Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
zouden gebruikers van bloedproducten en hun partners en drugsgebruikers uitgesloten
moeten worden. De homobeweging beschouwde uitsluiting van homoseksuele mannen
echter als een vorm van discriminatie, zeker omdat nog niet vaststond dat Aids werd
veroorzaakt door een virus, noch dat homo’s de belangrijkste bron van infectie vormden.
Er werd een compromis gesloten: de bloedbanken zouden meewerken aan een
voorlichtingscampagne over Aids als de homogroeperingen zouden oproepen tot het
terugtrekken als bloeddonor van homoseksuelen met wisselende seksuele contacten
[Vuijsje 1998: 92A96].
In 1984 werd ontdekt dat Aids wordt veroorzaakt door het HivAvirus (Human
Immunodeficiency Virus). Dat jaar werd ook duidelijk dat verhitting van
stollingspreparaten een effectieve manier was om het virus onschadelijk te maken. Een
jaar eerder hadden twee Amerikaanse bedrijven al hittebehandelde preparaten op de
markt gebracht, en in de loop van 1985 begon ook het CLB met de levering van
hittebehandelde stollingsmiddelen. De bloedbanken werden echter pas met ingang van 1
januari 1988 verplicht tot het verhitten van de door hen geproduceerde producten. Zelfs
toen nog gingen ze niet allemaal hiertoe over te gaan. Zo was de Nijmeegse bloedbank
eind 1990 nog altijd niet met hittebehandeling begonnen. [Vuijsje 1998: 97]
Het werd in 1985 mogelijk bloeddonaties te onderzoeken op de aanwezigheid van
antistoffen tegen Hiv. Tussen 1979 en 1985 zijn circa 170 van de 1300 Nederlandse
hemofiliepatiënten met Hiv besmet geraakt, oftewel zo’n 13 procent. Eind 1994 hadden
55 van hen Aids ontwikkeld, waarvan inmiddels ruim de helft was overleden. Daarnaast
werden ongeveer 150 mensen middels bloedtransfusies besmet. Het
besmettingspercentage in Nederland is vanuit Europees perspectief gezien vrij laag. In
heel Europa werden circa 10.000 van de 28.000 hemofiliepatiënten besmet, circa 35
procent. De besmettingspercentages variëren echter sterk: in Polen werd 1,5 procent
besmet, in Frankrijk 81 procent. [Nationale ombudsman 1995: 25]
De overheid heeft zich in deze periode nauwelijks bemoeid met de veiligheid van
bloedproducten. Toch diende de NVHP een klacht in bij de Nationale ombudsman omdat,
aldus de NVHP, door de lakse houding van de overheid het aantal besmettingen onnodig
hoog was geweest. De Nationale ombudsman overwoog dat de rol van de overheid in
beginsel aanvullend is op wat “het veld” onderneemt. In dit geval hadden
patiëntenorganisaties, artsen, het CLB en de bloedbanken al het voortouw genomen. Er
waren echter situaties waarin acties vanuit “het veld” uitbleven, waarop men had mogen
verwachten dat de overheid initiatieven zou ontplooien. De overheid had, aldus de
Nationale ombudsman, niet in alle opzichten daaraan voldaan. [Nationale ombudsman
1995: 204A206] Na verschijning van het rapport liet de minister van Volksgezondheid
weten dat de overheid een ruimere tegemoetkoming zou moeten geven dan tot dan toe
gold, waarna een financiële regeling werd getroffen waarbij elke besmette patiënt
200.000 gulden kreeg uitgekeerd. [Nationale ombudsman 1996: 346]
De bloedbanken, die in 1998 met het CLB fuseerden tot Stichting Sanquin
Bloedvoorziening, laten thans donoren bij elke bloedA of plasmadonatie een uitgebreide
medische vragenlijst invullen. Mannen die seksuele contacten hebben (gehad) met
andere mannen, vormen één van de risicogroepen die wordt uitgesloten van het
donorschap. Homo’s ervaren dit nog steeds als discriminatie, maar de Commissie Gelijke
Behandeling oordeelde in 1998 en 2007 dat dit onderscheid naar homoseksuele
gerichtheid gerechtvaardigd is gezien de gezondheidsbelangen van de ontvangers.
A Ministerie van WVC
A Ministerie van VWS
A Nationale Ombudsman
A Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (CLB) van het Nederlandse
Rode Kruis
A Bloedbanken
98