Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
0 ;
A Internationalisering
A Toegang, participatie, emancipatie
A Trend: Van verdediging van het vaderland en bondgenoten naar bevordering van
de internationale rechtsorde en de leniging van humanitair leed d.m.v.
internationale vredesmissie
A Trend: Nuclearisering van Nederland
1979A1985
%&
!
In het midden van de jaren zeventig introduceerde de SovjetAUnie een nieuwe
geavanceerde middellangeafstandsraket, de SSA20. De eigenschappen van dit wapen
waren evident, het had een groter bereik waardoor de raketten dieper in de SovjetAUnie
te plaatsen waren, de lanceerinrichtingen waren mobiel en herlaadbaar en daarnaast was
de vernietigingskracht van een SSA20, die gemonteerd kon worden met drie kernkoppen,
veel groter dan die van zijn voorgangers. De SovjetAUnie had in 1977 ongeveer 30
raketten gericht op WestAEuropa, twee jaar later was dit aantal gestegen tot 125. De
NAVO had eind jaren zeventig geen vergelijkbare raketten in WestAEuropa gestationeerd.
Hoewel de bezorgdheid van de WestAEuropese naties groter was, dan van de Verenigde
Staten, besloot de Amerikaanse regering uiteindelijk toch om de stationnering van de
SSA20 met een tegenzet te beantwoorden. In januari 1979 werd door de NAVO besloten
om het wapenarsenaal in WestAEuropa te moderniseren. Een aantal lidstaten van de
NAVO, waaronder Nederland, verbond aan de modernisering wel de voorwaarde dat er
ook aandacht zou worden besteed aan wapenbeheersing. Dit zogenaamde NAVOA
dubbelbesluit (eind 1979) hield voor Nederland in dat er 48 kruisvluchtwapens
gestationeerd zouden worden op Nederlands grondgebied. De Nederlandse regering had
toegezegd om niet buiten het parlement om te handelen inzake een besluit over de
plaatsing en moest dus eerst de instemming van het parlement hierover krijgen. Eind
1979 werd echter een motie aangenomen waarin de regering de NAVO moest laten
weten dat Nederland nog geen beslissing kon nemen over de productie en plaatsing van
kruisraketten. Dit besluit werd uitgesteld totdat de uitkomsten van het overleg tussen de
Verenigde Staten en de SovjetAUnie betreffende de wapenbeheersing bekend zouden
zijn. De motie hield in dat de Nederlandse regering pas in december 1981 een besluit zou
nemen over de plaatsing.
Het besluit om niet direct Nee te zeggen tegen de kruisraketten leidde tot grote
verontwaardiging bij de tegenstanders van kernwapens. Eén van de belangrijkste
opponenten van de kernwapens en één van de aanjagers van de vredesbeweging was
het Interkerkelijk Vredesberaad (IKV). In 1972 had het IKV zich al uitgesproken over de
verwijdering van kernwapens uit Nederland, in 1977 werd de strijd tegen de kernwapens
het belangrijkste thema van hun activiteiten. In 1981 organiseerde het IKV samen met
Pax Christi en de beweging ‘Stop de Neutronenbom’ een grote demonstratie die niet
alleen tegen plaatsing van 48 kruisraketten was gericht, maar ook tegen het NAVOA
dubbelbesluit en de modernisering van het NAVOAwapenarsenaal in WestAEuropa. Op 21
november 1981 kwamen ongeveer 400.000 mensen naar Amsterdam om te betogen
tegen de kernbewapening. Dit waren veel meer mensen dan de organisatoren hadden
verwacht. In 1982 bundelden de belangrijkste vredesorganisaties, vakbonden en
politieke partijen zich in een nieuw vredescomité. Dit Komitee Kruisraketten Nee riep in
1983 op tot een demonstratie op 29 oktober tegen het nieuwe plaatsingsbesluit en de
kernbewapening. Ditmaal waren er 550.000 demonstranten naar Den Haag gekomen. Dit
56 R.C. van Diepen, Hollanditis. Nederland en het kernwapendebat, 1977A1987 (Amsterdam 2004).
95