Bank heeft er in hoger 

beroep bij volhard. Het hof onderschrijft echter 

het oordeel van de rechtbank. ABN Bank vermeldt 

in haar brief van 13 november 1989 uitdrukkelijk 

dat zij Solvochem van de verlenging op de hoogte 

stelt op verzoek van Rasheed Bank en dat Rasheed 

Bank (in 2005) niet op de hoogte is van de verlengingen 

(in 1990) is slechts een zeer zwakke aanwijzing 

dat zij daartoe geen opdracht heeft gegeven. 

Het hof gaat er daarom van uit dat deze L/C geldig 

is geweest tot 31 december 1990, althans tot 1 

maart 1990. 

(...) 

6.18. L/C-4 is gedateerd op 9 november 1989 en 

door ABN Bank aan Solvochem geadviseerd op 

27 november 1989. Hij beloopt ten hoogste 

$ 199.000,00 en vermeldt een geldigheidsduur tot 

31 december 1989. Solvochem heeft onder overlegging 

van een daartoe strekkende brief van ABN 

Bank van 16 december 1989 gesteld dat de geldigheidsduur 

is verlengd tot 28 februari 1990. Rasheed 

Bank heeft dat betwist, erop wijzende dat de 

brief van ABN Bank (...) niet met een van Rasheed 

Bank afkomstige bericht belegd is en stellende dat 

haar van deze verlenging niets bekend is. De 

rechtbank heeft die betwisting als onvoldoende 

gemotiveerd verworpen, maar Rasheed Bank heeft 

er in hoger beroep bij volhard. Het hof onderschrijft 

echter het oordeel van de rechtbank op 

dezelfde gronden als onder 6.16 weergegeven. Het 

hof gaat er daarom van uit dat deze L/C geldig is 

geweest tot 28 februari 1990.’ 

2.14. Onderdeel 3.1 voert aan dat het hof zonder 

een toereikende motivering is voorbijgegaan aan 

de stelling van Rasheed Bank dat de in rov. 6.16 

en 6.18 genoemde brieven van ABN Bank zijn 

verstuurd ‘i.o.v. The Nat. Chemical and Plastics 

Ind., Bagdad’ resp. ‘i.o.v. Modern Paints Industries 

Co.’, terwijl Rasheed Bank zelf geen opdracht heeft 

gegeven tot en/of niet heeft ingestemd met de 

verlenging van de geldigheidsduur van L/C’s 3 en 

4. 


217 

1893

217 

2.15. Uitgangspunt is dat de uitleg van gedingstukken 

in grote mate is voorbehouden aan de rechter 

die over de feiten oordeelt, terwijl het oordeel van 

de feitenrechter dienaangaande in cassatie slechts 

beperkt getoetst kan worden. In rov. 6.16 onderschrijft 

het hof het oordeel dat de rechtbank met 

betrekking tot L/C 3 heeft gegeven in rov. 1.10 

van haar tussenvonnis van 20 april 2005. De 

rechtbank overweegt daarin als volgt: 

‘(...). Bij productie 3 bij de dagvaarding bevindt 

zich onder meer een bericht van de ABN Bank 

aan Solvochem d.d. 13 november 1989, dat – voor 

zover hier van belang – luidt: 

“(...) i.o.v. The Nat. Chemical and Plastic Ind., 

Bagdad. (de koper – toevoeging rechtbank) Wij 

berichten u het volgende op verzoek van de krediet-openende-bank 

(Rasheed – toevoeging 

rechtbank) (...) De kredietvoorwaarden zijn gewijzigd 

zoals hieronder vermeld (...) “Extend validity 

and shipment until 1/3/1990. (...) In verband 

hiermee is het krediet thans definitief van kracht 

zonder verbintenis onzerzijds. (...)” 

Door slechts aan te voeren dat het haar niet bekend 

is dat zij deze verlenging heeft verleend en 

dat slechts blijkt dat deze wijziging is doorgegeven 

“i.o.v. The Nat. Chemical and Plastic Ind., Bagdad”, 

heeft Rasheed onvoldoende gemotiveerd 

betwist dat zij de looptijd van dit documentair 

krediet heeft verlengd. Daarbij wordt in aanmerking 

genomen dat Rasheed het documentair krediet 

in opdracht van de National Chemical and 

Plastic Industries is geopend. Aan het voorgaande 

staat niet in de weg dat zich bij de stukken met 

het bericht van de ABN Bank overeenstemmende 

opdracht van Rasheed aan de ABN Bank bevindt.’ 

In rov. 6.18 onderschrijft het hof het oordeel dat 

de rechtbank met betrekking tot L/C 4 heeft gegeven 

in rov. 1.12 van haar tussenvonnis van 20 april 

2005. De rechtbank overweegt daarin als volgt: 

‘(...) Onder verwijzing naar hetgeen daarover onder 

1.10 is overwogen, geldt ook hier dat Rasheed, 

door slechts aan te voeren dat het haar niet bekend 

is dat zij deze verlenging heeft verleend en dat 

slechts blijkt dat de wijziging is doorgegeven “i.o.v. 

The Nat. Chemical and Plastic Ind., Bagdad”, 

onvoldoende gemotiveerd heeft betwist dat zij de 

looptijd van dit documentair krediet heeft verlengd.’ 

2.16. Het hof onderschrijft het oordeel van de 

rechtbank in haar tussenvonnis van 20 april 2005, 

hetgeen betekent dat het hof, anders dan het 

middel betoogt, bij zijn oordeelsvorming (impli- 

1894 

«JOR» 



ciet) rekening heeft gehouden met de stelling van 

Rasheed Bank dat de brieven van ABN Bank niet 

in haar opdracht zijn verzonden. In dat verband 

heeft het hof in het bijzonder van belang geacht 

dat de brieven van ABN Bank vermelden: ‘Wij 

berichten u het volgende op verzoek van de krediet-openende-bank’ 

(Rasheed Bank; A-G). Het 

oordeel van het hof, hierop neerkomende dat 

Rasheed Bank opdracht heeft gegeven tot het 

versturen van de brieven waarmee de geldigheidsduur 

van L/C’s 3 en 4 is verlengd, is niet onbegrijpelijk, 

mede in het licht van de aansluiting die het 

hof zoekt bij het oordeel van de rechtbank. 

2.17. Onderdeel 3.2 mist feitelijke grondslag waar 

het betoogt dat het hof aan zijn bestreden oordeel 

ten grondslag heeft gelegd dat L/C’s 3 en 4 geopend 

zijn in opdracht van ‘The Nat. Chemical 

and Plastics Ind.’ resp. ‘Modern Paints Industries 

Co.’, omdat zulks niet uit het bestreden oordeel 

kan worden afgeleid. Overigens heeft Solvochem 

aan haar vordering ten grondslag gelegd dat, in 

het kader van een door haar met Iraakse partijen 

gesloten koopovereenkomst, in opdracht van deze 

partijen L/C’s zijn geopend door Rasheed Bank, 9 

zodat geen sprake kan zijn van een door het middel 

gestelde schending van art. 24 Rv door het hof. 

2.18. Aangezien buiten kijf staat dat de aanduiding 

‘krediet-openende-bank’ in de brieven van ABN 

Bank betrekking heeft op Rasheed Bank, faalt ook 

onderdeel 3.3 waarin wordt betoogd dat het hof 

een onbegrijpelijk oordeel heeft gegeven omdat 

de brieven van ABN Bank zijn verstuurd ‘i.o.v. 

The Nat. Chemical and Plastics Ind.’ resp. ‘i.o.v. 

Modern Paints Industries Co.’ Voor zover het 

middel zou klagen over een onbegrijpelijke uitleg 

van deze brieven, volsta ik met een verwijzing 

naar de bespreking van onderdeel 3.1. 

2.19. Onderdeel 3.4 heeft geen zelfstandige betekenis 

en faalt omdat de voorgaande onderdelen 

3.1 t/m 3.3 niet tot cassatie kunnen leiden. 

2.20. Onderdeel 4 richt zich tegen de rov. 7.1 en 

7.2, waarin het hof in het kader van het verjaringsverweer 

van Rasheed Bank heeft geoordeeld dat 

partijen geen (impliciete) keuze voor toepassing 

van Nederlands recht zijn overeengekomen. Voor 

een goed begrip geef ik de relevante overwegingen 

weer: 

9 

Zie bijv. mva nr. 10 t/m 12. 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

‘7.1. In eerste aanleg (zoals ook in hoger beroep) 

heeft Rasheed Bank aangevoerd dat de vorderingen 

van Solvochem verjaard zijn. De rechtbank 

heeft in overweging 3.2 van het vonnis van 25 

augustus 2004 overwogen dat de partijdiscussie 

daarover gevoerd is aan de hand van Nederlands 

recht en dat partijen daarom geacht worden indien 

en voor zover nodig een rechtskeuze voor 

dit recht te hebben gedaan. Zij heeft haar beslissing 

vervolgens ook aan de hand van Nederlands 

recht gegeven. Daartegen komt Solvochem op in 

haar tweede grief. Zij betoogt dat partijen geen 

rechtskeuze hebben gemaakt en dat naar de regels 

van het Nederlands internationaal privaatrecht 

het recht van Irak toegepast moet worden. Zij 

heeft er – kennelijk mede in verband hiermee – 

bij pleidooi op gewezen dat het hoger beroep er 

mede toe strekt de mogelijkheid te bieden tot 

herstel van een eventueel in eerste aanleg gemaakte 

fout. Rasheed Bank acht deze stellingname tardief. 

Door geen enkel verweer te voeren tegen de 

stelling van Rasheed Bank dat Nederlands recht 

toepasselijk was, heeft Solvochem in feite een 

rechtskeuze voor Nederlands recht gemaakt en 

het staat haar niet vrij om, nu naar dat Nederlandse 

recht haar vordering verjaard blijkt, op die 

keuze terug te komen. Dat zou neerkomen op een 

ontoelaatbaar ‘forumshopping’, aldus Rasheed 

Bank. 

7.2. Het hof verenigt zich niet met het standpunt 

van Rasheed Bank. Naar het oordeel van het hof 

heeft de rechtbank ten onrechte overwogen dat, 

nu de partijdiscussie is gevoerd aan de hand van 

Nederlands recht, partijen geacht moeten worden 

voor Nederlands recht te hebben gekozen. Een 

dergelijke stilzwijgende rechtskeuze ten processe 

blijkt immers niet voldoende duidelijk uit de 

desbetreffende processtukken van Solvochem, in 

welke stukken zij de partijdiscussie niet aan de 

hand van Nederlands recht heeft gevoerd, nu zij 

haar stellingen niet op Nederlands recht heeft 

geschraagd noch anderszins naar Nederlands 

recht heeft verwezen. Ook overigens is niet (voldoende) 

gebleken van omstandigheden waaruit 

een (stilzwijgende) rechtskeuze van Solvochem 

voor Nederlands recht kan worden afgeleid; dergelijke 

omstandigheden zijn ook niet door Rasheed 

Bank gesteld. Voorts is niet gesteld of gebleken 

dat Solvochem op enigerlei wijze afstand heeft 

gedaan van het recht om de vraag naar het toepasselijke 

recht in hoger beroep op te werpen. Het 

staat, tezamen genomen, Solvochem derhalve vrij 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

om in hoger beroep deze vraag door middel van 

een grief aan de orde te stellen. Dat is geen ‘forumshopping’ 

(lawshopping), maar hooguit voortschrijdend 

inzicht. Het hof zal dus de vraag onder 

ogen zien of dat voortgeschreden inzicht ook juist 

is.’ 

2.21. Onderdeel 4.1.1 voert aan dat het hof ten 

onrechte de feitelijke grondslag van de vordering 

van Solvochem heeft aangevuld, althans in strijd 

met de goede procesorde heeft gehandeld en/of 

een ontoelaatbare verrassingsbeslissing heeft gegeven. 

De door het hof in rov. 7.2 genoemde argumenten 

tegen het aannemen van een impliciete 

rechtskeuze voor Nederlands recht zijn in feitelijke 

instanties door Solvochem niet naar voren gebracht; 

in ieder geval volgt dat niet uit grief 2 en 

uit de mvg nr. 45 en 46. Bovendien heeft Rasheed 

Bank niet kunnen reageren op de feitelijke gronden 

die ambtshalve door het hof bijeengebracht 

zijn, aldus het middel. 

2.22. Bij de behandeling van de klacht geldt als 

uitgangspunt dat de rechtbank bij tussenvonnis 

van 25 augustus 2004 voorop heeft gesteld dat de 

partijdiscussie over de vraag of de vorderingen 

van Solvochem zijn verjaard, gevoerd is aan de 

hand van Nederlands recht, zodat partijen geacht 

moeten worden ‘indien en voor zover nodig een 

rechtskeuze voor dit recht te hebben gedaan’ (rov. 

3.2). Solvochem heeft hiertegen gegriefd door het 

standpunt in te nemen dat de rechtbank ten onrechte 

heeft geoordeeld ‘dat door partijen rechtskeuze 

voor Nederlands recht zou zijn gemaakt’ 

(grief 2), en verder aangevoerd dat krachtens de 

objectieve conflictregel in art. 4 lid 2 EVO niet 

Nederlands recht maar Iraaks recht van toepassing 

is op haar vorderingen uit hoofde van de L/C’s 

(mvg nr. 45, 46 en 82). Rasheed Bank heeft hiertegen 

ingebracht dat de stellingen van Solvochem 

met betrekking tot de toepasselijkheid van Iraaks 

recht tardief zijn aangevoerd; door geen verweer 

te voeren tegen de stelling van Rasheed Bank dat 

Nederlands recht toepasselijk is, heeft Solvochem 

in feite een rechtskeuze voor Nederlands recht 

gemaakt (mva nr. 87). 

2.23. Uit de mvg volgt naar mijn mening dat Solvochem 

(tijdig) heeft gegriefd tegen het oordeel 

van de rechtbank dat partijen (impliciet) hebben 

gekozen voor de toepassing van Nederlands recht. 

In hoger beroep diende het hof dan ook, op grond 

van alle relevante feiten en omstandigheden in 

het concrete geval, te beoordelen of partijen ten 

processe een keuze voor de toepassing van Neder- 


217 

1895

217 

lands recht (impliciet) zijn overeengekomen. Nu 

deze beoordeling afhankelijk is van het procesgedrag 

van partijen en de (bewoordingen van de) 

door hen in processtukken ingenomen standpunten, 

was het hof niet gehouden om partijen in de 

gelegenheid te stellen zich (alsnog) uit te laten 

over de vraag of zij ten processe (stilzwijgend) 

hebben gekozen voor de toepassing van Nederlands 

recht. Op grond van de beschikbare feiten 

en omstandigheden, zoals blijkend uit het procesgedrag 

en de processtukken van partijen, dient 

het hof een oordeel te vormen over de vraag of 

partijen (impliciet) voor toepassing van Nederlands 

recht hebben gekozen. Het onderdeel is dan 

ook tevergeefs voorgesteld. 

2.24. Onderdeel 4.1.2 betoogt dat het hof grief 2 

en/of de stelling van Solvochem dat in eerste 

aanleg geen rechtskeuze is gemaakt, zonder meer 

had moeten passeren, omdat het appelschrift geen 

onderbouwing bevat van deze stelling maar slechts 

volstaat met de opmerking dat partijen geen 

rechtskeuze hebben gemaakt. Indien het hof in 

de mvg een dergelijke motivering heeft gelezen, 

is deze uitleg volgens het middel onbegrijpelijk. 

De klacht faalt, omdat Solvochem in appel (tijdig) 

heeft aangevoerd dat partijen geen rechtskeuze 

voor Nederlands recht hebben gemaakt en volgens 

de objectieve conflictregel van art. 4 lid 2 EVO 

Iraaks recht van toepassing is (zie nr. 2.22). 

2.25. Volgens onderdeel 4.1.3 heeft het hof het 

grievenstelsel miskend, omdat tegen de feitelijke 

vaststelling door de rechtbank in rov. 3.2 van haar 

tussenvonnis van 25 augustus 2004 dat partijen 

hun discussie hebben gevoerd aan de hand van 

Nederlands recht, door Solvochem niet is gegriefd, 

maar door Solvochem uitsluitend is gegriefd tegen 

de conclusie van de rechtbank dat een rechtskeuze 

is gemaakt. De klacht faalt, omdat in grief 2 besloten 

ligt dat Solvochem mede opkomt tegen de 

overweging van de rechtbank dat de partijdiscussie 

is gevoerd aan de hand van Nederlands recht. 

Deze overweging was immers de enige grond 

waarop de rechtbank haar oordeel heeft gebaseerd 

dat partijen geacht moeten worden een rechtskeuze 

voor Nederlands recht te hebben gedaan. 

2.26. Onderdeel 4.2 betoogt dat het hof een rechtens 

onjuiste maatstaf heeft aangelegd bij de beantwoording 

van de vraag of partijen in eerste 

aanleg een rechtskeuze hebben gemaakt voor 

Nederlands recht. In het bijzonder miskent het 

hof dat een stilzwijgende rechtskeuze ten processe 

niet uitdrukkelijk in de processtukken van partijen 

1896 

«JOR» 



behoeft te worden gedaan. Niet is vereist dat (1) 

partijen zowel in eerste aanleg als in appel over 

en weer expliciet verwijzen naar (bepalingen van) 

Nederlands recht, (2) de ene partij jegens de andere 

misbruik van recht zou maken door een beroep 

te doen op een ander toepasselijk recht en/of afstand 

heeft gedaan van het recht een beroep te 

doen op een ander toepasselijk recht, (3) er sprake 

is van een gedekt verweer en/of een gerechtelijke 

erkentenis, (4) en/of een beroep op een ander 

toepasselijk recht tardief is, aldus het middel. 

2.27. Uitgangspunt is dat het partijen bij een internationale 

overeenkomst vrij staat een toepasselijk 

recht aan te wijzen, dat de overeenkomst (volledig 

of partieel) beheerst in plaats van het bij gebreke 

van een rechtskeuze objectief toepasselijke recht. 

De rechtskeuze moet uitdrukkelijk zijn gedaan of 

voldoende duidelijk blijken uit de bepalingen van 

de overeenkomst of de omstandigheden van het 

geval. Zie art. 3 lid 1 Verordening Rome I voor 

overeenkomsten die op of na 17 december 2009 

zijn gesloten, 10 en art. 3 lid 1 EVO voor overeenkomsten 

die tussen 1 september 1991 en 17 december 

2009 zijn gesloten. 11 Het Nederlandse commune 

conflictenrecht met betrekking tot overeenkomsten 

die vóór 1 september 1991 zijn gesloten, 

stemt in grote lijnen overeen met de conflictregeling 

in het EVO. 12 De rechtskeuze kan door partijen 

te allen tijde worden gedaan, ook ten processe 

in het kader van een gerezen geschil over de 

overeenkomst (vgl. art. 3 lid 2 Rome I en art. 3 lid 

2 EVO). De vraag of tussen partijen wilsovereenstemming 

tot stand is gekomen over de keuze van 

het toepasselijke recht en of deze overeenstemming 

geldig is, wordt bepaald door het beweerdelijk 

gekozen recht (vgl. art. 3 lid 5 jo. art. 10 lid 1 

Rome I en art. 3 lid 4 jo. art. 8 lid 1 EVO). 

2.28. In de onderhavige zaak gaat het erom of 

partijen geacht kunnen worden stilzwijgend voor 

de toepasselijkheid van Nederlands recht te heb- 

10 

11 

12 

Verordening (EG) nr. 593/2008 van 17 juni 2008 inzake 

het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit 

overeenkomst, PbEU L 177/6 van 4 juli 2008. 

Verdrag inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen 

uit overeenkomst, Rome 19 juni 1980, Trb. 

1980, 156. 

L. Strikwerda, Inleiding tot het Nederlandse international 

privaatrecht, 2008, nr. 165, p. 162/163. Voor het huidige 

commune conflictenrecht zie art. 10 van Boek 10 BW 

dat op 1 januari 2012 in werking is getreden. 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

en gekozen. Van een stilzwijgende rechtskeuze 

kan slechts sprake zijn als deze blijkt uit concrete 

omstandigheden die erop wijzen dat partijen deze 

keuze daadwerkelijk hebben gewild (zie m.b.t. art. 

3 EVO: HR 28 maart 2008, LJN: BC2726, NJ 

2008/191, rov. 3.4). 13 Bij de beoordeling of partijen 

stilzwijgend een rechtskeuze hebben gedaan, dient 

rekening te worden gehouden met alle relevante 

omstandigheden van het geval. Daarbij is van belang 

dat partijen geen rechtskeuze kan worden 

toegedicht wanneer zij niet de stellige bedoeling 

hebben gehad een dergelijke keuze te doen. 14 

Anders dan het onderdeel aanvoert, heeft het hof 

deze maatstaf niet miskend. Het hof is, rekening 

houdend met alle relevante omstandigheden van 

het geval, tot de conclusie gekomen dat tussen 

partijen geen sprake is van een stilzwijgende keuze 

voor Nederlands recht. Tot de relevante omstandigheden 

heeft het hof allereerst gerekend, dat uit 

de processtukken noch uit andere omstandigheden 

blijkt dat Solvochem de partijdiscussie aan 

de hand van Nederlands recht heeft gevoerd. 

Voorts acht het hof van belang dat niet is vast 

komen te staan dat Solvochem afstand heeft gedaan 

van het recht om de vraag naar het toepasselijke 

recht in hoger beroep aan de orde te stellen. 

Overigens mist het onderdeel feitelijke grondslag 

voor zover het in rov. 7.2 meent te kunnen lezen, 

dat het hof voor een stilzwijgende keuze ten processe 

voor de toepassing van Nederlands recht als 

voorwaarde heeft gesteld dat deze keuze uitdrukkelijk 

in de processtukken van partijen moet 

worden gedaan, dan wel dat de onder (1) t/m (4) 

van het onderdeel genoemde omstandigheden 

aanwezig moeten zijn. Het onderdeel gaat eraan 

voorbij dat het hof alle genoemde omstandigheden 

slechts heeft betrokken bij de beoordeling van 

de vraag of partijen stilzwijgend een rechtskeuze 

ten processe voor Nederlands recht hebben gedaan. 

2.29. Onderdeel 4.2.1 betoogt dat het hof, in het 

licht van het partijdebat in eerste aanleg, blijk 

heeft gegeven van een onjuiste rechtsopvatting 

althans een onbegrijpelijk oordeel heeft gegeven 

door te beslissen dat partijen in eerste aanleg geen 

13 

14 

Zie ook L. Strikwerda, 'De overeenkomst in het IPR', 

Praktijkreeks IPR, deel 11, 2010, nr. 190 (met verdere 

verwijzingen). 

Vgl. rapport Giuliano/Lagarde, PbEG 1980, C282/1, 

aant. 3 bij art. 3 EVO. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

rechtskeuze voor Nederlands recht hebben gedaan. 

De klacht faalt, omdat uit geen van de onder 

(i) t/m (vi) in het onderdeel genoemde omstandigheden 

blijkt dat Solvochem heeft ingestemd met 

de door Rasheed Bank gewenste toepassing van 

Nederlands recht, terwijl voor een stilzwijgende 

rechtskeuze ten processe tenminste is vereist dat 

partijen met de toepassing van een bepaald 

rechtsstelsel hebben ingestemd. Uit het beroep 

dat Solvochem in de cvr heeft gedaan op de redelijkheid 

en billijkheid (overigens zonder een bepaling 

van Nederlands recht te noemen) en het door 

haar in de cvr ingenomen standpunt dat verjaring 

van de vordering in een natuurlijke verbintenis 

resulteert (overigens zonder een bepaling van 

Nederlands recht te noemen), kan niet worden 

afgeleid dat Solvochem de toepassing van Nederlands 

recht heeft bepleit. Beide rechtsfiguren (redelijkheid 

en billijkheid, natuurlijke verbintenis) 

kunnen immers niet geacht worden kenmerkend 

te zijn voor c.q. alleen voor te komen in het Nederlandse 

recht. 

2.30. Onderdeel 4.2.2 betoogt dat het hof, in het 

licht van de in onderdeel 4.2.1 onder (i) t/m (vi) 

genoemde omstandigheden, een onbegrijpelijk 

oordeel heeft gegeven aan de gedingstukken van 

Solvochem in eerste aanleg door de in onderdeel 

4.1.1 onder (a) t/m (d) genoemde omstandigheden 

ten grondslag te leggen aan zijn oordeel in rov. 

7.2. Het onderdeel faalt omdat het in de kern 

voortbouwt op eerdere klachten die niet tot cassatie 

kunnen leiden. Ik volsta met een verwijzing 

naar de bespreking van de onderdelen 4.1.1 en 

4.2.1. 

2.31. Onderdeel 4.3 voert aan dat het hof blijk 

geeft van een onjuiste rechtsopvatting voor zover 

het in rov. 7.1 en 7.2 ervan is uitgegaan dat het 

Solvochem vrijstond in hoger beroep terug te komen 

op de door partijen in eerste aanleg gemaakte 

rechtskeuze voor Nederlands recht. De klacht mist 

feitelijke grondslag, omdat in het bestreden oordeel 

niet besloten ligt dat Solvochem in hoger beroep 

terug kan komen op een in eerste aanleg 

(stilzwijgend) overeengekomen rechtskeuze. 

Aangezien het hof van oordeel is dat partijen in 

eerste aanleg geen (impliciete) rechtskeuze voor 

Nederlands recht hebben gemaakt, kan van een 

terugkomen op deze rechtskeuze in hoger beroep 

geen sprake zijn. 


217 

1897

217 

2.32. Onderdeel 5.1 komt in de kern erop neer dat 

het hof de wisselrechtelijke grondslag van de 

vorderingen van Solvochem heeft miskend. In dit 

verband is van belang hetgeen het hof in rov. 7.4 

heeft overwogen: 

‘Het beroep op het Wisselverdrag faalt. Beslissend 

is niet of “er een wissel is”, maar of de vraag naar 

“de rechtsgevolgen van de verbintenis van de acceptant 

van en wisselbrief” aan de orde is. Dat is 

zij niet. Solvochem beroept zich niet op de wissels, 

maar op de LL/CC en vordert nakoming van de 

verplichtingen die daaruit voor Rasheed Bank 

zouden voortvloeien, geen nakoming van verplichtingen 

die Rasheed Bank als acceptant van een 

wissel zou hebben. Dat zou voor de meeste wissels 

ook niet kunnen want partijen zijn het erover eens 

dat Rasheed Bank die wissels niet heeft geaccepteerd. 

Slechts van één wissel stelt Solvochem dat 

Rasheed Bank die wel heeft geaccepteerd (wat 

deze overigens ontkent), maar ook voor die wissel 

geldt dat Solvvochem haar vordering er niet op 

gegrond heeft.’ 

Volgens de klacht heeft het hof in rov. 7.3 en 7.4 

blijk gegeven van een onjuiste rechtsopvatting althans 

van een onbegrijpelijk oordeel, door op de 

vordering van Solvochem het commune conflictenrecht 

inzake overeenkomsten toe te passen in 

plaats van art. 4 lid 1 van het Geneefse verdrag 

inzake wisselbrieven en orderbriefjes. Naar het 

middel betoogt kunnen de verbintenissen van 

Rasheed Bank jegens Solvochem niet gekwalificeerd 

worden als verbintenissen uit hoofde van 

een L/C, maar moeten deze worden gezien als 

verplichtingen van de acceptant van een wisselbrief 

als bedoeld in art. 4 lid 1 van het Geneefse 

verdrag inzake wisselbrieven en orderbriefjes. 

2.33. De klacht mist belang voor zover zij betrekking 

heeft op rov. 7.3, waarin het hof slechts het 

standpunt van partijen samenvat. De klacht faalt 

voor zover het rechtsoordeel in rov. 7.4 wordt 

bestreden met een motiveringsklacht. Voor het 

overige geldt het volgende. De verbintenis die ten 

grondslag ligt aan de vordering van Solvochem 

vindt haar basis in de betalingsverplichting van 

Rasheed Bank uit hoofde van het documentair 

krediet. Solvochem beroept zich niet op de wissels, 

maar op de L/C’s. Solvochem vordert geen nakoming 

van verplichtingen die Rasheed Bank als 

acceptant van de wissels zou hebben, maar van 

verplichtingen die uit de L/C’s voor Rasheed Bank 

voortvloeien. Het zwaartepunt van de rechtsverhouding 

tussen partijen ligt in het door Rasheed 

1898 

«JOR» 



Bank onder de L/C’s te stellen krediet ten behoeve 

van Solvochem. De vorderingen van Solvochem 

zijn niet van wisselrechtelijke aard, maar zijn terug 

te voeren op de betalingsverplichting van Rasheed 

Bank welke haar grondslag vindt in de L/C’s. Dat 

een wissel in het geding is, maakt dit niet anders. 

Tegen deze achtergrond is de klacht tevergeefs 

voorgesteld. 

2.34. Onderdeel 5.1.1 behoeft geen bespreking 

omdat het voortbouwt op onderdeel 1.1, dat tevergeefs 

is voorgesteld. 

2.35. De onderdelen 5.2 t/m 5.2.3 keren zich tegen 

rov. 7.7, waarin het hof als volgt overweegt: 

‘Het lijdt geen twijfel dat bij een L/C de openende 

bank de partij is die de kenmerkende prestatie 

moet verrichten (hebbende de begunstigde zich 

tot geen enkele prestatie verbonden) en in elk geval 

heeft Rasheed Bank niet, althans niet gemotiveerd, 

althans niet voldoende gemotiveerd uiteengezet 

waarom dat niet het geval zou zijn. En het 

hof vermag niet inzien waaruit het zou moeten 

afleiden dat de overeenkomst nauwer met Nederland 

dan met Irak is verbonden.’ 

Volgens onderdeel 5.2 heeft het hof blijk gegeven 

van een onjuiste rechtsopvatting althans van een 

onbegrijpelijk oordeel, door de betalingsverplichtingen 

van Rasheed Bank uit hoofde van de L/C’s 

aan te merken als de kenmerkende prestatie en 

op die grond te oordelen dat de L/C’s worden 

beheerst door Iraaks recht. In het bijzonder heeft 

het hof miskend dat een documentair krediet naar 

haar aard geen kenmerkende prestatie kent, aldus 

onderdeel 5.2.1. Als ik het goed zie, voert het 

middel daartoe aan dat een documentair krediet 

een meerpartijenverhouding is waarbij ieder van 

de betrokken partijen een bilaterale rechtsverhouding 

aangaat met twee of meer andere partijen. 

Deze rechtsverhoudingen zijn weliswaar in zekere 

mate autonoom maar hangen onderling nauw 

samen, zodat in zijn algemeenheid geen sprake 

kan zijn van één prestatie die kenmerkend is voor 

het geheel aan onderling samenhangende rechtsverhoudingen 

die met een documentair krediet 

in het leven worden geroepen. In het licht van de 

door Rasheed Bank aangevoerde omstandigheden 

(mva nr. 111-126), heeft het hof volgens het onderdeel 

ontoereikend gemotiveerd dat de betalingsverplichting 

van Rasheed Bank onder de L/C’s 

aangemerkt dient te worden als de kenmerkende 

prestatie. Het hof heeft verzuimd vast te stellen 

met welk land de L/C’s het nauwst verbonden 

zijn, althans is het hof ten onrechte voorbij gegaan 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

aan het betoog van Rasheed Bank dat de L/C’s het 

nauwst verbonden zijn met Nederland. Bovendien 

heeft het hof miskend, aldus nog steeds het onderdeel, 

dat een verbintenis tot betaling van een 

geldsom in beginsel niet kan worden aangemerkt 

als een karakteristieke prestatie. 15 

2.36. Het onderdeel faalt voor zover het in rov. 

7.7 vervatte rechtsoordeel wordt bestreden met 

een motiveringsklacht. Voor het overige geldt het 

volgende. In rov. 7.6 heeft het hof terecht tot uitgangspunt 

genomen dat het EVO krachtens art. 

17 op het onderhavige geschil niet van toepassing 

is, omdat het verdrag in Nederland slechts kan 

worden toegepast op overeenkomsten die zijn 

gesloten na 1 september 1991 (de datum waarop 

het verdrag voor Nederland in werking is getreden), 

terwijl de L/C’s in de onderhavige zaak dateren 

van vóór deze datum. Om deze reden moet 

worden teruggevallen op het Nederlandse commune 

conflictenrecht inzake overeenkomsten, zoals 

dat heeft gegolden tot 1 september 1991. In dit 

verband merkt het hof terecht op dat het commune 

conflictenrecht in grote lijnen overeenkomt 

met de conflictregeling van het EVO (zie ook 

hierboven nr. 2.27). Ook onder het commune 

conflictenrecht gold dat verbintenissen uit overeenkomst 

bij gebreke van rechtskeuze worden 

beheerst door het recht van het land waar de partij 

die de kenmerkende prestatie moet verrichten op 

het tijdstip van het sluiten van de overeenkomst 

haar gewone verblijfplaats, of, wanneer het een 

vennootschap, vereniging of rechtspersoon betreft, 

haar hoofdbestuur heeft. Werd de overeenkomst 

gesloten in het kader van de uitoefening van het 

beroep of het bedrijf van deze partij, dan geldt het 

recht van het land waar zich haar hoofdvestiging 

bevindt. Een en ander geldt, tenzij uit de concrete 

omstandigheden van het geval blijkt dat de overeenkomst 

nauwer is verbonden met een ander 

land, in welk geval het recht van dat land wordt 

toegepast. Het onderdeel miskent dat de vraag 

naar het toepasselijke recht in deze zaak uitsluitend 

betrekking heeft op de rechtsverhouding 

tussen Rasheed Bank als kredietopenende bank 

en Solvochem als begunstigde. De vraag naar het 

toepasselijke recht op de overige rechtsverhoudingen, 

tussen de opdrachtgever en de opdrachtne- 

15 

Het middel verwijst hiervoor naar het toelichtend rapport 

Giuliano/Lagarde, aant. 3 bij art. 4 EVO. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

mer van het documentair krediet, en tussen de 

koper en verkoper van de verkochte zaken, is in 

dit geding niet aan de orde. Voorts miskent het 

onderdeel dat het toepasselijke recht op ieder van 

deze rechtsverhoudingen afzonderlijk moet worden 

bepaald volgens de daarvoor in aanmerking 

komende conflictregel. Nu de kenmerkende 

prestatie steeds verschilt, is het heel goed mogelijk 

dat ieder van deze rechtsverhoudingen door een 

ander rechtsstelsel wordt beheerst. 

2.37. Ik zie niet in waarom een documentair krediet 

als het onderhavige naar haar aard geen kenmerkende 

prestatie kent. Er is geen twijfel mogelijk 

dat in de rechtsverhouding tussen Rasheed 

Bank als kredietopenende bank en Solvochem als 

begunstigde, de bank de kenmerkende prestatie 

moet verrichten, namelijk de verplichting om 

onder bepaalde voorwaarden over te gaan tot betaling 

van een geldbedrag. In deze rechtsverhouding 

dient de betalingsverplichting van de kredietopenende 

bank als de karakteristieke prestatie te 

worden beschouwd. 16 Anders dan het onderdeel 

betoogt, zie ik niet in dat de betaalbaarstelling van 

de L/C’s in Nederland en de overige door Rasheed 

Bank in mva nr. 111-126 genoemde omstandigheden, 

tot een ander oordeel zouden moeten leiden. 

De objectieve conflictregel van art. 4 lid 2 EVO 

en van het daarmee corresponderende commune 

recht vóór 1 september 1991, kent immers als 

enige aanknopingspunt de plaats van hoofdvestiging 

van de partij die de kenmerkende prestatie 

moet verrichten. Op grond hiervan wordt de 

vordering van Solvochem beheerst door Iraaks 

recht als het recht van het land waar de partij die 

de kenmerkende prestatie moet verrichten, Rasheed 

Bank, haar hoofdvestiging heeft. 17 Op het 

voorgaande stuiten de onderdelen 5.2 en 5.2.1 af. 

2.38. Onderdeel 5.2.2 voert aan dat het hof heeft 

verzuimd een uitzondering te maken op de leer 

van de karakteristieke prestatie en, in het licht van 

de door Rasheed Bank in mva nr. 111 t/m 126 

aangevoerde omstandigheden en gelet op HvJ EG 

6 oktober 2009, C-133/08, Jur. 2009, p. I-9687, NJ 

16 

17 

Zie F.P. de Rooy, a.w., p. 19. Vgl. T.H.D. Struycken, Een 

letter of credit en accessoire aanknoping, NIPR 2001, 

p. 205; Hof Amsterdam 11 december 2003, NIPR 2004, 

133, rov. 4.9-4.10. 

Zie in algemene zin: M.V. Polak, 'Vermogensrechtelijke 

meerpartijenverhoudingen', Praktijkreeks IPR, deel 15, 

1993, p. 79-82; J.L. Smeehuijzen, a.w., p. 10 en p. 11-12. 


217 

1899

217 

2010/168, m.nt. Th.M. de Boer (ICF/Balkenende), 

te oordelen dat uit het geheel der omstandigheden 

blijkt dat de L/C’s nauwer verbonden zijn met 

Nederland dan met Irak. Voor zover het hof 

mocht hebben geoordeeld dat de L/C’s het nauwst 

met Irak en niet met Nederland zijn verbonden, 

is dat oordeel volgens onderdeel 5.2.3 onbegrijpelijk, 

in het licht van de door Rasheed Bank in mva 

nr. 111 t/m 126 aangevoerde omstandigheden. In 

ieder geval is het oordeel van het hof onvoldoende 

gemotiveerd, omdat het hof niet heeft gereageerd 

op het ter zake relevante betoog van Rasheed 


2.39. Hoewel het EVO op deze zaak temporeel 

niet van toepassing is, zie ik geen bezwaar voor 

het commune conflictenrecht aansluiting te zoeken 

bij het genoemde arrest van het HvJ EG inzake 

ICF/Balkenende. Uit dit arrest volgt dat voor 

de toepassing van de uitzondering op de hoofdregel 

van art. 4 lid 2 EVO vereist is dat uit het geheel 

der omstandigheden duidelijk blijkt dat de overeenkomst 

nauwer is verbonden met een ander 

land dan het land van de hoofdvestiging van de 

kenmerkende prestant. Bij de beoordeling hiervan 

komt aan de rechter een zekere vrijheid toe (zie 

ook rov. 58 van het genoemde arrest van het HvJ 

EG). In het onderhavige geding heeft Rasheed 

Bank omstandigheden aangevoerd die naar haar 

mening rechtvaardigen dat de overeenkomst 

nauwer met Nederland is verbonden dan met Irak 

als land van vestiging van de bank. Het oordeel 

of deze omstandigheden ertoe leiden dat de 

overeenkomst ‘duidelijk’ nauwer is verbonden 

met Nederland dan met Irak, is in beginsel voorbehouden 

aan de rechter die over de feiten oordeelt. 

Uit de laatste volzin van rov. 7.7 laat zich 

afleiden dat het hof rekening heeft gehouden met 

de door Rasheed Bank in dit verband aangevoerde 

omstandigheden, maar deze onvoldoende heeft 

geacht voor de toepassing van het Iraakse recht. 

Daarmee past de door het hof gehanteerde maatstaf 

in het door het HvJ EG ten aanzien van art. 

4 lid 5 EVO gegeven criterium dat voor toepassing 

van de wet van de nauwste band plaats is, wanneer 

uit het geheel der omstandigheden duidelijk blijkt 

dat de overeenkomst nauwer met een ander land 

is verbonden dan het land van vestiging van de 

kenmerkende prestant. Het hof heeft kennelijk 

geoordeeld dat uit het geheel der omstandigheden 

niet blijkt dat de overeenkomst duidelijk nauwer 

verbonden is met Nederland dan met Irak, zodat 

geen plaats was voor het maken van een uitzonde- 

1900 

«JOR» 



ring op de hoofdregel. Daarmee heeft het hof 

voldoende gerespondeerd op de stellingen van 

Rasheed Bank en was het hof niet gehouden om 

afzonderlijk in te gaan op iedere aangevoerde 

omstandigheid. Het oordeel van het hof is niet 

onjuist en evenmin onbegrijpelijk, zodat de onderdelen 

5.2.2 en 5.2.3 falen. 

3. Conclusie 

De conclusie strekt tot vernietiging en verwijzing. 


(...; red.) 

3. Beoordeling van het middel 

3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan. 



accreditief. 

In opdracht van deze kopers heeft Rasheed Bank 

ten behoeve van Solvochem zes onherroepelijke 

documentaire accreditieven geopend (hierna 

aangeduid als L/C 1 tot en met L/C 6), onder toepasselijkheid 

van de Uniform Customs and Practice 

(1983 Revision) International Chamber of 

Commerce Publication No 400 (hierna: UCP 400). 

3.2. In dit geding vordert Solvochem, kort gezegd, 

dat Rasheed Bank wordt veroordeeld tot betaling 

van USD 3.962.230,30 vermeerderd met wettelijke 

rente, op de grond dat Rasheed Bank, ondanks 

het op de juiste wijze indienen bij haar van de in 

de L/C’s genoemde documenten en het daarmee 

ontstaan van een betalingsverplichting, niet is 

overgegaan tot (volledige) betaling. 

Rasheed Bank heeft zich daartegen onder meer 

verweerd, voor zover in cassatie nog van belang, 

met een beroep op het niet tijdig en volledig presenteren 

van de vereiste documenten, op een 

overeengekomen verlaging van het maximumbedrag 

van L/C 1, en op verjaring van de vordering 

op grond van Nederlands recht met betrekking 

tot alle L/C’s. 

De rechtbank heeft de vordering afgewezen op de 

grond dat het verjaringsverweer van Rasheed Bank 

naar Nederlands recht beoordeeld moet worden 

en doel treft. Het hof heeft het vonnis vernietigd 

en de vordering alsnog toegewezen tot een bedrag 

van USD 3.389.730,30, vermeerderd met wettelijke 

rente. 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

3.3. Het hof overwoog daartoe, kort samengevat 

en voor zover in cassatie van belang, als volgt. 

a. Gelet op de tekst van art. 10 en 11 UCP 400 en 

de formuleringen van de desbetreffende L/C’s, 

dienen de L/C’s overeenkomstig het standpunt 

van Solvochem beschouwd te worden als kasaccreditieven, 

waarbij de bank zich in beginsel verbindt 

tot betaling en niet tot acceptatie of negotiatie. 

Voor zover de L/C’s de mogelijkheid openen dat 

een door de begunstigde te trekken wissel wordt 

geaccepteerd of genegotieerd, heeft de wissel de 

strekking als betalingsbewijs te dienen en behoort 

de wissel niet tot de “documents required”. (rov. 

6.3-6.6) 

b. Het verweer van Rasheed Bank dat het maximumbedrag 

van L/C 1, dat oorspronkelijk USD 

2,7 miljoen bedroeg, met instemming van Solvochem 

is verlaagd tot USD 2 miljoen welk bedrag 

Solvochem reeds heeft ontvangen, en dat daarom 

geen verdere betalingsverplichting onder deze 

L/C resteert, is door Solvochem betwist – zij het 

impliciet, en zonder motivering of toelichting – 

door haar vordering in hoofdsom te handhaven. 

Uit de stukken in kwestie, in het bijzonder de telexberichten 

van Irving Trust Co. (hierna: Irving 

Trust) aan ABN Bank, valt niet te lezen dat het 

maximumbedrag is verlaagd tot USD 2 miljoen, 

zodat het gelijk bij Solvochem ligt. Daarom is haar 

vordering met betrekking tot deze L/C, die zij 

heeft verminderd tot een bedrag van USD 127.410, 

toewijsbaar. (rov. 6.10-6.12) 

c. Solvochem heeft binnen de geldigheidsduur 

van de L/C’s 3 en 4 en derhalve tijdig betaling 

onder deze L/C’s geclaimd, nu blijkens door haar 

overgelegde brieven van ABN Bank die geldigheidsduur 

in beide gevallen is verlengd. (rov. 6.16- 

6.19) 

d. Uit de processtukken van Solvochem in eerste 

aanleg blijkt niet voldoende duidelijk dat zij de 

discussie aan de hand van Nederlands recht heeft 

gevoerd, en ook overigens is niet voldoende gebleken 

van omstandigheden waaruit een (stilzwijgende) 

rechtskeuze van Solvochem voor Nederlands 

recht kan worden afgeleid. Zij heeft ook geen afstand 

gedaan van haar recht de vraag naar het 

toepasselijke recht in hoger beroep op te werpen. 

Het staat haar dus vrij deze vraag door middel 

van een grief aan de orde te stellen. (rov. 7.2) 

e. Het beroep van Rasheed Bank op art. 4 van het 

Verdrag van Genève van 7 juni 1930 tot regeling 

van zekere wetsconflicten ten aanzien van wisselbrieven 

en orderbriefjes, Stb. 1933, 699, Trb. 1959, 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

163 (hierna: Geneefs Wisselverdrag), inhoudend 

dat de rechtsgevolgen van de verplichtingen van 

de acceptant van een wisselbrief worden bepaald 

door de wet van de plaats waar de stukken betaalbaar 

zijn, zijnde in dit geval in Nederland, faalt 

omdat de vraag naar de rechtsgevolgen van de 

verbintenis van de acceptant van een wisselbrief 

niet aan de orde is. Solvochem vordert immers 

geen nakoming van verplichtingen die Rasheed 

Bank als acceptant van wissels zou hebben, maar 

nakoming van haar verplichtingen voortvloeiend 

uit de L/C’s. (rov. 7.3-7.4) 

f.Volgens de hier toepasselijke regels van commuun 

Nederlands conflictenrecht wordt de overeenkomst, 

bij gebreke van een rechtskeuze, beheerst 

door het recht van het land waar de contractspartij 

die de voor de overeenkomst kenmerkende 

prestatie moet verrichten, is gevestigd, 

tenzij de omstandigheden van het geval wijzen op 

nauwere betrokkenheid van een ander land. Bij 

een L/C is de openende bank de partij die de 

kenmerkende prestatie moet verrichten. Voorts 

is niet in te zien op grond waarvan de onderhavige 

overeenkomst nauwer met Nederland dan met 

Irak verbonden is. Daarom is op de verhouding 

tussen partijen uit hoofde van de L/C’s Iraaks 

recht van toepassing. (rov. 7.6-7.8) 

g. Het verjaringsverweer van Rasheed Bank wordt 

verworpen, omdat de vorderingen van Solvochem 

naar Iraaks recht, gelet op de toepasselijke algemene 

verjaringstermijn van vijftien jaar, niet verjaard 

zijn (rov. 8.1-8.4). Ook de overige verweren van 

Rasheed Bank zijn door het hof verworpen (rov. 

9.1-11.4). 

3.4.1. Onderdeel 1 van het middel bestrijdt met 

betrekking tot de L/C’s 2, 4, 5 en 6 het hiervoor 

onder (a) weergegeven oordeel dat (ook) deze 

L/C’s zijn te beschouwen als kasaccreditieven en 

dat de wissels de strekking hebben van betalingsbewijs 

en niet tot de “documents required” behoren. 

Volgens onderdeel 1.1 is dat oordeel onbegrijpelijk 

omdat in de genoemde L/C’s staat vermeld 

“available for payment in (HOLLAND) ... against 

their tenor draft drawn on us”. Voorts wordt in 

onderdeel 1.2 geklaagd dat het hof ten onrechte 

niet is ingegaan op de stelling dat de getrokken 

wissels worden beheerst door Nederlands recht 

en niet voldoen aan de vereisten van art. 100 en 

124 K. 


217 

1901

217 

3.4.2. Volgens art. 11 UCP 400 moeten L/C’s 

duidelijk vermelden “whether they are available 

by sight payment, by deferred payment, by acceptance 

or by negotiation”. 

Nu de tekst van de L/C’s 2, 4, 5 en 6 niet duidelijk 

vermeldt dat zij “available by acceptance” of 

“available by negotiation” zijn, maar wel – evenals 

de L/C’s 1 en 3 – dat zij “available for payment” 

zijn, is het oordeel van het hof dat alle L/C’s kasaccreditieven 

en niet acceptatie- of negotiatiekredieten 

zijn, niet onbegrijpelijk. Evenmin is onbegrijpelijk 

het daarmee verband houdende oordeel 

dat, voor zover de L/C’s 2, 4, 5 en 6 de mogelijkheid 

van een op de bank te trekken wissel openen, 

die wissel de strekking heeft van betalingsbewijs 

en niet behoort tot de “documents required”. Uit 

het voorgaande vloeit voort dat het hof niet behoefde 

in te gaan op de door Rasheed Bank ingeroepen 

art. 100 en 124 K., nu de wissels niet behoorden 

tot de vereiste documenten en de vordering 

van Solvochem ook niet op die wissels is gebaseerd. 

Het onderdeel faalt. 

3.5. Onderdeel 2 is gericht tegen de hiervoor in 

3.3 onder (b) weergegeven oordelen. Onder 2.1 

en 2.2 wordt terecht betoogd dat het hof de art. 

24 en 149 lid 1 Rv. heeft geschonden. Rasheed 

Bank heeft in haar memorie van antwoord tevens 

houdende incidenteel appel uitdrukkelijk aangevoerd 

dat Irving Trust ter zake van L/C 1 bereid 

was als confirmerende bank op te treden en dat 

dit leidde tot een aanpassing van de voorwaarden: 

Solvochem kreeg meer zekerheid maar voor een 

lager bedrag, waarbij Rasheed Bank heeft verwezen 

naar de tekst van een telexbericht van Irving 

Trust: “Be noted L/C amount for USD 

2,000,000.00 instead of USD 2,700,000.00 mentioned 

in yr above telex”. Op grond hiervan betoogde 

Rasheed Bank dat Solvochem, die USD 2 

miljoen van Irving Trust heeft ontvangen, niets 

meer te vorderen heeft onder L/C 1. Solvochem 

heeft noch in haar memorie van antwoord in het 

incidenteel appel, noch in haar pleitnota op deze 

expliciete stellingen van Rasheed Bank gereageerd. 

Door desalniettemin te oordelen dat Solvochem 

die stellingen “impliciet” heeft betwist door haar 

vordering in hoofdsom te handhaven, en door 

niettegenstaande het feit dat Solvochem daaraan 

“geen enkele motivering of toelichting [heeft] gewijd” 

te oordelen “dat zij die toelichting reeds op 

voorhand had verstrekt door de stukken over te 

leggen waaruit Rasheed Bank de verlaging afleidt”, 

1902 

«JOR» 



heeft het hof in strijd met de art. 24 en 149 lid 1 

Rv. gehandeld. Genoemde stellingen van Rasheed 

Bank vormen immers niet slechts een betwisting 

van de door Solvochem aan haar vordering ten 

grondslag gelegde feiten (onder meer inhoudend 

dat L/C 1 een maximumbedrag van USD 2,7 miljoen 

kent), maar behelzen een zelfstandig, bevrijdend 

verweer (dat het maximumbedrag van L/C 

1 naderhand is verlaagd tot USD 2 miljoen). De 

aan dat bevrijdend verweer ten grondslag gelegde 

feiten zijn niet door Solvochem betwist. Het enkele 

handhaven van haar vordering kan niet gezien 

worden als een (impliciete) betwisting van die 

feiten en het daarop gebaseerde bevrijdende verweer. 

Het hof had daarom de aan dat verweer ten 

grondslag gelegde feiten als vaststaand moeten 

beschouwen (art. 149 lid 1 Rv.) en is dientengevolge 

ook buiten de grenzen van de rechtsstrijd getreden 

(art. 24 Rv.) door het verweer van Rasheed 

Bank te verwerpen op een niet door Solvochem 

aangevoerde grond. 

De overige klachten van onderdeel 2 behoeven 

geen behandeling. 

3.6.1. Met onderdeel 4 komt Rasheed Bank op tegen 

het hiervoor in 3.3 onder (d) weergegeven 

oordeel dat Solvochem geen (stilzwijgende) 

rechtskeuze voor Nederlands recht heeft gemaakt. 

3.6.2. Volgens de onderdelen 4.1.1-4.1.3 heeft het 

hof in strijd met art. 24 Rv. dan wel met de goede 

procesorde de feitelijke grondslag van de vordering 

van Solvochem aangevuld, althans een ontoelaatbare 

verrassingsbeslissing gegeven, door de in 

rov. 7.2 genoemde argumenten, die niet door 

Solvochem waren aangevoerd, aan zijn oordeel 

ten grondslag te leggen; daarbij wordt betoogd 

dat grief 2 van Solvochem, gericht tegen het oordeel 

van de rechtbank dat partijen een rechtskeuze 

voor Nederlands recht hebben gemaakt, geen enkele 

onderbouwing bevat en niet is gericht tegen 

de feitelijke vaststelling van de rechtbank dat 

partijen hun discussie hebben gevoerd aan de 

hand van Nederlands recht. 

Deze klachten falen. De rechtbank heeft in haar 

tussenvonnis van 25 augustus 2004 overwogen: 

“Daar de partijdiscussie [over de vraag of de vordering 

is verjaard] is gevoerd aan de hand van 

Nederlands recht, worden partijen geacht indien 

en voor zover nodig een rechtskeuze voor dit recht 

te hebben gedaan.” 

Hiertegen is Solvochem met grief 2 opgekomen, 

waarbij zij heeft aangevoerd dat partijen geen 

rechtskeuze hebben gemaakt en dat op de verhou- 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

ding tussen partijen uit hoofde van de L/C’s op 

grond van art. 4 lid 2 EVO Iraaks recht van toepassing 

is. Kennelijk en niet onbegrijpelijk heeft 

het hof deze grief mede gericht geacht tegen de 

(enige) grond waarop de rechtbank tot haar oordeel 

over de rechtskeuze was gekomen. Op grond 

daarvan was het hof gehouden zelfstandig te beoordelen 

of uit de processtukken kon blijken van 

een (stilzwijgende) rechtskeuze van Solvochem 

voor Nederlands recht. Door dat te doen heeft het 

hof de grenzen van de rechtsstrijd derhalve niet 

overschreden, noch is er sprake van strijd met een 

goede procesorde of van een verrassingsbeslissing. 

3.6.3. Het oordeel van het hof dat uit de stukken 

van het geding onvoldoende blijkt dat Solvochem 

(stilzwijgend) heeft ingestemd met een keuze voor 

Nederlands recht, geeft niet blijk van een onjuiste 

rechtsopvatting en is niet onbegrijpelijk, ook niet 

in het licht van de in onderdeel 4.2.1 genoemde 

omstandigheden (waaronder het in eerste aanleg 

door Solvochem gedane beroep op redelijkheid 

en billijkheid en op een natuurlijke verbintenis 

van Rasheed Bank). Daarbij moet in aanmerking 

worden genomen dat van een stilzwijgende 

rechtskeuze slechts sprake kan zijn als deze blijkt 

uit concrete omstandigheden die erop wijzen dat 

partijen deze keuze hebben gewild (vgl. HR 28 

maart 2008, LJN BC2726, NJ 2008/191 met betrekking 

tot het hier niet toepasselijke art. 3 lid 1 EVO, 

dat op dit punt inhoudelijk overeenstemt met de 

hier toe te passen regels van commuun internationaal 

privaatrecht). In het oordeel van het hof dat 

het Solvochem vrijstond in hoger beroep de vraag 

naar het toepasselijke recht door middel van een 

grief alsnog aan de orde te stellen, ligt niet besloten 

dat het haar vrijstond terug te komen van een 

gemaakte rechtskeuze, nu immers volgens het hof 

geen sprake is geweest van een eerdere rechtskeuze 

van Solvochem. 

Op het bovenstaande stuiten ook de klachten van 

de onderdelen 4.2 en 4.3 af. 

3.7.1. Onderdeel 5 bestrijdt met diverse klachten 

het oordeel van het hof dat het op de rechtsverhouding 

tussen partijen toepasselijke recht niet 

aan de hand van het Geneefs Wisselverdrag bepaald 

moet worden maar volgens de regels van 

het commune Nederlandse conflictenrecht, en 

dat op grond daarvan Iraaks recht van toepassing 

is (zie hiervoor in 3.3 onder e en f). 

3.7.2. Het hof heeft in rov. 7.4 vastgesteld dat de 

vordering van Solvochem niet strekt tot nakoming 

van de verplichtingen die Rasheed Bank als accep- 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

tant van wissels zou hebben, maar tot nakoming 

van haar verplichtingen uit hoofde van de L/C’s. 

Dat uitgangspunt, dat mede berust op de tevergeefs 

bestreden uitleg door het hof van de onderhavige 

L/C’s en de betekenis van de eventueel 

door Solvochem getrokken wissels (zie hiervoor 

in 3.4.2), brengt mee dat Rasheed Bank zich voor 

de vraag welk recht van toepassing is op de uit de 

L/C’s voortvloeiende rechtsverhouding niet op 

de bepalingen van het Geneefs Wisselverdrag kan 

beroepen. De hiertegen gerichte onderdelen 5.1 

en 5.1.1 falen derhalve. 

3.7.3. Anders dan de onderdelen 5.2 en 5.2.1 betogen, 

geeft het oordeel van het hof dat in de verhouding 

tussen partijen bij een L/C de openende bank 

de partij is die de kenmerkende prestatie moet 

verrichten, geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting, 

ook niet nu die kenmerkende prestatie 

bestaat in het uitbetalen van een geldbedrag indien 

aan bepaalde voorwaarden is voldaan. 

De omstandigheid dat het documentair krediet 

onderdeel is van een meerpartijenverhouding 

staat daaraan evenmin in de weg, nu in een geschil 

als het onderhavige uitsluitend de rechtsverhouding 

tussen de bank en de begunstigde aan de orde 

is. 

Voorts heeft het hof niet, zoals onderdeel 5.2.2. 

aanvoert, miskend dat de omstandigheden van 

het geval een uitzondering kunnen meebrengen 

op de hoofdregel dat de overeenkomst, bij gebreke 

van een rechtskeuze, wordt beheerst door het 

recht van het land waar de partij is gevestigd die 

de kenmerkende prestatie moet verrichten. 

Daarvoor is evenwel nodig dat uit het geheel der 

omstandigheden duidelijk blijkt dat de overeenkomst 

nauwer is verbonden met een ander land 

(vgl. HvJEU 6 oktober 2009, C-133/08, Jur. 2009, 

p. I-9687, NJ 2010/168). Het hof heeft kennelijk 

geoordeeld dat daarvan in het onderhavige geval 

geen sprake is, ook niet in het licht van de in onderdeel 

5.2.1 genoemde omstandigheden waarnaar 

onderdeel 5.2.2 in dit verband verwijst. Dat 

oordeel berust op een aan het hof als feitenrechter 

voorbehouden waardering en is niet onbegrijpelijk, 

zodat laatstgenoemd onderdeel faalt. Voorts 

kan onderdeel 5.2.3 wegens gebrek aan feitelijke 

grondslag niet tot cassatie leiden, omdat het oordeel 

van het hof dat Iraaks recht van toepassing 

is, niet daarop berust dat de L/C’s het nauwst met 

Irak zijn verbonden, maar op de hiervoor vermelde 

hoofdregel. 


217 

1903

218 

3.8. De overige klachten van het middel kunnen 

niet tot cassatie leiden. Zulks behoeft, gezien art. 

81 RO, geen nadere motivering nu die klachten 

niet nopen tot beantwoording van rechtsvragen 

in het belang van de rechtseenheid of de rechtsontwikkeling. 

3.9. Slotsom is dat alleen onderdeel 3 slaagt zoals 

hiervoor in 3.5 is vermeld, en dat de overige 

klachten niet tot cassatie kunnen leiden. De Hoge 

Raad kan zelf de zaak afdoen. Zoals hiervoor in 

3.5 is overwogen, had het hof de stelling van Rasheed 

Bank dat het maximumbedrag van L/C 1 is 

verlaagd van USD 2,7 miljoen naar USD 2 miljoen, 

als vaststaand moeten aannemen nu zulks 

niet door Solvochem is betwist. Nu Solvochem 

heeft erkend (ook nog in haar schriftelijke toelichting 

onder 4.8.4) dat zij onder deze L/C USD 2 

miljoen heeft ontvangen, heeft het hof ten onrechte 

nog een bedrag van USD 127.410 ter zake van 

deze L/C toegewezen. De vordering dient in zoverre 

alsnog te worden afgewezen. De door het hof 

uitgesproken kostenveroordelingen kunnen in 

stand blijven. 

4. Beslissing 

De Hoge Raad: 

vernietigt het arrest van het gerechtshof te ’s- 

Gravenhage van 30 november 2010, doch uitsluitend 

voor zover Rasheed Bank is veroordeeld tot 

betaling van een bedrag van USD 3.389.730,30, 

en in zoverre opnieuw rechtdoende: 

veroordeelt Rasheed Bank tegen behoorlijk bewijs 

van kwijting aan Solvochem te betalen een bedrag 

van USD 3.262.320,30 dan wel de tegenwaarde 

daarvan in Nederlands courant naar de koers van 

de dag van betaling, vermeerderd met een wettelijke 

rente naar Iraaks recht van 5% van 17 april 

2002 tot de dag der voldoening; 

veroordeelt Solvochem in de kosten van het geding 

in cassatie (...; red.). 

NOOT 

Noot mr. C.G. van der Plas onder «JOR» 

2012/218. 

1904 

«JOR» 



218 



(mr. Numann, mr. Bakels, mr. Streefkerk, mr. 

Loth, mr. Drion) 

(Concl. A-G Vlas) 

Noot mr. C.G. van der Plas, tevens behorend 

bij «JOR» 2012/217 

Documentair krediet. Vaststelling toepasselijk 

recht door (analoge) toepassing EVO. 

[EVO-Verdrag art. 4] 

Solvochem heeft in 1987 en 1988 chemische 

grondstoffen verkocht aan de Iraakse onderneming 

Modern Paint IND. In opdracht van laatstgenoemde 

heeft Rafidain Bank (‘de bank’) door middel van 

vier Letters of Credit (hierna: L/C’s) onherroepelijk 

documentair krediet geopend ten behoeve van 

Solvochem. De aanbiedingsbrieven van de L/C’s 

bepalen dat de vereiste documenten vergezeld 

moeten gaan van een door Solvochem aan eigen 

order op de bank getrokken wissel. Op de L/C’s zijn 

de UCP 400 van toepassing verklaard. Ter zake van 

drie van de vier L/C’s heeft Solvochem wissels 

getrokken op de bank, welke door laatstgenoemde 

bij brief van 7 december 1987 zijn geaccepteerd. 

Solvochem heeft tevergeefs aanspraak gemaakt 

op betaling door de bank onder de L/C’s. 

Solvochem vordert in dit geding betaling van USD 

731.089,60 en € 46.438. De bank stelt zich op het 

standpunt dat de L/C’s zijn vervallen omdat Solvochem 

niet tijdig alle vereiste documenten heeft 

overgelegd en omdat de vorderingen bovendien 

zijn verjaard. 

Het hof heeft tot uitgangspunt genomen dat de 

rechtsverhouding tussen Solvochem en de bank 

wordt beheerst door de UCP 400 en overigens door 

Iraaks recht. De tegen de toepasselijkheid van 

Iraaks recht gerichte klachten zijn ongegrond. Het 

uitgangspunt van onderdeel 1 dat, in ieder geval 

voor zover het om de door Solvochem getrokken 

wissels gaat, op de rechtsverhouding tussen partijen 

Nederlands wisselrecht van toepassing is, mist 

feitelijke grondslag aangezien dat noch in de L/C’s 

is bepaald noch uit de UCP 400 voortvloeit. In het 

oordeel van het hof dat de bank de op haar getrokken 

wissels heeft geaccepteerd ligt besloten dat 

de bank de door Solvochem overgelegde wissels 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

in overeenstemming heeft bevonden met de onder 

het documentair krediet gestelde voorwaarden. 

Dat oordeel is dus niet onjuist of onbegrijpelijk. 

Volgens onderdeel 2.1 heeft het hof miskend dat 

de wissels zijn getrokken nadat de vervaldata van 

de L/C’s waren verstreken en dat uit de acceptatie 

van de wissels geen verdergaande conclusie kan 

worden getrokken dan dat de bank heeft erkend 

gelden schuldig te zijn onder – uitsluitend – de 

wissels. Naar het oordeel van de Hoge Raad is het 

oordeel van het hof dat uit de acceptatie van de 

wissels door de bank volgt dat zij de verschuldigdheid 

van de daarop gestelde bedragen onder de 

L/C’s heeft erkend en dat de onder die L/C’s voorgeschreven 

documenten tijdig en volledig zijn gepresenteerd, 

niet onjuist of onbegrijpelijk. 

De onderdelen 3-5 keren zich tegen de oordelen 

waarin het hof tot de conclusie komt dat de vordering 

van Solvochem wordt beheerst door Iraaks 

recht. Het oordeel van het hof dat de door Solvochem 

over te leggen wissels niet de grondslag van 

de vordering vormen en dat de verhouding tussen 

partijen wordt beheerst door de L/C’s, berust op 

zijn uitleg van die L/C’s. Naar zijn kennelijke oordeel 

behelzen de L/C’s geen acceptatieaccreditieven uit 

hoofde waarvan, na acceptatie van de overgelegde 

wissels, een wisselrechtelijke rechtsbetrekking 

tussen partijen ontstaat, maar dient overlegging 

van de wissels slechts ertoe om aanspraak te kunnen 

maken op nakoming door de bank van haar 

betalingsverplichting uit hoofde van de L/C’s. Die 

uitleg geeft geen blijk van een onjuiste rechtsopvatting 

en is niet onbegrijpelijk. 

De Hoge Raad verwerpt het beroep. 

De rechtspersoon naar Irakees recht Al Rafidain 

Bank te Bagdad (Irak), 

eiseres tot cassatie, 

advocaten: mr. R.J. van Galen en mr. B.F.L.M. 

Schim, 

tegen 

Solvochem Holland BV te Rotterdam, 

verweerster in cassatie, 

advocaten: mr. P.J.M. von Schmidt auf Altenstadt 

en mr. Y.A. Wehrmeijer. 

Conclusie Advocaat-Generaal 

(mr. Vlas) 

Heden concludeer ik gelijktijdig in twee zaken 

(zaak 10/03865 en zaak 11/01012) die betrekking 

hebben op documentair krediet in het kader 

waarvan op Iraakse banken wissels zijn getrokken. 

De onderhavige zaak betreft de vraag of de onder 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

het documentair krediet tussen partijen voorgeschreven 

documenten, in het bijzonder de op 

Rafidain Bank getrokken wissels, tijdig en volledig 

zijn aangeboden, en voorts of het hof heeft kunnen 

oordelen dat het Geneefse verdrag inzake 

wisselbrieven en orderbriefjes 1 toepassing mist 

en de betalingsverplichting van Rafidain Bank uit 

hoofde van het documentair krediet krachtens 

art. 4 EVO 2 wordt beheerst door Iraaks recht. Ten 

slotte komt aan bod of het hof de verplichting tot 

ambtshalve toepassing van het Iraakse recht met 

betrekking tot de verjaring van de vordering heeft 

miskend. 

1. Feiten en procesverloop 

1.1. De relevante feiten zijn in cassatie als volgt. 3 


grondstoffen verkocht en geleverd aan de Iraakse 

onderneming Modern Paint IND. Tot betaling 

hiervan heeft Rafidain Bank in opdracht van 

Modern Paint IND door middel van vier Letters 

of Credit (hierna: L/C’s) onherroepelijk documentair 

krediet geopend. De L/C’s zijn genummerd 

(...) 28121, (...) 28122, (...) 128123 en (...) 30336, 

en zijn gegarandeerd tot achtereenvolgens USD 

173.250,-, USD 457.500,-, USD 100.900,- en 

ƒ 102.500,-. De datum van opeisbaarheid van de 

verbintenissen van Rafidain Bank onder de L/C’s 

is bepaald op een tijdstip variërend van 360 dagen 

(L/C (...) 30336) tot 720 dagen (de andere drie 

L/C’s) na de datum van de desbetreffende Bill of 

Lading. 

1.2. Bij vier afzonderlijke aanbiedingsbrieven heeft 

Rafidain Bank aan (thans) ABN AMRO Bank 

N.V., filiaal Rotterdam, verzocht om Solvochem 

van de condities van de L/C’s in kennis te stellen. 

Daarbij is de ABN AMRO opgetreden als ‘advising 

bank’, niet als ‘confirming bank’. 4 De aanbiedingsbrieven 

van de L/C’s bepalen dat de vereiste docu- 

1 

2 

3 

4 

Verdrag tot regeling van zekere wetsconflicten ten aanzien 

van wisselbrieven en orderbriefjes, Genève 7 juni 

1930, Stb. 1932, 397 (p. 89 e.v.). 

Verdrag inzake het recht dat van toepassing is op verbintenissen 

uit overeenkomst, Rome 19 juni 1980, Trb. 

1980, 156. 

Zie rov. 4.2 t/m 4.4 van het bestreden arrest van het Hof 

Amsterdam van 25 mei 2010 in verbinding met rov. 2.1 

t/m 2.20 van het vonnis van de Rechtbank Amsterdam 

van 4 juni 2008. 

Vgl. rov. 4.12 van het bestreden arrest. 


218 

1905

218 

menten vergezeld moeten gaan van een door Solvochem 

aan eigen order op Rafidain Bank getrokken 

wissel. 

1.3. Op de L/C’s zijn de Uniform Customs and 

Practices for Documentary Credits (1983 Revision) 

International Chamber of Commerce Publication 

No 400 (verder: UCP 400) van toepassing 

verklaard. 

1.4. Ter zake van de L/C’s (...) 28121, (...) 28122 

en (...) 28123 heeft Solvochem wissels getrokken 

op Rafidain Bank, welke door laatstgenoemde bij 

brief van 7 december 1987 zijn geaccepteerd. 5 

Solvochem heeft tevergeefs aanspraak gemaakt 

op betaling door Rafidain Bank onder de L/C’s. 

Rafidain Bank stelt zich op het standpunt dat de 

L/C’s zijn vervallen omdat Solvochem niet tijdig 

alle vereiste documenten heeft overgelegd en de 

wisselvorderingen bovendien zijn verjaard. Tot 

verzekering van haar vorderingen uit de L/C’s 

heeft Solvochem op 23 en 29 december 2003 

conservatoir derdenbeslag doen leggen op tegoeden 

van Rafidain Bank bij een zestal Nederlandse 

banken. 

1.5. Bij vonnis van 12 januari 2005 is Rafidain 

Bank door de rechtbank Amsterdam bij verstek 

veroordeeld tot betaling aan Solvochem van USD 

731.089,60 en € 46.438,- met rente en kosten. Bij 

vonnis van 4 juni 2008 heeft de rechtbank Amsterdam 

het door Rafidain Bank tegen het verstekvonnis 

ingestelde verzet gegrond geoordeeld en is 

Rafidain Bank ontheven van haar veroordeling 

bij verstek. Solvochem is hiertegen in hoger beroep 

gekomen. 

1.6. Bij arrest van 25 mei 2010 heeft het hof Amsterdam 

(LJN BN5113) het vonnis van de rechtbank 

bekrachtigd voor zover daarbij het verzet 

gegrond is verklaard, voor al het overige het vonnis 

vernietigd en, opnieuw rechtdoende, Rafidain 

Bank veroordeeld tot betaling van USD 557.938,80 

en € 46.438,- vermeerderd met rente. Het meer 

of anders gevorderde is afgewezen. Volgens het 

hof is het hoger beroep gegrond wat betreft de 

L/C’s (...) 28121, (...) 28122 en (...) 28123 en faalt 

het wat betreft L/C (...) 30336 (rov. 4.25). 

1.7. Samengevat en voor zover in cassatie van belang, 

heeft het hof als volgt overwogen. Solvochem 

heeft de onder de L/C’s voorgeschreven documenten 

tijdig en volledig aangeboden, met uitzonde- 

5 

1906 

Zie rov. 4.8 van het bestreden arrest. 

«JOR» 



ring van L/C (...) 30336 (rov. 4.7 t/m 4.14). Aangezien 

bij een L/C de betaling de kenmerkende 

prestatie is en de betaling moet worden uitgevoerd 

door Rafidain Bank, wordt de vordering van Solvochem 

op grond van art. 4 lid 1 en 2 EVO beheerst 

door Iraaks recht als het recht van het land 

waar Rafidain Bank als de partij die de kenmerkende 

prestatie moet verrichten haar hoofdvestiging 

heeft (rov. 4.15). Op grond van de verjaringstermijn 

van vijftien jaar naar Iraaks recht, is de 

vordering van Solvochem niet verjaard (rov. 4.16). 

Het beroep van Rafidain Bank op overmacht 

vanwege het tussen 6 augustus 1990 en 22 mei 

2003 toepasselijke VN-Handelsembargo wordt 

verworpen, onder andere omdat geen sprake is 

van een ‘interruption of business’ als bedoeld in 

art. 19 UCP 400 (rov. 4.17). 

1.8. Tegen voormeld arrest heeft Rafidain Bank 

(tijdig) cassatieberoep ingesteld. Solvochem heeft 

verweer gevoerd. 

2. Bespreking van het cassatiemiddel 

2.1. Het cassatiemiddel bestaat uit zes onderdelen. 

De onderdelen 1 en 2 hebben betrekking op de 

vraag of Solvochem de onder de L/C’s voorgeschreven 

documenten tijdig en volledig heeft aangeboden. 

De onderdelen 3 t/m 5 bestrijden het oordeel 

van het hof dat het Geneefse verdrag inzake wisselbrieven 

en orderbriefjes toepassing mist en dat 

de vordering van Solvochem krachtens art. 4 EVO 

door Iraaks recht wordt beheerst. Ten slotte klaagt 

onderdeel 6 over schending van art. 25 Rv met 

betrekking tot de toepassing van Iraaks recht. 

2.2. In de onderdelen 1 en 2 keert het middel zich 

tegen de rov. 4.8 t/m 4.11, waarin het hof ingaat 

op de vraag of Solvochem genoegzaam heeft aangetoond 

dat zij de onder de L/C’s voorgeschreven 

documenten tijdig en volledig heeft aangeboden. 

Het hof heeft daarover als volgt overwogen: 

‘4.8. De aanbiedingsbrieven van de L/C’s bepalen 

alle vier dat de vereiste documenten vergezeld 

moeten gaan van een door Solvochem aan eigen 

order op Rafidain Bank getrokken wissel. Solvochem 

heeft kopieën van vier aan haar order getrokken 

wissels in het geding gebracht: wissel 1) is op 

7 oktober 1987 getrokken onder L/C (...)28121 

voor een bedrag van USD 182.981,70 met betaalbaarstelling 

per 13 september 1989; wissel 2) is 

op 19 november 1987 getrokken, eveneens onder 

L/C (...)28121, voor een bedrag van USD 

274.390,20 met betaalbaarstelling per 31 oktober 

1989; wissel 3) is op 16 oktober 1987 getrokken 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

onder L/C (...)28122 voor een bedrag van USD 

100.566,90 met betaalbaarstelling per 4 oktober 

1989 en wissel 4) is op 16 oktober 1987 getrokken 

onder L/C (...)28123 voor ƒ 102.336,- met betaalbaarstelling 

per 4 oktober 1989. Bij brief van 7 

december 1987 (door Solvochem bij memorie van 

grieven in het geding gebracht) heeft Rafidain 

Bank aan ABN AMRO geschreven: “At your request 

per you telex of 20/11/87, we inclose herewith 

the drafts under the cited L/CS [te weten: 

(...)28121, (...)28122 en (...)28123] dully accepted 

by us and ask you please to return them to us 15 

days before its maturity date of each”. 

4.9. Dat Solvochem deze brief eerst bij memorie 

van grieven in het geding heeft gebracht, is geen 

grond om haar buiten beschouwing te laten, ook 

niet indien ervan zou moeten worden uitgegaan 

dat Solvochem al in eerste aanleg met die brief 

bekend was of behoorde te zijn. (...) 

4.10. Rafidain Bank heeft verder geen verweer 

gevoerd tegen bedoelde brief, zodat op grond van 

de hiervoor aangehaalde bewoordingen moet 

worden vastgesteld, dat Rafidain Bank de op haar 

onder de drie genoemde L/C’s getrokken wissels 

heeft geaccepteerd en dat het daarbij – want niet 

in geschil – om de vier hiervoor onder 4.8 besproken 

wissels gaat die door Solvochem in het geding 

zijn gebracht. 

4.11. Het feit dat Rafidain Bank de wissels heeft 

geaccepteerd, kan niet anders worden uitgelegd 

dan dat zij de verschuldigdheid van de daarop 

gestelde bedragen onder de desbetreffende L/C’s 

heeft erkend. Daarmee moet het ervoor worden 

gehouden dat Solvochem de onder die L/C’s 

voorgeschreven documenten tijdig en volledig 

heeft gepresenteerd, althans dat Rafidain Bank 

zich tot verweer niet op het tegendeel kan beroepen.’ 

2.3. Volgens onderdeel 1.1 heeft het hof een onjuist 

dan wel onbegrijpelijk oordeel gegeven, omdat 

Rafidain Bank onbetwist heeft gesteld dat de 

in rov. 4.8 als wissels 2), 3) en 4) aangeduide documenten 

niet zijn ondertekend door Solvochem, 

zodat zij op grond van art. 100 en 101 WvK niet 

kunnen gelden als wissel. Hieraan doet niet af dat 

deze documenten rechtsgeldig zijn geaccepteerd 

door Rafidain Bank (zie onderdeel 1.2). In ieder 

geval heeft het hof, aldus het middel, ten onrechte 

nagelaten te reageren op de stelling van Rafidain 

Bank dat deze documenten niet zijn ondertekend 

door Solvochem en dus niet kunnen gelden als 

wissel in de zin van art. 100 en 101 WvK. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

2.4. Bij de bespreking van het middel moet worden 

vooropgesteld dat in cassatie vaststaat dat 

partijen de UCP 400 op de L/C’s van toepassing 

hebben verklaard. Uit de gedingstukken blijkt niet 

dat de keuze voor de UCP 400 zich beperkt tot de 

verhouding Modern Paint IND als opdrachtgeefster 

en Rafidain Bank als opdrachtneemster van 

het documentair krediet. De keuze voor de UCP 

400 strekt zich eveneens uit tot de verhouding 

Rafidain Bank als kredietopenende bank en Solvochem 

als begunstigde. In feitelijke instanties hebben 

partijen zich, behalve op bepalingen van Nederlands 

en van Iraaks recht, over en weer beroepen 

op bepalingen van de UCP 400. 6 De UCP 400 

zijn opgesteld door de Internationale Kamer van 

Koophandel en zijn te beschouwen als algemene 

voorwaarden voor het documentair krediet. In de 

praktijk zijn zij van groot belang. 7 De UCP 400 

zijn geen recht in de zin van art. 79 lid 1 sub b 

Wet RO, zodat over schending daarvan in cassatie 

niet met succes kan worden geklaagd. 8 Behalve 

de verhouding tussen de opdrachtgever van het 

documentair krediet (Modern Paint IND) en de 

kredietopenende bank (Rafidain Bank) en tussen 

de kredietopenende bank en de begunstigde 

(Solvochem), regelen de UCP 400 ook de verhouding 

tussen banken onderling, ingeval de kredietopenende 

bank een of meer andere banken (zoals 

een ‘advising bank’) heeft ingeschakeld. 9 Voor 

zover de UCP 400 geen regeling geven van een 

bepaalde kwestie die in het kader van het documentair 

krediet rijst, moet deze leemte worden 

opgevuld aan de hand van het op het documentair 

6 

7 

8 

9 

Zie bijv. cvr nr. 37, mvg nrs. 33-34. 

Zie K.F. Haak/R. Zwitser, Van haven en handel. 

Hoofdzaken van het handelsverkeersrecht, 2010, p. 93; 

G. van Empel/J.B. Huizink, Betaling, waardepapier en 

documentair krediet, 2002, p. 91; R. van Delden/F.A.W. 

Bannier, 'Betalingsverkeer (documentair krediet/documenten)', 

Serie Bank- en Effectenrecht, deel 7, 1999, p. 

86-88. 

Zie m.b.t. een eerdere versie van de UCP: HR 28 oktober 

1983, NJ 1985/131, m.nt. JCS, rov. 3.1. 

In casu is ABN AMRO jegens Solvochem opgetreden 

als ‘advising bank’ en niet als ‘confirming bank’, waaruit 

volgt dat ABN AMRO jegens Solvochem geen zelfstandige 

verplichting heeft om tot betaling over te gaan 

wanneer de door Solvochem over te leggen documenten 

in orde zijn bevonden. Zie over het verschil tussen een 

‘advising bank’ en een ‘confirming bank’: K.F. Haak, R. 

Zwitser, a.w., p. 94. 


218 

1907

218 

krediet objectief toepasselijke recht. 10 Het hof 

heeft in rov. 4.8 – onbestreden in cassatie – overwogen 

dat ‘de rechtsverhouding tussen partijen 

wordt beheerst door de UCP 400 en overigens 

door Irakees recht’. 

2.5. In het documentair krediet wordt bepaald 

welke documenten de begunstigde moet overleggen 

tot verkrijging van betaling en wordt door de 

UCP 400 voorgeschreven welke eisen aan de desbetreffende 

documenten kunnen worden gesteld. 11 

In feitelijke instanties heeft Rafidain Bank niet 

gesteld dat het documentair krediet of de aanbiedingsbrieven 

van de L/C’s bepalen dat de in te 

brengen wissels voorzien moeten zijn van de 

handtekening van Solvochem. Evenmin heeft 

Rafidain Bank gesteld dat een dergelijke eis zou 

voortvloeien uit de UCP 400. Gelet op art. 15 UCP 

400, inhoudende dat banken ‘must examine all 

documents with reasonable care to ascertain that 

they appear on their face to be in accordance with 

the terms and conditions of the credit’, ligt in het 

oordeel van het hof dat Rafidain Bank de op haar 

getrokken wissels heeft geaccepteerd, besloten dat 

Rafidain Bank de door Solvochem overgelegde 

wissels in overeenstemming heeft bevonden met 

de onder het documentair krediet gestelde voorwaarden. 

Tegen deze achtergrond is het hof kennelijk 

van oordeel dat, gegeven de toepasselijkheid 

van de UCP 400, de toepassing van art. 100 en 

101 WvK niet aan de orde is, zodat het beroep 

van Rafidain Bank op deze bepalingen van Nederlands 

recht geen bespreking behoeft. Dat oordeel 

is niet onjuist of onbegrijpelijk, te meer omdat 

het betoog van Rafidain Bank niet inhoudt dat de 

keuze van partijen voor de UCP 400 de toepassing 

van dwingende bepalingen van het, volgens Rafidain 

Bank, objectief toepasselijke Nederlandse 

wisselrecht onverlet laat, of dat de UCP 400 

leemten bevat waarvoor te rade moet worden gegaan 

bij de bepalingen van het, volgens Rafidain 

Bank, objectief toepasselijke Nederlandse wissel- 

10 

11 

1908 

«JOR» 

M.N. Boon, De internationale koop en het documentair 

accreditief ingevolge de UCP 1993, 1997, p. 429-430. Vgl. 

J.L. Smeehuijzen, 'Ongeschiktheid van de leer van de 

karakteristieke prestatie in een meerpartijenverhouding; 

de letter of credit en artikel 4 EVO', NIPR 2002, p. 10; 

F.P. de Rooy, Documentaire kredieten, 1980, p. 17-18; 

C. Murray a.o., Schmitthoff’s Export Trade, 2007, nr. 11- 

022, p. 211. 

Art. 22 e.v. UCP 400; M.N. Boon, a.w., p. 239. 



recht. Onderdeel 1.1 is tevergeefs voorgesteld 

omdat het feitelijke grondslag ontbeert waar het 

de toepassing van Nederlands wisselrecht tot uitgangspunt 

neemt. Voor het overige wordt door 

het onderdeel miskend dat het hof, gegeven de 

toepasselijkheid van de UCP 400, aan de op Nederlands 

wisselrecht gebaseerde stellingen van 

Rafidain Bank voorbij mocht gaan. 

2.6. Onderdeel 1.2 voert kort gezegd aan dat het 

hof het vormvoorschrift van art. 124 WvK voor 

de acceptatie van wisselbrieven heeft geschonden, 

en voorts dat het hof ten onrechte heeft nagelaten 

te reageren op het op deze bepaling gebaseerde 

verweer van Rafidain Bank dat de acceptatie door 

haar van de drie documenten niet op de wisselbrief 

is gesteld en niet van een dagtekening is 

voorzien. Het onderdeel faalt, omdat het voortbouwt 

op onderdeel 2.1 en eveneens de toepassing 

van Nederlands wisselrecht tot uitgangspunt 

neemt, hetgeen onjuist is. 

2.7. De in onderdeel 2.1 tegen rov. 4.11 aangevoerde 

klachten nemen tot uitgangspunt dat de in rov. 

4.8 genoemde wissels zijn getrokken nadat de 

vervaldata van de desbetreffende L/C’s waren 

verstreken. Volgens het onderdeel kan uit de acceptatie 

van de wissels, zonder nadere motivering, 

die ontbreekt, geen verdergaande conclusie worden 

verbonden dan dat Rafidain Bank heeft erkend 

gelden schuldig te zijn onder de wissels. 

2.8. In cassatie staat als onbestreden vast dat de 

vervaldata van de desbetreffende L/C’s zijn gelegen 

in 1986, terwijl de op deze L/C’s betrekking 

hebbende wissels in 1987 zijn getrokken. Het 

oordeel dat de wissels tijdig en correct zijn aangeboden, 

heeft het hof gebaseerd op de brief van 7 

december 1987 waarin Rafidain Bank aan de ABN 

AMRO bericht dat de onder de desbetreffende 

L/C’s getrokken wissels met nummers (...) 28121, 

(...) 28122 en (...) 28123 door haar zijn geaccepteerd. 

Tegen de inhoud van deze brief heeft Rafidain 

Bank als zodanig geen verweer gevoerd, zodat 

in cassatie ervan kan worden uitgegaan dat Rafidain 

Bank de wissels onvoorwaardelijk heeft geaccepteerd. 

Dit kan niet anders worden uitgelegd 

dan dat Solvochem de wissels conform de (uit de 

aanbiedingsbrieven blijkende) voorwaarden van 

de L/C’s tijdig en volledig heeft gepresenteerd. 

Daarbij geldt dat volgens art. 15 UCP 400 de kredietopenende 

bank dient na te gaan of de ingebrachte 

documenten voldoen aan de voorwaarden 

van het documentair krediet, dat de bank op 

grond van art. 10 UCP 400 gehouden is tot beta- 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

ling over te gaan wanneer de documenten in orde 

zijn bevonden en dat de bank niet als verweer kan 

voeren dat de documenten niet voldoen aan de 

voorwaarden van het documentair krediet nadat 

zij de documenten in orde heeft bevonden en heeft 

geaccepteerd (art. 16 sub e UCP 400). Niet in geschil 

is dat Rafidain Bank de op haar getrokken 

wissels (en alle overige documenten) heeft geaccepteerd, 

zodat de conclusie moet zijn dat zij de 

verschuldigdheid van de daarop gestelde bedragen 

onder de desbetreffende L/C’s heeft erkend. Het 

verweer van Rafidain Bank dat de data van deze 

L/C’s zijn vervallen of niet tijdig zijn verlengd, 

kan haar dan ook niet baten. 12 Het oordeel van 

het hof komt hierop neer dat Solvochem erop 

mocht vertrouwen dat Rafidain Bank onder de 

L/C’s tot uitbetaling zou overgaan, omdat Rafidain 

Bank de op haar onder de L/C’s getrokken wissels 

onvoorwaardelijk heeft geaccepteerd. Dat oordeel 

is juist en niet onbegrijpelijk. De klachten die zich 

daartegen richten kunnen niet tot cassatie leiden. 

2.9. Onderdeel 2.2 betoogt dat het hof in de rov. 

4.8 t/m 4.11 blijk heeft gegeven van een onjuiste 

rechtsopvatting althans een onbegrijpelijk oordeel 

heeft gegeven, door in de acceptatie van Rafidain 

Bank van de ingebrachte wissels een erkenning 

van verschuldigdheid onder de desbetreffende 

L/C’s te lezen. Naar het middel betoogt kan uit 

de acceptatie van de wissels geen verdergaande 

conclusie worden getrokken dan dat Rafidain 

Bank zich schuldig heeft verklaard onder de desbetreffende 

wissels, zodat zij daarmee een wisselrechtelijke 

schuld op zich heeft genomen. 

2.10. Het onderdeel bouwt voort op onderdeel 2.1 

en deelt in het lot daarvan. Voor zover het onderdeel 

betoogt dat Rafidain Bank een wisselrechtelijke 

schuld op zich heeft genomen, faalt het onderdeel 

en verwijs ik op dit punt naar de bespreking 

van onderdeel 3.1. 

2.11. Onderdeel 2.3 betoogt dat het hof art. 24 Rv 

heeft geschonden, voor zover het arrest aldus 

moet worden begrepen dat Solvochem een beroep 

kan doen op een vorm van bescherming van gerechtvaardigd 

vertrouwen dat de L/C’s zouden 

herleven en/of zouden zijn verlengd omdat Rafidain 

Bank de wissels heeft geaccepteerd. 

12 

Zie mva nr. 42 e.v. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

2.12. Het onderdeel mist feitelijke grondslag. Het 

oordeel dat de in rov. 4.8 genoemde wissels tijdig 

en correct zijn aangeboden, heeft het hof gebaseerd 

op de brief van 7 december 1987. Zoals 

hiervoor is uiteengezet kon het hof op grond van 

de inhoud van deze brief beslissen dat Solvochem 

de onder de L/C’s voorgeschreven documenten 

tijdig en volledig heeft gepresenteerd. 

2.13. Onderdeel 3 keert zich tegen rov. 4.15, 


‘Wat betreft de andere drie L/C’s (te weten: (...) 

28121, (...) 28122 en (...) 28123, A-G) is een volgend 

punt van geschil het toepasselijke recht. Rafidain 

Bank betoogt dat de vordering van Solvochem 

onder die L/C’s een zuivere wisselvordering 

is, die op grond van het op wisselvorderingen 

toepasselijke Geneefse verdrag van 1930 wordt 

beheerst door Nederlands recht, met conclusie 

dat de vordering op grond van art. 3:307 BW is 

verjaard. Dat betoog kan echter niet als juist 

worden aanvaard. De verhouding tussen Solvochem 

als trekker van de wissel en Rafidain Bank 

als betrokkene wordt beheerst door de vordering 

van Solvochem op Rafidain Bank uit de desbetreffende 

L/C. De vordering van Solvochem is immers 

gebaseerd op het door Rafidain Bank onder de 

L/C gestelde, althans te stellen, krediet. De wissel 

moet worden overgelegd om aanspraak te kunnen 

maken op nakoming door Rafidain Bank van haar 

betalingsverplichting uit hoofde van de L/C. Zij 

vormt niet de grondslag van de door Solvochem 

gevorderde betaling. Dat is telkens de L/C. De 

wisselrechtelijke rechtsbetrekking tussen Rafidain 

Bank en Solvochem doet hieraan niet af. Waar 

Solvochem haar vordering heeft gebaseerd op de 

L/C’s, dient – bij gebreke van rechtskeuze – het 

daarop toepasselijke recht te worden bepaald aan 

de hand van art. 4 EVO. Aangezien bij een L/C 

de betaling de kenmerkende prestatie is en de betaling 

moet worden uitgevoerd door Rafidain 

Bank, wordt de vordering van Solvochem op 

grond van art. 4, leden 1 en 2, EVO beheerst door 

Irakees recht als het recht van het land waar Rafidain 

Bank als de partij die de kenmerkende prestatie 

moet verrichten haar hoofdvestiging heeft. 

Al hetgeen Rafidain Bank heeft aangevoerd ter 

onderbouwing van haar standpunt dat de vordering 

van Solvochem wordt beheerst door Nederlands 

recht stuit hierop af.’ 

2.14. Onderdeel 3.1 strekt ten betoge dat het hof 

het wisselrechtelijke karakter van de vordering 

van Solvochem heeft miskend. De vordering kan 


218 

1909

218 

niet worden gebaseerd op de L/C’s, maar vloeit 

volgens Rafidain Bank voort uit de door Solvochem 

op haar getrokken wissels. De wissels vormen 

niet alleen een bewijs van verschuldigdheid, 

maar leveren de grondslag op van de door Solvochem 

gevorderde betaling. Volgens het middel 

heeft het hof art. 149 lid 1 Rv miskend door aan 

zijn oordeel zonder meer ten grondslag te leggen 

de ongemotiveerde stelling van Solvochem dat de 

wissels dienen als bewijs tot betaling uit hoofde 

van de L/C’s en de verplichting tot betaling op 

zichzelf volgt uit de L/C’s. 

2.15. De verbintenis die ten grondslag ligt aan de 

vordering van Solvochem vindt haar basis in de 

betalingsverplichting van Rafidain Bank uit 

hoofde van het documentair krediet. Solvochem 

beroept zich niet op de wissels, maar op de L/C’s. 

Zij vordert geen nakoming van verplichtingen die 

Rafidain Bank als acceptant van de wissels zou 

hebben, maar van verplichtingen die uit de L/C’s 

voor Rafidain Bank voortvloeien. Partijen hebben 

afgesproken dat Rafidain Bank de op haar rustende 

betalingsverplichting op grond van het documentair 

krediet zal nakomen wanneer Solvochem 

de in het documentair krediet genoemde documenten 

heeft aangeboden, waarbij geldt dat deze 

documenten vergezeld moeten gaan van een door 

Solvochem aan eigen order op Rafidain Bank getrokken 

wissel. Weliswaar is de wissel een belangrijk 

onderdeel van het documentair krediet, maar 

het zwaartepunt van de rechtsverhouding tussen 

partijen ligt in het door Rafidain Bank onder de 

L/C’s te stellen krediet ten behoeve van Solvochem. 

Anders gezegd, de wissel moet worden 

overgelegd om aanspraak te kunnen maken op 

nakoming van de betalingsverplichting van Rafidain 


2.16. Uit het voorgaande volgt dat de vordering 

van Solvochem geen zuivere wisselrechtelijke 

vordering betreft, maar gebaseerd is op de betalingsverplichting 

van Rafidain Bank welke haar 

grondslag vindt in de L/C’s. Dat een wissel in het 

geding is, maakt dit niet anders. De klacht dat het 

hof de wisselrechtelijke grondslag van de vordering 

van Solvochem heeft miskend, is dan ook 

tevergeefs voorgesteld. De klacht dat het hof art. 

149 lid 1 Rv heeft geschonden, faalt eveneens, 

omdat het hof terecht tot uitgangspunt heeft genomen 

dat Solvochem haar vordering heeft gebaseerd 

op de betalingsverplichting van Rafidain 

Bank uit hoofde van de L/C’s. 

1910 

«JOR» 



2.17. Op het voorgaande stuit ook onderdeel 3.2 

af, voor zover daarin wordt betoogd dat het hof 

gemotiveerd had moeten reageren op de in onderdeel 

3.1 genoemde stellingen van Rafidain Bank. 

Van een door het middel gestelde schending van 

art. 4 van het Geneefse verdrag inzake wisselbrieven 

en orderbriefjes kan geen sprake zijn, omdat 

de vordering van Solvochem geen zuivere wisselvordering 

betreft maar haar grondslag vindt in 

de betalingsverplichting van Rafidain Bank uit 

hoofde van de L/C’s. 

2.18. Gelet op het voorgaande faalt ook onderdeel 

3.3 waarin, voortbouwend op onderdeel 3.1, wordt 

betoogd dat het hof een onbegrijpelijke uitleg van 

de wisselovereenkomst heeft gegeven. In de aangevallen 

rov. 4.15 heeft het hof slechts tot uitdrukking 

willen brengen dat de vordering van Solvochem 

haar grondslag vindt in de betalingsverplichting 

van Rafidain Bank uit hoofde van de L/C’s, 

waaraan de wisselrechtelijke verhouding tussen 

partijen niet afdoet. Dat oordeel is niet onbegrijpelijk. 

2.19. De onderdelen 4.1 en 4.2 nemen tot uitgangpunt 

dat sprake is van een wisselrechtelijke verhouding 

tussen partijen, zodat de verbintenis van 

Rafidain Bank jegens Solvochem gekwalificeerd 

moet worden als een verplichting van de acceptant 

van een wisselbrief en dus niet als een verbintenis 

uit hoofde van een L/C. Wisselvorderingen zijn 

uitgesloten van het toepassingsgebied van het 

EVO (art. 1 lid 2 sub c), zodat de verbintenis van 

Rafidain Bank op grond van het Geneefse verdrag 

inzake wisselbrieven en orderbriefjes door Nederlands 

recht wordt beheerst, aldus de kern van het 

betoog. 

2.20. De onderdelen zijn tevergeefs voorgesteld, 

omdat zij eraan voorbijgaan dat de vordering van 

Solvochem haar grondslag vindt in de betalingsverplichting 

van Rafidain Bank uit hoofde van de 

L/C’s. Deze vordering valt niet onder de uitzondering 

van art. 1 lid 2 sub c EVO, zodat het hof het 

toepasselijke recht heeft kunnen vaststellen aan 

de hand van de conflictregels uit het EVO. 

2.21. Onderdeel 5 voert aan dat het hof het recht 

heeft geschonden, in het bijzonder art. 4 EVO, 

althans een onbegrijpelijk oordeel heeft gegeven 

door in rov. 4.15 de betalingsverplichting van 

Rafidain Bank uit hoofde van de L/C’s aan te 

merken als de kenmerkende prestatie en op die 

grond te oordelen dat de L/C’s worden beheerst 

door Iraaks recht. De klacht wordt nader uitgewerkt 

in de onderdelen 5.1 t/m 5.3. 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

2.22. Volgens onderdeel 5.1 heeft het hof miskend 

dat een documentair krediet naar haar aard geen 

kenmerkende prestatie kent. Het onderdeel voert 

aan – kort gezegd – dat bij documentair krediet 

sprake is van samenhangende rechtsverhoudingen, 

zodat in zijn algemeenheid geen sprake kan 

zijn van een één prestatie die kenmerkend is voor 

het geheel van deze rechtsverhoudingen. Het hof 

heeft verzuimd art. 4 lid 1 en 5 EVO toe te passen 

en vast te stellen met welk land de L/C’s het 

nauwst verbonden zijn. Voorts is het hof ten onrechte 

althans onvoldoende gemotiveerd voorbijgegaan 

aan het betoog van Rafidain Bank dat de 

L/C’s het nauwst verbonden zijn met Nederland 

en heeft het hof miskend dat een verbintenis tot 

betaling van een geldsom in beginsel niet kan 

worden aangemerkt als een karakteristieke prestatie, 

aldus het middel. 13 

In onderdeel 5.2 wordt betoogd dat het hof heeft 

verzuimd art. 4 lid 5, tweede volzin, EVO toe te 

passen, zodat Nederlands recht van toepassing is 

op grond van de door Rafidain Bank aangevoerde 

en door Solvochem niet (voldoende) betwiste 

omstandigheden. Nu Solvochem niet gemotiveerd 

heeft gereageerd op het betoog van Rafidain Bank 

had het hof niet kunnen volstaan met het uitsluitend 

toepassen van art. 4 lid 2 EVO maar had het 

(ambtshalve) art. 4 lid 5 jo. lid 1 EVO moeten 

toepassen, aldus de klacht. 

2.23. Beide onderdelen lenen zich voor gezamenlijke 

bespreking. In het kader van de vraag of de 

vordering van Solvochem op Rafidain Bank is 

verjaard, moet het toepasselijke recht op de onderhavige 

verbintenis uit hoofde van de L/C’s worden 

bepaald, nu de UCP 400 die op deze L/C’s van 

toepassing zijn verklaard, op dit punt geen regeling 

bevatten. Het hof heeft de vraag naar het 

toepasselijke recht beantwoord aan de hand van 

de conflictregels van het EVO, welk verdrag voor 

Nederland in werking is getreden op 1 september 

1991. Ingevolge art. 17 kan het EVO in een verdragsstaat 

alleen worden toegepast op overeenkomsten 

die zijn gesloten nadat het verdrag voor 

de desbetreffende staat in werking is getreden. In 

rov. 4.15 ligt besloten dat het hof het EVO temporeel 

van toepassing acht. Daartegen is geen van 

partijen opgekomen, zodat in cassatie van de 

13 

Het middel verwijst hiervoor naar het toelichtend rapport 

Giuliano/Lagarde, aant. 3 bij art. 4 EVO. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

toepasselijkheid van het EVO moet worden uitgegaan. 

14 Het EVO is inmiddels vervangen door de 

verordening Rome I. 15 Deze verordening is echter 

van toepassing op overeenkomsten die op of na 

17 december 2009 zijn gesloten, zodat zij in deze 

zaak buiten beeld blijft. 16 Het EVO is volgens het 

hof materieel van toepassing, omdat het in casu 

niet gaat om een wisselrechtelijke verbintenis, 

maar om een verbintenis uit hoofde van een L/C. 

Zie hierover hetgeen ik heb opgemerkt ten aanzien 

van onderdeel 3. 

2.24. Het EVO kent een universeel toepassingsgebied, 

in die zin dat het door het verdrag aangewezen 

recht toepasselijk is, ongeacht de vraag of dat 

het recht is van een verdragsstaat (art. 2). Bij gebreke 

van rechtskeuze (art. 3), geldt de objectieve 

conflictregel van art. 4 EVO. Art. 4 houdt in dat 

verbintenissen uit overeenkomst bij gebreke van 

rechtskeuze worden beheerst door het recht van 

het land waarmee zij het nauwst verbonden is (art. 

4 lid 1). Voor zover van belang, wordt de overeenkomst 

vermoed het nauwst verbonden te zijn met 

het land waar de partij die de kenmerkende prestatie 

moet verrichten op het tijdstip van het sluiten 

van de overeenkomst haar gewone verblijfplaats, 

of, wanneer het een vennootschap, vereniging of 

rechtspersoon betreft, haar hoofdbestuur heeft. 

Indien de overeenkomst evenwel in de uitoefening 

van het beroep of het bedrijf van deze partij werd 

gesloten, is dit het land waar zich haar hoofdvestiging 

bevindt (art. 4 lid 2). Dit vermoeden vindt 

geen toepassing indien niet kan worden vastgesteld 

welke de kenmerkende prestatie is. Het vermoeden 

geldt evenmin wanneer uit het geheel der 

omstandigheden blijkt dat de overeenkomst nauwer 

is verbonden met een ander land (art. 4 lid 

5). 

2.25. De verhouding tussen art. 4 lid 2 en lid 5 

EVO is aan de orde gekomen in het arrest van het 

HvJ EG van 6 oktober 2009 (zaak C-133/08, 

14 

15 

16 

Overigens stemde het voor 1 september 1991 in Nederland 

geldende commune conflictenrecht met betrekking 

tot overeenkomsten op hoofdpunten overeen met het 

EVO; zie L. Strikwerda, Inleiding tot het Nederlandse 

Internationaal Privaatrecht, 2008, nr. 165. 

Verordening (EG) Nr. 593/2008 van 17 juni 2008 inzake 

het recht dat van toepassing is op verbintenissen uit 

overeenkomst, PbEU L 177/6 van 4 juli 2008. 

Zie art. 28 Rome I in verbinding met de rectificatie in 

PbEU L 309/87 van 24 november 2009. 


218 

1911

218 

ICF/Balkenende) naar aanleiding van door de 

Hoge Raad gestelde prejudiciële vragen. 17 Het HvJ 

EG heeft erop gewezen dat art. 4 teneinde een 

hoog niveau van rechtszekerheid in contractuele 

verhoudingen te verzekeren, in de leden 2 tot en 

met 4 een reeks criteria geeft op basis waarvan 

kan worden vermoed met welk land de overeenkomst 

het nauwst is verbonden. Deze criteria 

fungeren, aldus het HvJ EG, als vermoedens in 

die zin dat de aangezochte rechter er rekening 

mee moet houden om te bepalen welk recht op 

de overeenkomst van toepassing is (rov. 55). Van 

het criterium van de verblijfplaats van de partij 

die de kenmerkende prestatie verricht, mag op 

grond van art. 4 lid 5, eerste volzin EVO worden 

afgeweken, indien niet kan worden vastgesteld 

welke plaats dat is. Volgens de tweede volzin van 

art. 4 lid 5 geldt geen van de vermoedens ‘wanneer 

uit het geheel der omstandigheden blijkt dat de 

overeenkomst nauwer is verbonden met een ander 

land’(rov. 56). Vervolgens heeft het Hof functie 

en doel van art. 4 lid 5, tweede volzin, bepaald en 

het volgende overwogen: 

‘58. Blijkens het rapport Giuliano en Lagarde leek 

het de opstellers van het verdrag noodzakelijk ‘de 

mogelijkheid te openen om een ander recht toe 

te passen dan dat waarnaar de vermoedens van 

het tweede, derde en vierde lid verwijzen, telkens 

wanneer uit het geheel der omstandigheden blijkt 

dat de overeenkomst nauwer is verbonden met 

een ander land’. Tevens blijkt uit dit rapport dat 

de rechter bij de toepassing van artikel 4, lid 5, 

van het verdrag ‘een zekere beoordelingsvrijheid 

heeft met betrekking tot de vraag of er in een bepaald 

geval een geheel van omstandigheden aanwezig 

is, die de niet-toepassing van de vermoedens 

van het tweede, derde en vierde lid rechtvaardigen’ 

en dat een dergelijke bepaling ‘de onvermijdelijke 

pendant [vormt] van een algemene verwijzingsregel 

die geschreven is voor vrijwel alle soorten 

overeenkomsten’. 

59. Uit het rapport Giuliano en Lagarde vloeit aldus 

voort dat artikel 4, lid 5, van het verdrag tot 

doel heeft tegenwicht te bieden aan het stelsel van 

vermoedens van dit artikel, door de vereisten van 

rechtszekerheid, waaraan artikel 4, leden 2 tot en 

met 4, beantwoordt, en de noodzaak van een ze- 

17 

1912 

«JOR» 

Jur. 2009, p. I-9687; NJ 2010/168, m.nt. Th.M. de Boer; 

AA 2009, p. 830-837, m.nt. M.V. Polak. 



kere soepelheid bij de bepaling van het recht dat 

daadwerkelijk de nauwste band met de betrokken 

overeenkomst heeft, met elkaar te verzoenen. 

60. Aangezien het hoofddoel van artikel 4 van het 

verdrag er immers in bestaat ervoor te zorgen dat 

op de overeenkomst het recht wordt toegepast 

van het land waarmee zij het nauwst is verbonden, 

moet artikel 4, lid 5, in die zin worden uitgelegd 

dat het de rechter toestaat in alle situaties het criterium 

toe te passen waarmee het bestaan van 

dergelijke banden kan worden aangetoond, onder 

afwijking van de ‘vermoedens’ indien deze niet 

het land aanwijzen waarmee de overeenkomst het 

nauwst is verbonden. 

61. Derhalve moet worden vastgesteld of deze 

vermoedens enkel niet gelden wanneer zij geen 

reële aanknopingswaarde hebben dan wel ook 

reeds wanneer de rechter vaststelt dat de overeenkomst 

nauwer is verbonden met een ander land. 

62. Blijkens de letterlijke bewoordingen en het 

doel van artikel 4 van het verdrag moet de rechter 

steeds op basis van die vermoedens, die beantwoorden 

aan het algemene vereiste van voorzienbaarheid 

van het recht en dus van rechtszekerheid in 

de contractuele verhoudingen, bepalen welk recht 

toepasselijk is. 

63. Wanneer echter uit het geheel der omstandigheden 

duidelijk blijkt dat de overeenkomst nauwer 

is verbonden met een ander land dan het land 

dat wordt aangewezen op basis van de in artikel 

4, leden 2 tot en met 4, van het verdrag genoemde 

vermoedens, staat het aan die rechter om dat artikel 

4, leden 2 tot en met 4, buiten toepassing te 

laten.’ 

Uit rov. 63 blijkt dat het HvJ EG van oordeel is 

dat art. 4 lid 5, tweede volzin, EVO moet worden 

toegepast, wanneer uit het geheel der omstandigheden 


is verbonden met een ander land dan het land 

van de gewone verblijfplaats van de partij die de 

kenmerkende prestatie moet verrichten. 

2.26. Ik keer terug naar het middel. Het middel 

miskent dat de vraag naar het toepasselijke recht 

in deze zaak uitsluitend betrekking heeft op de 

rechtsverhouding tussen Rafidain Bank als kredietopenende 

bank en Solvochem als begunstigde. 

De vraag naar het toepasselijke recht op de overige 

rechtsverhoudingen, namelijk die tussen Modern 

Paint IND als opdrachtgever en Rafidain Bank als 

opdrachtnemer van het documentair krediet, en 

die tussen Modern Paint IND als koper en Solvochem 

als verkoper, is in dit geding niet aan de 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

orde. In de literatuur wordt wel verdedigd de 

rechtsverhoudingen uit hoofde van documentair 

krediet als samenhangend te beschouwen en aan 

hetzelfde recht te onderwerpen, doch daarvoor 

zou uitsluitend reden zijn wanneer bij het documentair 

krediet een tweede bank als ‘confirming 

bank’ is betrokken die zich zelfstandig naast de 

‘issuing bank’ tot uitbetaling tegen inlevering van 

de documenten heeft verplicht. 18 Daarvan is in 

het onderhavige geval geen sprake (zie hierboven 

onder 2.4), zodat het toepasselijke recht op iedere 

rechtsverhouding afzonderlijk moet worden bepaald. 

2.27. Ten aanzien van de verhouding tussen de 

kredietopenende bank (‘issuing bank’) en de begunstigde 

geldt dat deze op grond van art. 4 lid 2 

EVO wordt beheerst door het recht van het land 

van vestiging van de kredietopenende bank. In 

rov. 4.15 van het bestreden arrest heeft het hof 

deze regel toegepast, zodat het Iraakse recht van 

toepassing is. Ik zie niet in waarom, zoals het 

middel betoogt, een documentair krediet als het 

onderhavige naar haar aard geen kenmerkende 

prestatie kent. Er is geen twijfel mogelijk dat in 

de rechtsverhouding tussen Rafidain Bank als 

kredietopenende bank en Solvochem als begunstigde, 

de bank de kenmerkende prestatie moet 

verrichten, namelijk de verplichting om tegen 

aanbieding van bepaalde documenten over te gaan 

tot betaling van een geldbedrag. In deze rechtsverhouding 

dient de betalingsverplichting van de 

kredietopenende bank als de karakteristieke 

prestatie te worden beschouwd. 19 

2.28. Het vermoeden van art. 4 lid 2 EVO laat zich 

opzijzetten, wanneer uit het geheel der omstandigheden 


is verbonden met een ander land, zo volgt uit 

het arrest van het HvJ EG inzake ICF/Balkenende. 

Bij de beoordeling van de vraag of een overeenkomst 

op grond van het geheel der omstandigheden 

‘duidelijk’ nauwer is verbonden met een ander 

land dan het land van de gewone verblijfplaats 

van de kenmerkende prestant, komt aan de rechter 

een zekere vrijheid toe (zie ook rov. 58 van het 

18 Zie J.L. Smeehuijzen, a.w., p. 9, 10, 12. 

19 Zie F.P. de Rooy, a.w., p. 19-20; C. Murray, Schmitthoff’s 

Export Trade, a.w., 11-022, p. 213. Vgl. T.H.D. Struycken, 

'Een letter of credit en accessoire aanknoping', NIPR 

2001, p. 205; J.L. Smeehuijzen, a.w., p. 12; Hof Amsterdam 

11 december 2003, NIPR 2004, 133, rov. 4.9-4.10. 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

genoemde arrest van het HvJ EG). In het onderhavige 

geding heeft Rafidain Bank omstandigheden 

aangevoerd die naar haar mening rechtvaardigen 

dat de overeenkomst nauwer met Nederland 

is verbonden dan met Irak als land van vestiging 

van de bank. Het oordeel of deze omstandigheden 

ertoe leiden dat de overeenkomst ‘duidelijk’ nauwer 

is verbonden met Nederland dan met Irak, is 

in beginsel voorbehouden aan de rechter die over 

de feiten oordeelt. Uit de laatste volzin van rov. 

4.15 laat zich afleiden dat het hof rekening heeft 

gehouden met de door Rafidain Bank in dit verband 

aangevoerde omstandigheden, maar deze 

onvoldoende heeft geacht om de toepassing van 

het Iraakse recht op grond van art. 4 lid 5 EVO te 

rechtvaardigen. Daarmee past de door het hof 

gehanteerde maatstaf in het door het HvJ EG ten 

aanzien van art. 4 lid 5 EVO gegeven criterium 

dat voor toepassing van de wet van de nauwste 

band plaats is, wanneer uit het geheel der omstandigheden 

duidelijk blijkt dat de overeenkomst 

nauwer met een ander land is verbonden dan het 

land van vestiging van de kenmerkende prestant. 

Het hof heeft kennelijk geoordeeld dat uit het geheel 

der omstandigheden niet blijkt dat de overeenkomst 

duidelijk nauwer verbonden is met 

Nederland dan met Irak, zodat toepassing van art. 

4 lid 5 EVO achterwege kon blijven. Daarmee 

heeft het hof gerespondeerd op de stellingen van 

de bank en was het hof niet gehouden om afzonderlijk 

in te gaan op iedere aangevoerde omstandigheid. 

Het oordeel van het hof is niet onjuist en 

evenmin onbegrijpelijk, zodat de beide onderdelen 

5.1 en 5.2 falen. 

2.29. Onderdeel 5.3 bouwt voort op de onderdelen 

5.1 en 5.2 en behoeft geen afzonderlijke bespreking. 

2.30. Onderdeel 6 keert zich tegen rov. 4.16, 


‘Solvochem heeft voldoende gemotiveerd gesteld 

dat haar vordering wordt beheerst door de algemene 

verjaringstermijn van vijftien jaar van art. 

429 van de Irakese Civil Code (No. 40 van 1951). 

Rafidain Bank heeft daar onvoldoende tegen ingebracht 

met de niet onderbouwde stelling dat onder 

Irakees recht de vordering van Solvochem wordt 

beheerst door een specifieke kortere verjaringstermijn 

van de Irakese Commercial Code (Law No. 

30 van 1984). Rafidain Bank heeft verzuimd de 

door haar bedoelde wettekst in het geding te 

brengen en ook anderszins is gesteld noch gebleken 

wat de voorwaarden zijn voor toepasselijkheid 


218 

1913

218 

van bedoelde kortere verjaringstermijn, of zelfs 

maar wat de duur is van die termijn. Rafidain 

Bank betwist niet dat met inachtneming van een 

verjaringstermijn van vijftien jaar de vordering 

van Solvochem onder de L/C’s niet is verjaard, 

zodat het verjaringsverweer van Rafidain Bank – 

voor zover het de gevorderde hoofdsom betreft – 

als onvoldoende gemotiveerd moet worden verworpen.’ 

Volgens de klacht miskent het hof dat de vraag 

welke regels onder een buitenlands rechtsstelsel 

gelden een rechtsvraag is en geen feitelijke vraag 

die onder art. 149 Rv valt. Het hof had de stelling 

van Solvochem omtrent de toepasselijke verjaringstermijn 

naar Iraaks recht, bij onvoldoende betwisting, 

niet krachtens art. 149 Rv lid 1 als vaststaand 

moeten beschouwen, maar had zelfstandig Iraaks 

recht moeten toepassen krachtens art. 25 Rv, te 

meer nu Rafidain Bank zich op een afwijkende 

verjaringstermijn naar Iraaks recht heeft beroepen 

(o.a. MvA nr. 81). Indien het hof zich onvoldoende 

voorgelicht achtte over het toepasselijke 

Iraakse recht, had het partijen om nadere inlichtingen 

kunnen vragen of een deskundigenbericht 

kunnen gelasten, aldus het middel. 

2.31. Het middel neemt terecht tot uitgangspunt 

dat bij de beslissing van een geschil de toepasselijkheid 

van het recht van een vreemde staat een 

rechtsgrond vormt die zo nodig door de Nederlandse 

rechter ambtshalve moet worden aangevuld. 

20 De Nederlandse rechter is gehouden het 

door de conflictregel aangewezen buitenlandse 

recht ambtshalve toe te passen. Deze sinds het 

arrest van de Hoge Raad van 4 juni 1915, NJ 1915, 

p. 865, gevestigde leer is met ingang van 1 januari 

2012 gecodificeerd en neergelegd in art. 2 van 

Boek 10 BW. 21 Met het oog op de toepassing van 

buitenlands recht, staat het de Nederlandse rechter 

vrij om zich over het buitenlandse recht te la- 

20 Zie bijv. HR 22 februari 2002, LJN AD8197, NJ 

2003/483, m.nt. PV, rov. 5.3. 

21 Zie over art. 10:2 BW: A.E. Oderkerk, Art. 1-9 Boek 10 

BW: Titel 1 Algemene Bepalingen, WPNR (2010) 6826, 

p. 25 (ook in: P. Vlas e.a., Hoofdlijnen Boek 10 BW (Internationaal 

Privaatrecht), 2011, p. 12-13); A.V.M. 

Struycken, Boek 10 BW – een grote stap in de codificatie 

van het internationaal privaatrecht, VrA 2011/afl. 2, p. 

27. Zie over de sinds het arrest van 4 juni 1915 geldende 

leer: P.M.M. Mostermans, De processuele behandeling 

van het conflictenrecht, diss. UvA 1996, p. 57 e.v. 

1914 

«JOR» 



ten voorlichten door partijen, maar hij is niet gebonden 

aan hun standpunt. De rechter dient de 

inhoud van het buitenlandse recht zelf vast te 

stellen. Partijen behoeven de inhoud van het buitenlandse 

recht niet te stellen en, bij tegenspraak, 

te bewijzen. 22 

2.32. Bij de toepassing van het Iraakse recht mocht 

het hof zich laten voorlichten door partijen over 

de toepasselijke verjaringstermijn. In rov. 4.16 

miskent het hof echter dat het, ondanks het 

standpunt van partijen over de toepasselijke verjaringstermijn 

naar Iraaks recht, gehouden was 

zelf de inhoud van het Iraakse recht vast te stellen 

en toe te passen. Dat Rafidain Bank de wettekst 

van de Iraakse Commercial Code niet in het geding 

heeft gebracht en anderszins gesteld noch 

gebleken is wat de voorwaarden zijn voor de toepasselijkheid 

van de kortere verjaringstermijn op 

grond van de Iraakse Commercial Code, ontslaat 

het hof niet van de verplichting om zelf – zo nodig 

door het gelasten van een deskundigenbericht – 

vast te stellen welke verjaringstermijn naar Iraaks 

recht van toepassing is. Ik meen dat het arrest van 

het hof om deze reden niet in stand kan blijven 

en dat in het geding na verwijzing alsnog zal 

moeten worden beoordeeld welke verjaringstermijn 

naar Iraaks recht van toepassing is op de 

vordering van Solvochem. 

3. Conclusie 

De conclusie strekt tot vernietiging en verwijzing. 


(...; red.) 

3. Beoordeling van het middel 

3.1. In cassatie kan van het volgende worden uitgegaan. 


grondstoffen verkocht aan de Iraakse onderneming 

Modern Paint IND. In opdracht van laatstgenoemde 

heeft Rafidain Bank door middel van 

vier Letters of Credit (hierna: L/C’s) onherroepelijk 

documentair krediet geopend ten behoeve van 

Solvochem. Daarbij is ABN AMRO Bank N.V. 

(hierna: ABN AMRO) opgetreden als adviserende 

bank. De aanbiedingsbrieven van de L/C’s bepalen 

22 

L. Strikwerda, a.w., p. 33-34. 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

dat de vereiste documenten vergezeld moeten 

gaan van een door Solvochem aan eigen order op 

Rafidain Bank getrokken wissel. Op de L/C’s zijn 

de Uniform Customs and Practice for Documentary 

Credits (1983 Revision), International 

Chamber of Commerce Publication No 400 

(hierna: UCP 400) van toepassing verklaard. Ter 

zake van drie van de vier L/C’s heeft Solvochem 

wissels getrokken op Rafidain Bank, welke door 

laatstgenoemde bij brief van 7 december 1987 zijn 

geaccepteerd. Solvochem heeft tevergeefs aanspraak 

gemaakt op betaling door Rafidain Bank 

onder de L/C’s. 

3.2. Solvochem vordert in dit geding betaling van 

USD 731.089,60 en € 46.438,-- met rente en kosten. 

Rafidain Bank stelt zich op het standpunt dat 

de L/C’s zijn vervallen omdat Solvochem niet tijdig 

alle vereiste documenten heeft overgelegd en 

omdat de vorderingen bovendien zijn verjaard. 

De rechtbank heeft aanvankelijk Rafidain Bank 

bij verstek veroordeeld tot betaling van de gevorderde 

bedragen, maar na verzet van Rafidain Bank 

de vordering alsnog geheel afgewezen. Het hof 

heeft, kort gezegd, geoordeeld dat de vordering 

van Solvochem met betrekking tot drie van de 

vier L/C’s toewijsbaar is en Rafidain Bank veroordeeld 

tot betaling van USD 557.938,80 en € 

46.438,-- vermeerderd met rente. 

3.3. Met betrekking tot deze drie L/C’s (de vierde 

L/C speelt in cassatie geen rol meer) overwoog 

het hof, kort samengevat en voor zover in cassatie 

van belang, als volgt. 

a. Solvochem heeft de onder deze drie L/C’s 

voorgeschreven wissels getrokken. Uit de hiervoor 

in 3.1 genoemde brief van 7 december 1987 blijkt 

dat Rafidain Bank de op haar getrokken wissels 

heeft geaccepteerd, hetgeen niet anders kan worden 

uitgelegd dan dat zij de verschuldigdheid van 

de daarop gestelde bedragen onder de L/C’s heeft 

erkend. Het moet er daarom voor worden gehouden 

dat Solvochem de onder die L/C’s voorgeschreven 

documenten tijdig en volledig heeft gepresenteerd, 

althans dat Rafidain Bank zich niet op het 

tegendeel kan beroepen. (rov. 4.7-4.11). 

b. Het betoog van Rafidain Bank dat de vordering 

van Solvochem onder de L/C’s een zuivere wisselvordering 

is, die op grond van het Verdrag van 

Genève van 7 juni 1930 tot regeling van zekere 

wetsconflicten ten aanzien van wisselbrieven en 

orderbriefjes, Stb. 1933, 699, Trb. 1959, 163 

(hierna: Geneefs Wisselverdrag) wordt beheerst 

door Nederlands recht, kan niet als juist worden 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

aanvaard. De verhouding tussen Solvochem als 

trekker van de wissel en Rafidain Bank als betrokkene 

wordt beheerst door de vordering van Solvochem 

op Rafidain Bank uit hoofde van de desbetreffende 

L/C, nu de vordering immers gebaseerd 

is op het door Rafidain Bank onder de L/C gestelde 

krediet. De wissel moet worden overgelegd om 

aanspraak te kunnen maken op nakoming door 

Rafidain Bank van haar betalingsverplichting uit 

hoofde van de L/C, maar zij vormt niet de 

grondslag van de door Solvochem gevorderde 

betaling; die is telkens de L/C. Aangezien bij een 

L/C de betaling de kenmerkende prestatie is en 

de betaling moet worden uitgevoerd door Rafidain 

Bank, wordt de vordering van Solvochem op 

grond van art. 4 lid 1 en 2 EVO bij gebreke van 

een rechtskeuze beheerst door Iraaks recht als het 

recht van het land waar Rafidain Bank als de partij 

die de kenmerkende prestatie moet verrichten 

haar hoofdvestiging heeft (rov. 4.15). 

c. Solvochem heeft voldoende gemotiveerd gesteld 

dat haar vordering wordt beheerst door de algemene 

verjaringstermijn van vijftien jaar van art. 

429 van de Iraakse Civil Code. Rafidain Bank heeft 

daar onvoldoende tegen ingebracht met de niet 

gemotiveerde stelling dat de vordering van Solvochem 

wordt beheerst door een specifieke korte 

verjaringstermijn van de Iraakse Commercial 

Code. Zij heeft verzuimd de door haar bedoelde 

wettekst in het geding te brengen, terwijl ook anderszins 

niet is gesteld of gebleken wat de voorwaarden 

zijn voor toepasselijkheid van bedoelde 

kortere verjaringstermijn of zelfs maar wat de 

duur is van die termijn. Nu Rafidain Bank niet 

betwist dat de vordering van Solvochem onder de 

L/C’s met inachtneming van een verjaringstermijn 

van vijftien jaar niet is verjaard, moet het verjaringsverweer 

van Rafidain Bank als onvoldoende 

gemotiveerd worden verworpen. (rov. 4.16) 

3.4.1. De onderdelen 1 en 2 zijn gericht tegen de 

hiervoor in 3.3 onder (a) weergegeven oordelen. 

3.4.2. Betoogd wordt in de eerste plaats dat het 

hof ten onrechte, althans onvoldoende gemotiveerd, 

is voorbijgegaan aan de stellingen van Rafidain 

Bank dat de getrokken wissels niet door 

Solvochem zijn ondertekend, zodat zij op grond 

van art. 100 en 101 K. niet als wissels kunnen 

gelden (onderdeel 1.1), en dat de acceptatie door 

Rafidain Bank niet op de wisselbrief is gesteld en 

niet van een dagtekening is voorzien, zodat ingevolge 

art. 124 K. geen sprake is van rechtsgeldige 

acceptatie (onderdeel 1.2). 


218 

1915

218 

3.4.3. Het hof heeft, mede blijkens rov. 4.18, tot 

uitgangspunt genomen dat de rechtsverhouding 

tussen Solvochem en Rafidain Bank wordt beheerst 

door de UCP 400 en overigens door Iraaks 

recht. De tegen de toepasselijkheid van Iraaks 

recht gerichte klachten van de onderdelen 3-5 

zijn, zoals hierna zal blijken, ongegrond. Gelet 

daarop kan het beroep van Rafidain Bank op de 

art. 100, 101 en 124 K. niet tot cassatie leiden. Het 

uitgangspunt van onderdeel 1 dat, in ieder geval 

voor zover het om de door Solvochem getrokken 

wissels gaat, op de rechtsverhouding tussen partijen 

Nederlands wisselrecht van toepassing is, mist 

immers feitelijke grondslag aangezien dat noch 

in de L/C’s is bepaald noch uit de UCP 400 

voortvloeit. Nu art. 15 UCP 400 bepaalt dat banken 

‘must examine all documents with reasonable 

care to ascertain that they appear on their face to 

be in accordance with the terms and conditions 

of the credit’, ligt in het oordeel van het hof dat 

Rafidain Bank de op haar getrokken wissels heeft 

geaccepteerd, besloten dat Rafidain Bank de door 

Solvochem overgelegde wissels in overeenstemming 

heeft bevonden met de onder het documentair 

krediet gestelde voorwaarden. Dat oordeel is 

niet onjuist of onbegrijpelijk. Onderdeel 1 faalt 

dan ook. 

3.4.4. Volgens onderdeel 2.1 heeft het hof miskend 

dat de wissels zijn getrokken nadat de vervaldata 

van de L/C’s waren verstreken en dat uit de acceptatie 

van de wissels geen verdergaande conclusie 

kan worden getrokken dan dat Rafidain Bank 

heeft erkend gelden schuldig te zijn onder – uitsluitend 

– de wissels. 

Bij de beoordeling van deze klacht is in de eerste 

plaats van belang dat Solvochem in haar memorie 

van grieven, onder overlegging van bewijsstukken, 

had betoogd dat de in de L/C’s genoemde vervaldata 

door Rafidain Bank waren verlengd en dat 

de wissels zijn getrokken voordat de aldus verlengde 

vervaldata waren verstreken. Voorts bepaalt 

art. 16, onder e, UCP 400 dat de openende bank, 

indien zij heeft nagelaten op de voet van art. 16, 

onder c of d, de documenten te onderzoeken of 

gespecificeerd mede te delen op grond waarvan 

zij de documenten weigert, niet meer als verweer 

kan voeren dat de documenten niet voldoen aan 

de voorwaarden van het documentair krediet. 

Gelet op dit een en ander is het oordeel van het 

hof dat uit de acceptatie van de wissels door Rafidain 

Bank volgt dat zij de verschuldigdheid van 

de daarop gestelde bedragen onder de L/C’s heeft 

1916 

«JOR» 



erkend en dat de onder die L/C’s voorgeschreven 

documenten tijdig (dus voor de vervaldata) en 

volledig zijn gepresenteerd, niet onjuist of onbegrijpelijk. 

Daarom kunnen de klachten van de onderdelen 

2.2 en 2.3, dat reeds vervallen L/C’s niet kunnen 

herleven door acceptatie van de wissels en dat 

Solvochem niet op grond van het accepteren van 

de wissels door Rafidain Bank gerechtvaardigd 

mocht vertrouwen dat de L/C’s zouden herleven 

of werden verlengd, bij gebrek aan feitelijke 

grondslag niet tot cassatie leiden. Naar het oordeel 

van het hof waren de wissels immers tijdig, dus 

voor de vervaldata van de L/C’s, aangeboden, zodat 

er geen sprake was van een vervallen en herleven 

van de L/C’s, terwijl voorts de verlenging van 

de vervaldata door het hof niet is gebaseerd op 

aan de brief van 7 december 1987 ontleend vertrouwen 

van Solvochem, maar die brief naar het 

kennelijke oordeel van het hof juist overeenstemde 

met de door Solvochem gestelde en met andere 

bewijsstukken onderbouwde verlenging van de 

vervaldata. 

3.5.1. De onderdelen 3-5 keren zich tegen de 

hiervoor in 3.3 onder (b) weergegeven oordelen, 

waarin het hof tot de conclusie komt dat de vordering 

van Solvochem wordt beheerst door Iraaks 

recht. 

3.5.2. Volgens onderdeel 3.1 heeft het hof miskend 

dat sprake is van acceptatieaccreditieven, zodat 

de wissel niet alleen bewijs vormt van verschuldigdheid 

maar juist de grondslag oplevert voor 

de betalingsverplichting van Rafidain Bank. De 

vordering van Solvochem is dan ook niet gebaseerd 

op de L/C’s maar op de wisselverhouding. 

In het verlengde daarvan klaagt onderdeel 3.2 dat 

het hof art. 4 van het Geneefs Wisselverdrag heeft 

geschonden. 

Onderdeel 3.3 voegt daaraan toe dat het oordeel 

van het hof over de wisselverhouding tussen partijen 

onvoldoende is gemotiveerd. 

Het oordeel van het hof dat de door Solvochem 

over te leggen wissels niet de grondslag van de 

vordering vormen en dat de verhouding tussen 

partijen beheerst wordt door de L/C’s, berust op 

zijn uitleg van die L/C’s. Naar zijn kennelijke 

oordeel behelzen de L/C’s geen acceptatieaccreditieven 

uit hoofde waarvan, na acceptatie van de 

overgelegde wissels, een wisselrechtelijke rechtsbetrekking 

tussen partijen ontstaat, maar dient 

overlegging van de wissels slechts ertoe om aanspraak 

te kunnen maken op nakoming door Rafi- 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

dain Bank van haar betalingsverplichting uit 

hoofde van de L/C’s. Die uitleg geeft geen blijk 

van een onjuiste rechtsopvatting en is gelet op de 

gedingstukken niet onbegrijpelijk, ook niet in het 

licht van de in onderdeel 3.3 genoemde omstandigheden. 

Hierop stuit onderdeel 3 in zijn geheel 

af. 

3.5.3. Nu de onderdelen 4.1 en 4.2 tot uitgangspunt 

nemen dat tussen partijen sprake is van een 

wisselrechtelijke verhouding, bouwen zij voort 

op onderdeel 3 en delen zij in het lot daarvan. 

3.5.4. Onderdeel 5 richt rechts- en motiveringsklachten 

tegen het oordeel van het hof dat de betalingsverplichting 

van Rafidain Bank uit hoofde 

van de L/C’s de kenmerkende prestatie is en dat 

de L/C’s daarom ingevolge art. 4 EVO worden 

beheerst door Iraaks recht. 

Nu daartegen in cassatie niet is opgekomen, moet 

tot uitgangspunt dienen dat de vraag naar het 

toepasselijke recht moet worden beantwoord aan 

de hand van art. 4 EVO. Bij gebreke van een 

rechtskeuze worden de verbintenissen uit een 

overeenkomst ingevolge art. 4 lid 1 beheerst door 

het recht van het land waarmee zij het nauwst 

verbonden is, terwijl ingevolge art. 4 lid 2 de 

overeenkomst wordt vermoed het nauwst verbonden 

te zijn met het land waar de partij die de 

kenmerkende prestatie moet verrichten, op het 

tijdstip van het sluiten van de overeenkomst (voor 

zover thans van belang:) haar hoofdbestuur heeft. 

Anders dan onderdeel 5.1 betoogt, geeft het oordeel 

van het hof dat in de verhouding tussen partijen 

bij een L/C de openende bank de partij is die 

de kenmerkende prestatie moet verrichten, zoals 

bedoeld in art. 4 lid 2 EVO, geen blijk van een 

onjuiste rechtsopvatting, ook niet nu die kenmerkende 

prestatie bestaat in het uitbetalen van een 

geldbedrag indien aan bepaalde voorwaarden is 

voldaan. 

De omstandigheid dat het documentair krediet 

onderdeel is van een meerpartijenverhouding 

staat daaraan evenmin in de weg, nu in een geschil 

als het onderhavige uitsluitend de rechtsverhouding 

tussen de openende bank en de begunstigde 

aan de orde is. 

Voorts heeft het hof niet, zoals de onderdelen 5.1- 

5.3 aanvoeren, miskend dat de omstandigheden 

van het geval ingevolge art. 4 lid 5 EVO kunnen 

meebrengen dat de overeenkomst nauwer is verbonden 

met een ander land dan het in lid 2 bedoelde 

vermoeden meebrengt. Daarvoor is evenwel 

nodig dat uit het geheel der omstandigheden 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

duidelijk blijkt dat de overeenkomst nauwer is 

verbonden met dat andere land (vgl. HvJ EU 6 

oktober 2009, C-133/08, Jur. 2009, p. I-9687, NJ 

2010/168). Het hof heeft kennelijk geoordeeld dat 

daarvan in het onderhavige geval geen sprake is. 

Dat oordeel berust op een aan het hof als feitenrechter 

voorbehouden waardering en is voldoende 

gemotiveerd, ook in het licht van de in onderdeel 

5.2 genoemde stellingen van Rafidain Bank. 

Onderdeel 5 faalt derhalve. 

3.6. Onderdeel 6, dat is gericht tegen de hiervoor 

n 3.3 onder (c) weergegeven oordelen, neemt terecht 

tot uitgangspunt dat de vraag welke regels 

gelden onder een buitenlands rechtsstelsel niet 

een feitelijke vraag is die valt onder het bereik van 

art. 149 Rv., maar een rechtsvraag waarbij de 

rechter ingevolge art. 25 Rv., dat evenzeer van 

toepassing is op buitenlands recht, ambtshalve de 

rechtsgronden moet aanvullen. Het oordeel van 

het hof moet aldus worden verstaan dat het naar 

Iraaks recht, zoals door Solvochem was bepleit, 

de algemene verjaringstermijn van vijftien jaar 

van art. 429 van de Iraakse Civil Code van toepassing 

heeft geacht, en niet, zoals door Rafidain 

Bank was bepleit, een specifieke kortere verjaringstermijn 

zoals neergelegd in de Iraakse Commercial 

Code, en voorts dat het verjaringsverweer van 

Rafidain Bank in het licht van die algemene verjaringstermijn 

van vijftien jaar als onvoldoende gemotiveerd 

moet worden verworpen. Over de 

juistheid van het oordeel dat de algemene verjaringstermijn 

van vijftien jaar van toepassing is, 

kan evenwel ingevolge het bepaalde in art. 79 lid 

1, aanhef en onder b, RO in cassatie niet worden 

geklaagd. Daarop stuit het onderdeel af. 

4. Beslissing 

De Hoge Raad: 

verwerpt het beroep; 

veroordeelt Rafidain Bank in de kosten van het 

geding in cassatie (...; red.). 

NOOT 

1. Op 6 april 2012 heeft de Hoge Raad twee arresten 

gewezen over het toepasselijk recht op 

documentair krediet. Eén procedure speelde 

voor Rechtbank en Hof Amsterdam en betrof 

een vordering van Solvochem tegen de Iraakse 

Al Rafidain Bank tot betaling van het bedrag 

waarvoor de bank – in opdracht van een Iraakse 


218 

1917

218 

afnemer van de door Solvochem geleverde 

chemische grondstoffen – eind jaren tachtig door 

middel van een aantal letters of credit (“L/C”) 

onherroepelijk documentair krediet had geopend 

ten behoeve van Solvochem. De andere procedure 

speelde voor rechtbank Rotterdam en hof 

Den Haag en betrof een soortgelijke vordering 

van Solvochem maar dan tegen de Iraakse Rasheed 

Bank. Beide banken weigerden betaling 

omdat de vereiste documenten niet tijdig en 

volledig zouden zijn gepresenteerd. 

2. In beide procedures komt allereerst de vraag 

naar voren hoe de rechtsverhouding tussen de 

bank en Solvochem gekwalificeerd dient te 

worden: valt zij in de verwijzingscategorie van 

het documentairkredietrecht of in de verwijzingscategorie 

van het wisselrecht? Solvochem had 

op beide banken wissels aan eigen order moeten 

trekken. Deze getrokken wissels voldeden volgens 

de banken niet aan de vereisten van Nederlands 

recht dat volgens het Geneefs Wisselverdrag 

van toepassing zou zijn. Bovendien zouden 

naar Nederlands wisselrecht de vorderingen van 

Solvochem inmiddels zijn verjaard. Solvochem 

voert hiertegen aan dat haar vorderingen 

voortvloeien uit de L/C’s en niet uit de wissels. 

Zowel Hof Den Haag als Hof Amsterdam gaat 

daarin mee. Op grond van de formuleringen van 

de betreffende L/C’s en de toepasselijk verklaarde 

Uniform Customs and Practice for Documentary 

Credits (“UCP 400”) beslissen de hoven dat 

de L/C’s zogenaamde kasaccreditieven zijn en 

dat de getrokken wissels de strekking hebben 

van betalingsbewijs. De wissels moeten worden 

overgelegd om aanspraak te kunnen maken op 

nakoming door de betreffende bank van haar 

betalingsverplichting uit hoofde van de L/C’s. 

Daarmee vormen de L/C’s en niet de wissels de 

grondslag van de vorderingen van Solvochem. 

De Hoge Raad acht dit oordeel niet onbegrijpelijk. 

(Voor meer informatie over de UCP, het documentair 

krediet en het gebruik van wissels 

daarbij verwijs ik naar de bespreking van de 

procedure voor Hof Amsterdam door M. van 

Maanen en A. van Veen, ‘Toepasselijk recht op 

documentair kredietverhoudingen onder het 

EVO en Rome I’, NIPR 2012, p. 12-18.) 

3. Als dan duidelijk is hoe de rechtsverhouding 

tussen Solvochem en de Al Rafidain bank, resp. 

de Rasheed bank gekwalificeerd dient te worden, 

kan het toepasselijke recht op die rechtsverhouding 

worden vastgesteld. Nu de UCP 400 geen 

1918 

«JOR» 



regeling bevatten over de verjaring van L/Cvorderingen, 

dient daarvoor het overigens toepasselijke 

recht te worden geraadpleegd. Hoe 

vindt men dat recht? In beide gevallen dateren 

de L/C’s van vóór de inwerkingtreding van het 

EVO-Verdrag op 1 september 1991 waardoor de 

vorderingen van Solvochem buiten het temporele 

toepassingsgebied vallen. Het Amsterdamse 

hof heeft de verwijzingsregels van het EVO 

niettemin toegepast. Partijen hebben daarover 

niet geklaagd, met als gevolg dat in cassatie van 

de toepasselijkheid van het EVO moet worden 

uitgegaan. Veel maakt het niet uit aangezien het 

Nederlandse commune IPR met betrekking tot 

overeenkomsten gesloten vóór de inwerkingtreding 

van het EVO in grote lijnen met het EVO 

overeenstemt. Zo blijkt ook uit de conclusies van 

A-G Vlas in beide arresten. Het toepasselijke 

recht wordt dus vastgesteld door (analoge) toepassing 

van het EVO, dat overigens inmiddels 

is vervangen door de Rome I-verordening (voor 

overeenkomsten gesloten op of na 17 december 

2009). 

4. Alvorens toe te komen aan het objectief toepasselijke 

recht, laat de Hoge Raad zich in de 

procedure tussen Solvochem en de Rasheed 

Bank uit over de vraag of er sprake is van een 

stilzwijgende rechtskeuze voor Nederlands recht. 

Rechtbank Rotterdam had een stilzwijgende 

rechtskeuze afgeleid uit het feit dat de partijdiscussie 

over de verjaring was gevoerd aan de 

hand van Nederlands recht. Solvochem richt 

hiertegen een grief. Naar de mening van de bank 

is zij daarmee te laat, nu Solvochem in eerste 

aanleg geen verweer heeft gevoerd tegen de 

stelling van de bank dat Nederlands recht van 

toepassing was en daarmee in feite een rechtskeuze 

heeft gemaakt. Hof Den Haag oordeelt 

anders: er is geen sprake van een stilzwijgende 

rechtskeuze ten processe, nu deze onvoldoende 

duidelijk blijkt uit de processtukken van Solvochem, 

waarin op geen enkele manier naar Nederlands 

recht wordt verwezen. Het hof ziet ook 

geen andere omstandigheden waaruit een stilzwijgende 

rechtskeuze zou kunnen worden afgeleid. 

Verder wijst het hof erop dat niet is gesteld 

of gebleken dat Solvochem op enigerlei wijze 

afstand heeft gedaan van het recht om de vraag 

naar het toepasselijke recht in hoger beroep op 

te werpen. Het staat Solvochem derhalve vrij 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

die vraag op te werpen, ook al zou het opwerpen 

van die vraag een kwestie van voortschrijdend 

inzicht zijn. 

5. In cassatie wordt vervolgens geklaagd over 

de maatstaf die het hof heeft aangelegd bij de 

beantwoording van de vraag of partijen in eerste 

aanleg een rechtskeuze hebben gemaakt. Een 

stilzwijgende rechtskeuze zou volgens het cassatiemiddel 

niet uit de processtukken van partijen 

hoeven te blijken. Onder verwijzing naar een 

eerder arrest over art. 3 lid 1 EVO (HR 28 maart 

2008, NJ 2008/191), onderstreept de Hoge Raad 

dat van een stilzwijgende rechtskeuze slechts 

sprake kan zijn als deze blijkt uit concrete omstandigheden 

die erop wijzen dat partijen deze 

keuze hebben gewild. Het hof heeft deze maatstaf 

niet miskend, maar heeft juist bij de beoordeling 

rekening gehouden met alle relevante 

omstandigheden van het geval. Daarbij geldt 

dat uit het beroep door Solvochem op de redelijkheid 

en billijkheid en het standpunt dat verjaring 

van de vordering in een natuurlijke verbintenis 

resulteert niet kan worden afgeleid dat 

Solvochem de toepassing van Nederlands recht 

heeft bepleit, aangezien deze rechtsfiguren niet 

geacht kunnen worden kenmerkend te zijn voor 

het Nederlandse recht. 

6. Beide hoven hebben het objectief toepasselijke 

recht vastgesteld met behulp van de leer van 

de kenmerkende prestatie (art. 4 lid 2 EVO, nu 

art. 4 lid 2 Rome I). Naar hun oordeel is bij een 

L/C de openende bank de partij die de kenmerkende 

prestatie moet verrichten. Volgens de 

Hoge Raad geeft het oordeel geen blijk van een 

onjuiste rechtsopvatting, ook niet nu die kenmerkende 

prestatie bestaat in het uitbetalen van een 

geldbedrag indien Solvochem aan bepaalde 

voorwaarden heeft voldaan. Voorts acht de Hoge 

Raad irrelevant de omstandigheid dat het documentair 

krediet onderdeel is van een meerpartijenverhouding, 

daar in het geschil uitsluitend de 

verhouding tussen de openende bank en de 

begunstigde aan de orde is. De A-G merkt in dit 

verband op dat het toepasselijke recht op de 

overige rechtsverhoudingen – die tussen de koper 

en verkoper van de verkochte zaken, en 

tussen de opdrachtgever en opdrachtnemer van 

het documentair krediet – afzonderlijk moet 

worden bepaald. Nu de kenmerkende prestatie 

steeds verschilt, is het goed mogelijk dat ieder 

van deze rechtsverhoudingen door een ander 

rechtsstelsel wordt beheerst. Dit zou volgens de 

www.jor.nl 


Sdu Uitgevers 

«JOR» 

A-G anders kunnen zijn wanneer bij het documentair 

krediet een tweede bank als confirmerende 

bank is betrokken die zich zelfstandig 

naast de openende bank heeft verplicht tot uitbetaling 

tegen inlevering van de documenten. 

Dat was hier echter niet het geval; de ABN 

AMRO Bank trad slechts op als adviserende bank 

en had derhalve geen zelfstandige verplichting 

tot uitbetaling. 

7. In de Engelse rechtspraak bestaat de opvatting 

dat de verschillende rechtsverhoudingen bij 

documentair krediet niet goed los van elkaar 

kunnen worden gezien en daarom zoveel mogelijk 

dienen te worden beheerst door één rechtsstelsel. 

Die uitkomst wordt bereikt door toepassing 

van de exceptieclausule in art. 4 lid 5 EVO, 

nu art. 4 lid 3 Rome I. In de Nederlandse doctrine 

vindt deze benadering veel instemming. (Zie 

Van Maanen & Van Veen, p. 16 e.v. en voorts 

T.H.D. Struycken, ‘Een letter of credit en accessoire 

aanknoping’, NIPR 2001, p. 204 e.v.) Mogelijk 

hadden de hoven en de Hoge Raad meer in 

lijn met deze Engelse benadering geoordeeld 

indien er een confirmerende bank bij betrokken 

zou zijn geweest. De voorbeelden die doorgaans 

uit de Engelse rechtspraak worden aangehaald 

betreffen namelijk juist die situatie. (Zie bijv. 

Bank of Baroda v. The Vysya Bank Ltd. [1994] 2 

Lloyd’s Rep. 87, zowel aangehaald door Van 

Maanen & Van Veen, als Struycken.) Het verschil 

tussen de Nederlandse benadering en de Engelse 

is bij nadere beschouwing dus wellicht minder 

groot dan wel wordt gedacht. 

8. Een tweede reden waarom te verwachten zou 

zijn dat de Nederlandse rechter anders zou oordelen 

indien een geschil over een L/C op meer 

partijen betrekking heeft, is gelegen in het arrest 

ICF/Balkenende. In dat arrest heeft het HvJ EG 

– naar aanleiding van prejudiciële vragen van 

de Hoge Raad – de kans gekregen zich uit te laten 

over de exceptieclausule in art. 4 lid 5 EVO. 

Dat was hard nodig nu deze bepaling in de lidstaten 

verschillend werd uitgelegd, en het dus 

uitmaakte bij de rechter van welke lidstaat men 

een beroep op deze exceptieclausule deed. (Zie 

hierover T.H.D. Struycken en C.G. van der Plas, 

‘Schuldoverneming en accessoire aanknoping 

bij samenhangende overeenkomsten: over twee 

vraagstukken inzake het EVO’, NIPR 2004, p. 156 

e.v.) In Nederland had zo’n beroep weinig kans 

van slagen, gezien de restrictieve uitleg van de 

bepaling in het befaamde Balenpers-arrest. Er 


218 

1919

219 

kon alleen uitzondering op het vermoeden in 

art. 4 lid 2 EVO worden gemaakt “indien, gegeven 

de bijzonderheden van het geval, geoordeeld 

moet worden dat de plaats van de vestiging 

van de partij die de karakteristieke prestatie 

moet verrichten, geen reële aanknopingswaarde 

heeft” (HR 23 september 1992, NJ 1992, 750, r.o. 

3.8). Daarvan is bijna nooit sprake. De maatstaf 

die het HvJ EG formuleert is een andere en naar 

men aanneemt minder restrictief. Voor toepassing 

van de exceptieclausule is ruimte “wanneer 

uit het geheel der omstandigheden duidelijk 

blijkt dat de overeenkomst nauwer is verbonden 

met een ander land dan het land dat wordt bepaald 

op basis van één van de criteria van artikel 

4, de leden 2 tot en met 4” (HvJ EG 6 oktober 

2009, NJ 2010, 168, r.o. 63. Zie voor een bespreking 

van het arrest S.F.G. Rammeloo, ‘Op de 

valreep... Eenvormige interpretatie door Hof van 

Justitie EG van artikel 4 EVO’, NIPR 2010, p. 20 

e.v., alsook M.V. Polak, ‘Van Balenpers tot 

treinwagons, het conflictenrecht met betrekking 

tot verbintenissen uit overeenkomst’, AA 2009, 

p. 830 e.v.) De Nederlandse rechter zou dus 

sneller dan voorheen tot toepassing van de exceptieclausule 

moeten komen. 

9. Of dat ook zo is, laat zich uit deze arresten 

maar moeilijk afleiden. De banken hadden met 

een beroep op art. 4 lid 5 EVO omstandigheden 

aangevoerd waaruit zou volgen dat de overeenkomsten 

met Solvochem nauwer waren verbonden 

met Nederland dan met Irak als land van 

vestiging van de banken. De waardering van die 

omstandigheden is voorbehouden aan de feitenrechter. 

De Hoge Raad beperkt zich derhalve tot 

een verwijzing naar het arrest ICF/Balkenende 

en de vaststelling dat de hoven kennelijk hebben 

geoordeeld dat de overeenkomsten niet duidelijk 

nauwer zijn verbonden met Nederland. 

10. Tot slot wijs ik nog op één ander interessant 

punt. In de procedure tegen Al Rafidain Bank 

verschillen partijen van mening over de toepasselijke 

verjaringstermijn naar Iraaks recht. Volgens 

Solvochem geldt er een algemene verjaringstermijn 

van vijftien jaar op grond van de 

Iraakse Civil Code en volgens de bank geldt een 

specifieke kortere verjaringstermijn uit de 

Iraakse Commercial Code. Hof Amsterdam past 

de algemene verjaringstermijn toe, omdat de 

bank onvoldoende heeft onderbouwd waarom 

er een andere verjaringstermijn zou gelden. De 

bank heeft niet de relevante wettekst in het ge- 

1920 

«JOR» 



ding gebracht en is ook niet ingegaan op de 

voorwaarden waaronder de kortere verjaringstermijn 

van toepassing zou zijn. De A-G wijst er 

terecht op dat het hof hier de mist in gaat. Het 

hof is op grond van art. 25 Rv niet alleen gehouden 

om ambtshalve vast te stellen welk recht 

van toepassing is, maar ook wat de inhoud van 

dat (buitenlandse) recht is. Het hof mag zich 

daarbij best laten voorlichten door partijen, maar 

heeft daarin uiteindelijk een zelfstandige taak. 

Het had dus zelf moeten vaststellen welke verjaringstermijn 

van toepassing is naar Iraaks recht, 

ongeacht wat partijen daarover wel of niet naar 

voren hebben gebracht. Het hof had daarover 

informatie kunnen inwinnen bij het Internationaal 

Juridisch Instituut dat daarvoor speciaal in 

het leven is geroepen. De Hoge Raad moet (ook) 

dit punt aan zich voorbij laten gaan; over de 

verkeerde toepassing van buitenlands recht kan 

in cassatie niet worden geklaagd. 

C.G. van der Plas 

universitair docent internationaal privaatrecht aan 

de UvA en advocaat bij Höcker Advocaten te Amsterdam 

219 



(mr. Fleers, mr. Van Buchem-Spapens, mr. Van 

Oven, mr. Streefkerk, mr. Asser) 

(Concl. wnd. A-G Hammerstein) 

Noot mr. B.M. Jonk-van Wijk en mr. N. de Boer 

Zorgplicht van assurantietussenpersoon. Onvolledige 

informatie in brief assurantietussenpersoon 

aan verzekerde levert niet zonder 

meer schending van de zorgplicht op. 

[BW art. 6:74] 

Erdem Beheer BV (‘Erdem’) legt aan haar vordering 

ten grondslag dat de bank is tekortgeschoten in de 

op haar als assurantietussenpersoon jegens Erdem 

rustende zorgplicht. Daartoe voert Erdem aan dat 

de bank, door in de brief van 23 april 2003 te 

schrijven dat het niet installeren van de alarminstallatie 

betekende dat het inbraakrisico niet gedekt 

was, bij Erdem de indruk heeft gewekt dat wat betreft 

de dekking van het brandrisico geen probleem 

Sdu Uitgevers 

www.jor.nl

Noot bij uitspraak Hoge Raad van 6 april 2012 (Rasheed Bank ...

You also want an ePaper? Increase the reach of your titles

Delete template?

Save as template?