Met bigmanagement de gezondheid verbeteren - Varkensbedrijf

w M A N A G E M E N T
Met bigmanagement de gezondheid verbeteren
Tekst: Stefaan Ribbens - Faculteit Diergeneeskunde - UGent
Beeld: Karin van Eerd
Bij toekomstgerichte varkensbedrijven zet de
schaalvergroting gekoppeld aan een wijziging
in het managementsysteem door. Overleven
is alleen mogelijk door combinatie van een
toename van het aantal geproduceerde
dieren en een daling van de productiekosten.
Binnen dit gegeven is het belang van
een hoge gezondheidsstatus toegenomen.
Dit staat immers voor het produceren van
gezondere varkens en het verwezenlijken van
betere technische resultaten. Meer en meer
komt men tot het besef dat factoren zoals
overbezetting door plaatsgebrek bijzonder
nadelig zijn voor het behalen van een gunstig
economisch eindresultaat. Overbezetting leidt
snel tot een toename van problemen met
infectieziekten.
De belangrijkste vorm van ziekte overdracht
is de directe overdracht. Dit gebeurt door
besmetting van de biggen via de zeug
(verticaal) en de verspreiding van een ziekte
binnen de verschillende hokgenoten en tussen
verschillende hokken (horizontaal). Indirect
kunnen ziekten zich ook verspreiden (bv.
tijdens manipulaties van de dieren bij behandeling).
Hierbij focussen we voornamelijk op
methoden die de directe ziekteoverdracht
beperken. Dit kan onder meer door het aantal
contacten tussen de dieren te beperken en
zieke dieren te verwijderen.
Contacten beperken
Recent onderzoek uitgevoerd aan het
praktijkcentrum Sterksel (Wageningen UR),
bracht aan het licht dat wanneer men systematisch
de contacten tussen de verschillende
groepen beperkt door de biggen vanaf
de geboorte als toom bij elkaar te houden,
een betere groei en een hoger speengewicht
wordt bereikt in de kraamstal. Ook hadden
vleesvarkens die vanaf de geboorte als toom
bijeen werden gehouden een gunstigere
dagelijkse groei en minder longletsels in
vergelijking met vleesvarkens die bij de
geboorte, het spenen en bij opleg werden
gemengd. Dit illustreert dat het belangrijk
is om contacten tussen dieren van verschillende
tomen zoveel mogelijk te beperken. Dit
kan op verschillende manieren en gebeurt op
verschillende niveaus.
22 | VARKENSBEDRIJF / NR 7 / JULI 2009 / MANAGEMENT
Recent onderzoek bracht aan het licht dat wanneer men systematisch de contacten tussen
de verschillende groepen beperkt door de biggen vanaf de geboorte als toom bij elkaar te
houden, een betere groei en een hoger speengewicht wordt bereikt in de kraamstal.
Scheiden van leeftijdsgroepen
Tijdens het productieproces zijn er in grote
lijnen 4 verschillende leeftijdsgroepen:
zeugen in de kraamstal, de drachtige
zeugen, de gespeende biggen en de vleesvarkens.
Deze groepen dienen goed van
elkaar te worden gescheiden. Deze scheiding
is het verst doorgevoerd bij zogenaamde
multisite-productie.
Het scheiden van verschillende leeftijdsgroepen
op het bedrijf kan enkel door strikt
all-in/all-out te werken. Hiervoor dient elke
ronde gevolgd te worden door een periode
van sanitaire leegstand met reiniging
en ontsmetting. Nog al te vaak wordt er
gezondigd tegen deze basisregel om productieredenen
en plaatsgebrek, waardoor de
aanwezige ziekten op het bedrijf in stand

worden gehouden. Ook het terugleggen van
dieren naar jongere afdelingen ondermijnt
volledig het all-in/all-out systeem en zal de
infectieketen in stand houden.
Verleggen van biggen
Zoals eerder vermeld kunnen biggen via de
zeug besmet worden. Dit gebeurt bijvoorbeeld
voor streptokokken reeds tijdens
de geboorte (in de geboorteweg) of vlak
na de geboorte via de navel of neus-neus
contact met de zeug. Door het verleggen
van biggen worden streptokokken en andere
bacteriën zoals E. coli, A. pleuropneumoniae
en mycoplasma verspreid door de kraamstal.
Omwille van dit risico dient het verleggen
van biggen zoveel mogelijk beperkt worden.
In bepaalde gevallen (bv. zeug met beperkte
melkgift) en door de toename van het aantal
geboren biggen en bijhorende variatie in
toomgrootte, wordt men toch gedwongen
biggen te verleggen.
Tijdens de eerste levensdag dienen de biggen
te allen tijde bij hun moeder te blijven zodat
ze de kans krijgen voldoende biest van de
eigen zeug op te nemen. Om dit proces niet te
storen worden tijdens de eerste 24 levensuren,
uitgezonderd het ontsmetten van de navel, bij
voorkeur ook geen behandelingen uitgevoerd.
Na de eerste levensdag wordt een beoordeling
gemaakt welke zeugen in aanmerking
komen voor het verleggen van hun biggen.
Dit gebeurt op basis van de conditie van
de zeug, haar voorgeschiedenis, het aantal
werkzame spenen en het aantal biggen. Het
best is het omleggen zelf te beperken tot
maximaal 2 tomen (dus geen tomen met
van meer dan 2 verschillende zeugen samenstellen).
Dit geldt ook wanneer men een
pleegzeug in aanmerking neemt. Dit is een
zeug die 2-3 weken eerder geworpen heeft en
nog in goede conditie verkeert. Biggen die in
aanmerking komen voor een pleegzeug zijn
voornamelijk voldoende sterke biggen die
3-4 dagen oud zijn. Het omleggen gebeurt bij
voorkeur niet later dan dag 4; zieke of zwakke
biggen mag men niet overplaatsen naar
gezonde tomen. Door tijdig een bakje elektrolyten
te plaatsen kan men problemen door te
weinig melkgift verhelpen of beperken.
Vroeg spenen
Een andere vorm om ziekteketens te
doorbreken is het vroeg scheiden van de
zeug van haar biggen. Spenen op 3 weken
kan de kans op ziekteoverdracht (PRRS,
Mycoplasma hyopneumoniae, APP) van zeug
naar biggen beperken. Vroeg spenen vereist
dat andere randfactoren in orde zijn: geen
andere gezondheidsproblemen (melkgift),
een geschikte type zeug, een aangepaste
huisvesting, een strak dekmanagement en
een uniforme speenleeftijd. Dit kan toegepast
worden bij een meerwekensysteem. Om
verticale ziekteoverdracht van sommige
infecties volledig te voorkomen dienen de
biggen nog vroeger (op 5 à 6 dagen) gespeend
te worden en dienen ze te worden gemedicineerd.
Het systematisch spenen van de
biggen op een leeftijd jonger dan 3 weken
is in de EU echter niet toegestaan. Wel kan
men de ziekteverspreiding beperken door de
verschillende leeftijdsgroepen in het verdere
productieproces zo veel mogelijk van elkaar te
scheiden.
Risico in opfokperiode
Binnen de productiecyclus van het varken is
de opfokperiode na het spenen een belangrijke
risicoperiode. Dit is de periode waarin
de passieve weerstand verkregen via de zeug
vermindert en de big een eigen weerstand
opbouwt. Deze periode vergt dus specifieke
aandacht binnen het management. Om het
effect van vroeg spenen te kunnen behouden,
moet de biggenbatterij gezien worden als een
aparte entiteit op het bedrijf (aparte plaats
of locatie). Bij het opleggen van de biggen
in de batterij dient men zoveel mogelijk de
oorspronkelijke samenstelling van de tomen
te respecteren. Al te vaak ziet men ook in
de batterij een zekere overbezetting, Vooral
tijdens de laatste weken van de batterijperiode
wanneer de biggen zwaarder zijn
geworden en er dus meer plaats per dier nodig
is. Echter, op sommige bedrijven is er ook
meteen na het spenen al een over bezetting
en worden de tomen van een hok na een paar
weken verdeeld over 2 of meerdere hokken.
Scheiding tussen de hokken van de batterij
moet neus-neus contacten tussen biggen uit
verschillende tomen beperken.
Ook bij het opleggen in de vleesvarkensstal
dient men dezelfde principes te respecteren.
Indien mengen van dieren toch noodzakelijk
is, gebeurt dit het best in een zo laat mogelijk
productiestadium waardoor de ziekteverspreiding
op het bedrijf beperkt kan
worden.
Ziektemanagement
Door het onmiddellijk isoleren van zieke dieren
of het euthanaseren van hopeloze gevallen,
haalt men de infectiebronnen uit de stal. Ook
voor het dierenwelzijn is het afzonderen van
zieke dieren gunstig. De ziekenboeg moet
men beschouwen als een risicoafdeling. De
aanwezigheid van zieke dieren in verschillende
afdelingen van het bedrijf is immers een
mogelijke besmettingsbron. <
VARKENSBEDRIJF / NR 7 / JULI 2009 / MANAGEMENT | 23