Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
In ‘Politie in Verandering’ werd tevens gepleit voor politiekAbestuurlijke integratie en
participatie van de politie. De politie was niet louter een uitvoeringsorganisatie van het
bevoegde gezag, zonder eigen visie, maar had ook een belangrijke signaleringsA en
adviesfunctie richting bestuur. [Cachet en Versteegh, 2007: 1052] Deze nieuwe visie had
volgens de POS ook consequenties voor het organisatiemodel. De politieorganisatie
moest minder hiërarchisch (horizontaler) en vooral gedecentraliseerd worden. [Cachet,
Van der Torre en Van Natijne, 1998:11A12] De POS pleitte voor spreiding van
verantwoordelijkheden en voor een generale taakstelling. De politieteams voerden in
beginsel de totale politietaak uit. [Straver, 1998: 28] ‘Politie in Verandering’ was een
paradigmatische breuk in het denken over politie en politieproblemen. Voor het eerst
werden de problemen van de politie opgevat als samenlevingsproblemen waar ook de
politie mee geconfronteerd werd. [Cachet, Van der Torre en Van Natijne, 1998: 14]
‘Politie in Verandering’ sloeg in als een bom. Het omstreden rapport werd door de nieuwe
minister van Binnenlandse Zaken, Wiegel, geheim gehouden, maar werd gelekt. De
Tweede Kamer vroeg om openbaarmaking. Na een kabinetsbeslissing werd ‘Politie in
Verandering’ in het najaar van 1978 vrijgegeven. Er ontstond een heftige polemiek over
de visie van de POS op de functie en rol van de politie. [Straver, 1998: 29A30] Onder
andere werd gewaarschuwd voor een ongebreidelde verzelfstandiging van de politie, voor
politisering van de politie en een onvoldoende greep daarop van de gezagsautoriteiten.
[Van der Torre, 1998: 70] De Nederlandse Politiebond, de Vereniging Nederlandse
Gemeenten (VNG), de Nederlandse Politieacademie en het Politiestudiecentrum
ondersteunden de visie van de POS. Binnen de politieke partijen leidde ‘Politie in
Verandering’ tot aandacht voor en herbezinning op de functie en organisatie van de
politie. Er was voornamelijk weerstand vanuit de Kring van Hoofdcommissarissen en het
departement [Straver, 1998: 30] Uit een vervolgonderzoek van de POS, ‘Sterkte van de
Politie’, bleek dat slechts een klein deel van de politiecapaciteit aan feitelijk politiewerk
werd besteed. Dit onderzoek werd door de POS aangegrepen om de ondoelmatigheid van
de centralistische korpsen aan te tonen. [Van der Torre, 1998: 65] Desondanks vond de
POS visie geen weerklank bij de departementen. Een uitzondering hierop was het
departement van Binnenlandse Zaken onder het bewind van Van Thijn. Zijn
ministerschap was echter van korte duur. De sterkteAuitbreiding ging in de eerste jaren
na het verschijnen van ‘Politie in Verandering’ gewoon door en daarnaast werden
marginale budgetten vrijgemaakt om de door de POS gepropageerde ontwikkelingen te
steunen. [Straver, 1998: 35]
Sinds Politie in Verandering gaat de lange termijn trend in de richting van meer en betere
maatschappelijke inbedding van de politie. Dit was geen ononderbroken ontwikkeling.
Door de jaren heen waren er altijd ontwikkelingen die de afstand tussen politie en
samenleving eerder groter dan kleiner maakten. [Cachet en Versteegh, 2007:1059A
1060]
In de jaren tachtig verdwenen de traditionele wijkagenten en kwamen bij veel korpsen
wijkteams met een brede basispolitietaak. De invoering van deze wijkteams hield in dat
de meest voorkomende werkzaamheden van de politie ten behoeve van een bepaald
gebied binnen dit team zouden moeten plaatsvinden. [Terpstra, 2008: 16] Overigens
verschilde het per korps in welke mate het POS concept was ingevoerd. Begin jaren
tachtig stagneerde als gevolg van bezuinigingen de vernieuwingsbeweging binnen de
politie. [Straver, 1998: 34, 37] Pas later in de jaren tachtig kreeg de maatschappelijke
inbedding een impuls om pragmatische redenen. Door toename van de criminaliteit en de
overlast, en vanwege de bezuinigingen in de welzijnssector en het automatisme waarmee
de politie inging op vrijwel alle hulpvragen die haar bereikten, was er in de jaren tachtig
en negentig sprake van een kwantitatieve overvraging van de politie. De complexiteit van
de problemen waarmee de politie te maken kreeg, nam ook toe. Dit tastte de effectiviteit
van de politie bij de bestrijding van de criminaliteit en van verstoringen van de openbare
orde aan. [Van der Torre en Van Harmelen, 2007: 922A923] Zowel bij politie als bij het
bevoegd gezag drong het besef door dat het probleem van toenemende criminaliteit niet
88