Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 6 5 1 0
A Internationalisering
A Technologisering
A Trend: Toenemende controle op geneesmiddelen
A Trend: De opkomst van nieuwe infectieziekten en de terugkeer van oude
infectieziekten onder invloed van maatschappelijke en medische ontwikkelingen
A Domein: Gezondheid
A Hotspot: Aids in Nederland
1982A1988
!
Tussen 1979 en 1985 raakten in Europa circa 10.000 van de 28.000 hemofilieApatiënten,
zo’n 35 procent, met Hiv besmet door het gebruik van bloedproducten. De
besmettingspercentages varieerden sterk: in Polen werd slechts anderhalf procent
besmet, tegen maar liefst 81 procent in Frankrijk. In Nederland liepen zo’n 170 van de
1300 hemofilieApatiënten het HivAvirus op, ongeveer 13 procent. Daarnaast werden
waarschijnlijk ongeveer 150 anderen middels bloedtransfusies besmet. [Nationale
ombudsman 1995: 25]
Hemofilie, ook wel bloederziekte genoemd, is een erfelijke stoornis in de bloedstolling.
Doordat een bepaalde stollingsfactor in het bloed ontbreekt, blijven patiënten bij
(onderhuidse) verwondingen langer nabloeden. Bloedingen in hoofd en gewrichten zijn
zeer pijnlijk en kunnen, indien onbehandeld, leiden tot blijvende invaliditeit. Sinds de
jaren zestig zijn de symptomen van hemofilie te behandelen met stollingsmiddelen, die
verkregen worden uit donorbloed. Aanvankelijk werden deze alleen bij ernstige
bloedingen gebruikt, maar vanaf de jaren tachtig worden ze ook preventief ingespoten.
Al in de jaren zeventig uitte de Nederlandse Vereniging van Hemofilie Patiënten (NVHP)
de wens om op het gebied van bloedproducten zelfvoorzienend te worden. In het
buitenland, met name in de Verenigde Staten, werden donoren betaald voor het afstaan
van bloed. Omdat betaalde donoren vanwege het geld wellicht niet altijd even eerlijk
zouden zijn over hun risicogedrag, vreesde men dat buitenlands bloed een grotere kans
had op besmetting met bijvoorbeeld hepatitisvirussen. De NVHP gaf daarom de voorkeur
aan Nederlands bloed, dat werd afgestaan door onbetaalde donoren. [Nationale
ombudsman 1995: 35] In Nederland was echter niet voldoende ‘eigen’ bloed
beschikbaar. Om die reden werden (in ieder geval) vanaf 1977 stollingsfactoren vanuit de
VS geïmporteerd.
In 1982 werden de eerste gevallen van Aids (Acquired ImmunoADeficiency Syndrome) in
Nederland geconstateerd. De ziekte, die eind jaren zeventig de kop had opgestoken in de
Verenigde Staten, leek net als daar vooral homoseksuelen te treffen. In juli 1982 werd
echter bekend dat in de VS drie hemofiliepatiënten de ziekte hadden opgelopen.
Epidemiologen begonnen te vermoeden dat Aids zich ook via bloedproducten kon
verspreiden. Voor hemofiliepatiënten, die zich immers regelmatig moeten inspuiten met
stollingsfactoren die uit bloed worden gewonnen, kon dit ernstige gevolgen hebben. Ook
bij het Centraal Laboratorium van de Bloedtransfusiedienst (CLB) maakte men zich
zorgen. Het was nog niet bekend of er sprake was van een virus, waardoor dragers van
de ziekte niet getest konden worden. Zij konden dus gewoon bloed doneren en zo de
ziekte doorgeven.
Omdat Aids vooralsnog vooral homoseksuele mannen trof, overwoog het CLB hen van
bloeddonatie uit te sluiten om zo de afnemers van bloedproducten te beschermen. Verder
97