Editie 20 van 2012 - t Periodiekske

Over taal
“Taal is zeer sterk bepalend voor de wijze waarop je in het leven
staat, voor de manier waarop je tegen de dingen aankijkt.” Deze
stelling van de afgelopen zomer overleden Nederlandse auteur
Gerrit Komrij (1944-2012) slaat spijkers met koppen. We moeten
absoluut af van de idee als was er één universeel vaststaande
werkelijkheid, waarvan alle onderscheiden elementen in elk
idioom gewoon een anderstalige invulling zouden krijgen. Niets
is minder waar. De waarheid is dat taal de werkelijkheid schept,
ze maakt tot wat ze is. Een overbekend voorbeeld ter illustratie
zijn de tientallen woorden waarover Eskimo’s beschikken om
het begrip “sneeuw” aan te geven. Al naargelang die meer of
minder vast, korrelig, lichter of donkerder … is, hanteren de Inuit
(zo noemen de Eskimo’s zichzelf) andere woorden. Wij “zien” die
verschillen niet, omdat we niet zo vaak met sneeuw te maken
hebben, terwijl de Eskimo’s er dag na dag, hun leven lang mee
geconfronteerd worden en dus sneeuw als een volkomen andere
- veel rijker geschakeerde - werkelijkheid ervaren dan wij. Vice
versa zouden diezelfde Eskimo’s het uitermate moeilijk hebben
met onze diverse manieren om “regen” te benoemen. Malse
regen, slagregen, motregen, druilerige, miezerige regen … Ga er
maar tegenaan om het hen diets te maken! Maar we hoeven het
zover niet te zoeken. Ook met buurlanden zijn er al verschillen
in de manier om de werkelijkheid weer te geven. De dagindeling
bijvoorbeeld. In Vlaanderen wensen we elkaar “goeie morgen”. In
het Frans is dat onmogelijk: daar luidt het de hele daglichte dag
“bonjour”. Ook in het Italiaans en in het Spaans kennen ze geen
“goeie morgen” (dat zuiderlingen niet echt ochtendmensen zijn,
weerspiegelt zich dus ook in de taal). Ook “goeie namiddag” is
bijvoorbeeld in Frankrijk echt not done. Toen ik als jonge student
in Parijs, rond twee uur in de namiddag een gezelschap Fransen
met “bon après-midi!” begroette, keken ze net niet al te meewarig
naar die “pauvre Petit Belge” … Zoals reeds vermeld: in Frankrijk
luidt het de hele de dag “Bonjour!” Alleen in Wallonië zal je -
onder Vlaamse invloed - (une fois n’est pas coutume!) -af en toe
mijn on-Franse wending tegenkomen.
Ander voorbeeld: een onderscheid tussen de meer familiaire en de
beleefdheidsvorm (“jij-u”) bestaat bijvoorbeeld niet in het Engels
(dat alleen “you” kent). Zowat alle Romaanse talen maken het
onderscheid wél, en ook bijvoorbeeld het Duits.
Zelfs de wijze waarop we tegen de huidige schuldencrisis aankijken,
wordt duidelijk door taal beïnvloed. Zo viel het de Vlaming Peter
Praet (topman bij de Europese Centrale Bank) al snel op dat er
in het Duits (en het Nederlands) slechts één woord bestaat voor
“schuld”. In het Frans is dat heel anders. Daar spreken ze van
“dette” en “faute”, wat impliciet betekent dat het niet meteen
iemands fout is als hij schulden heeft ... Dat zeggen de zuidelijke
62
eurolanden nu ook. “We hebben schulden, maar we zijn niet
schuldig. Wij zijn de slachtoffers, je had ons het geld maar niet
moeten lenen.” Maar in het Noorden begrijpt men dat niet, aldus
nog Praet. Heel opmerkelijk, allemaal.
Voorts zindert het specifieke taalkarakter ook door in tal van
kunstvormen. De commedia dell’arte is toch ondenkbaar zonder
de Italiaanse voedingsbodem. En de tango is toch onlosmakelijk
verbonden met de gebalde, synthetische spankracht van het
Spaans? En om nog eens op het Frans terug te komen: het
mag toch geen verwondering wekken dat deze taal - met fraaie
volzinnen en subtiele nuanceringen - een hele poos in heel Europa
als dé taal van de diplomatie gold? Tegenwoordig fungeert het
Engels zowat als nieuwe lingua franca. Het valt enigszins te
begrijpen dat men naar een soort “eenheidstaal” streeft om een
Babelse spraakverwarring te voorkomen. Persoonlijk zou ik het
evenwel erg jammer vinden mocht het alles overheersende Engels
andere talen stilaan maar zeker tot een minderwaardige status
degraderen of op termijn zelfs helemaal wegdrummen. Het zou een
enorme verschraling zijn: élke taal heeft zijn rijkdom, zijn culturele
uitstraling, zijn specifieke, unieke karakter.
Maar wie weet? Al enkele decennia is het de natte droom van de
specialisten om ooit automatische vertaaltoestellen te ontwikkelen
die gesproken taal in real time feilloos in een andere taal omzetten.
Dan was Babel meteen van de baan … Maar zoals gezegd: dat
einddoel lijkt nog niet meteen in zicht.
****
Ik wou eindigen met een eresaluut aan Gerrit Komrij, een
internationaal gewaardeerd auteur die ons veel te vroeg ontvallen
is. Gelukkig leeft de Nederlandse Dichter des Vaderlands veelzijdig
verder in zijn soms vlijmscherpe, maar altijd heerlijke kritieken,
zijn vaak spitse invalshoeken, zijn warmmenselijke poëzie.
Frank Kloeck
Kunstencentrum Kaleidoscoop
Molenstraat 50 te Mortsel;
(oude fabriek “Lustrerie Stella”)
www.kaleidos.be; info@kaleidos.be
Herbert De Meyer 0474/567831
-vr. 23 nov.: Bluesoptreden met Guy Davis
-zo. 25 nov.: wijndegustatie Terravino
-vr. 30 nov.: benefietquiz - Benefiet “Bijnakerstkwis”
-zat. 1 dec.: Borsalino - “Aanvallen”
-do. 6 dec.: jazzcafé met Nunki
-vr. 7 dec.: Brassensavond “Brasserie Croque-Notes”
-zat. 8 dec.: Jazzoptreden - “Welcome to the World”
-wo. 12 dec.: Jazzoptreden Karin Ottelohe
-do. 13 dec.: Vernissage Caro Solon
-vr. 14 dec.: Poppentheater Ultima Thule
Vernieuwbouwproject RES. CINÉ ALLSOPP’S
Statielei 72c 2640 Mortsel
2 appartementen van 80m² en 100m²
Zeer duurzame en luxueuze afwerking met ART-DECO elementen
OPEN DEUR ZAT. 24/11 14.00 tot 16.00u
Woonatelier bvba 0476/ 420 487 e-mail: atelier91@skynet.be