Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
, $
A Individualisering
A Toegang, participatie en emancipatie
A Domein: Veiligheid
A Domein: Politiek en bestuur
Jaren zeventig – na 2005
!
In de traditionele opvatting was de politie een uitvoeringsorganisatie van het bevoegde
gezag. De politie had een instrumentele, wetshandhavende rol. De hulpverlenende taak
van de politie werd formeel vrij eng opgevat. Het politieoptreden was vooral reactief,
repressief en incidentgericht. De afstandelijke houding van de politie in de jaren vijftig en
eerste helft jaren zestig was vooral mogelijk omdat overheidsgezag nog een hoge mate
van vanzelfsprekendheid had. [Cachet en Versteegh, 2007:1050]
De maatschappelijke onrust in de tweede helft van de jaren zestig maakte een eind aan
het isolement van de politie. De politie zag zich vooral na 1966 geplaatst in een
samenleving, die werd gekenmerkt door actie, protest, kritiek en radicalisering op vrijwel
alle maatschappelijke terreinen. Het traditionele respect voor gezag verdween. [Straver,
1998: 23]. Geweld leek in de roerige jaren zestig bij uitstek het middel te zijn om het
gezag te handhaven. [Politie in Verandering, 1977: 34A35] De veranderde
maatschappelijke omstandigheden leidden niet tot fundamentele vernieuwing van de
politieorganisatie. Oplossingen voor problemen werden in de jaren zeventig gezocht in de
inzet van nieuwe methoden en middelen en in sterkteAuitbreiding van de politie. Het
aantal specialistische afdelingen nam toe, evenals het aantal organisatorische niveaus en
de complexiteit van de politieorganisatie. [Straver, 1998: 23A24 en Van der Torre, 1998:
63A64] De politie trachtte in de jaren zeventig door dienstverlening in probleemsituaties
op wijkniveau feitelijke aanvaarding voor haar optreden te verwerven. Het
drielagenmodel (wijkA, projectA en assistentiesurveillance) ging dienen als uitgangspunt
voor de basispolitiezorg. [Straver, 1998: 23A24] Eind jaren zeventig werd duidelijk dat de
functie van wijkagent, zoals die op dat moment bestond, niet aan de verwachtingen
voldeed. Hoewel wijkagenten meestal wel beschikten over goede contacten met de
wijkbewoners, was de klacht dat zij binnen hun eigen organisatie vaak een geïsoleerde
positie innamen. [Terpstra, 2008: 16] De wijkagent was het marginale probleemgerichte
randje van een overigens op repressie gerichte organisatie. [Straver, 1998: 24]
Op 23 februari 1976 werd bij beschikking van de minister van Binnenlandse Zaken (nr.
EA76/4503, D.G.AO.O.V./Dir. Pol./Afd. O. en U.) de Projectgroep Organisatie Structuren
(POS) ingesteld die zich moest buigen over de sterkteproblematiek. Ruim een jaar later
was de presentatie van het rapport ‘Politie in Verandering’. In dit rapport werd door de
POS aangegeven dat zinvolle uitspraken over een wenselijke sterkte van de politie en
een zinvolle spreiding van de aanwezige sterkte alleen gedaan kon worden tegen de
achtergrond van een fundamentele doordenking van de rol van de politie. [Cachet, Van
der Torre en Van Natijne, 1998: 9] In het rapport werd gepleit voor een fundamentele
herbezinning op de relatie politie en samenleving. De politie moest haar afstandelijke
positie loslaten en wezenlijk betrokken raken bij de omringende samenleving. [Cachet en
Versteegh, 2007: 1050] Volgens de POS moest de politie haar gezag en legitimiteit
voortaan bij de bevolking verdienen. Veel meer dan voorheen diende de politie haar werk
te laten sturen door specifieke behoeften binnen de maatschappelijke omgeving waar ze
haar werk deed. Dat dwong tot betrokkenheid en actieve maatschappelijke participatie.
87