Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
en onveilig was en wat daarover geregeld werd in besluiten en regelingen bij de
Warenwet eerst in Nederland zelf, in de jaren negentig en nul werd dat steeds meer
bepaald via Europese richtlijnen, die dan vervolgens via de Warenwet in de Nederlandse
wetgeving werden opgenomen.
Richtlijnen in Europees verband bestonden al sinds de jaren vijftig, maar deze waren
weinig praktisch en de procedure van totstandkoming was lang, omdat unanimiteit
vereist was. In de jaren tachtig werd vanuit de Europese industrie (European Round
Table) sterk aangedrongen op een systeemverandering. Als voorbeeld gold de
Laagspanningsrichtlijn, die al in 1973 op initiatief van de elektrotechnische industrie tot
stand was gekomen, en waarin alle verschillende nationale productregels en normen
waren vervangen door elf algemene eisen. In 1985 nam de EEG de Council Resolution on
a New Approach to Technical Harmonisation (in Nederland: Nieuwe aanpak) aan. Dit was
een mijlpaal in het traject naar de interne markt die men op 31 december 1992
gerealiseerd wilde hebben. Deze resolutie gaf een sterke impuls aan de Europese
normalisatie op productveiligheidsgebied. [Interview Bakker]
Bij de richtlijnen was veiligheid als zodanig niet het enige doel, er werd ook mee geregeld
dat geen oneigenlijke handelsbelemmeringen tussen lidstaten werden opgeworpen door
eigen, nationale veiligheidseisen aan producten te stellen. Hiervoor is de CEAmarkering
ingesteld. CE staat voor Conformité Européenne, en betekent dat de fabrikant verklaart
dat een product voldoet aan Europese eisen op het gebied van veiligheid en gezondheid,
consumentenbescherming en milieubescherming. Er wordt vooral gewerkt aan het tot
stand brengen van Europese eisen voor producten waarvan letselregistratie aantoonde
dat zij vaak bij ongevallen betrokken waren. (Consument en Veiligheid, 2000). Bij het
vertalen van de eisen in Europese normen zijn A onder andere A nationale normalisatieA
instituten betrokken. In Nederland zijn dat het Nederlands Normalisatie Instituut
(NEN/NNI) en het Nederlands Elektrotechnisch Comité (NEC). De eerste CEArichtlijn werd
in 1987 van kracht (‘drukvaten in eenvoudige vorm’); in de jaren tot 2010 volgden er
nog een dertigtal. De Europese regelgeving werd (en wordt) voor een belangrijk deel op
nationaal niveau uitgevoerd.
Uit deze aanpak vloeide voort dat voor specifieke producten door fabrikanten gebruik
gemaakt diende te worden van keuringsinstellingen (‘Notified Bodies’). Daarboven kwam
er nog een keuringsinstelling voor de keuringsinstellingen, de Raad voor de Accreditatie.
In het verlengde van de ontwikkeling van uniforme Europese regels ontstond ook een
betere samenwerking tussen Europese opsporingsdiensten, onder meer met een systeem
om snel informatie uit te wisselen over gevaarlijke producten (Rapid Exchange
Information System / RAPEX). [Interview Bakker]
In de Warenwet is ook de Europese Algemene Productveiligheid Richtlijn opgenomen,
eerst in 1993 als besluit, later in 2004 in de wet zelf. De richtlijn verbiedt het
verhandelen van elk onveilig product dat bestemd of geschikt is voor de consument. Het
bedrijfsleven krijgt een meldingsplicht over onveilige producten en de overheid krijgt de
bevoegdheid om een product dat al bij de consument beland is uit de schappen te laten
halen. Daarvoor is vastgesteld dat de gegevens van de fabrikant vermeld moeten
worden, zodat producten tot aan de bron traceerbaar zijn. Overigens is in de jaren nul
het door de fabrikant terugroepen van producten steeds meer geëvolueerd van een
pijnlijke noodgreep tot een signaal dat moet aangeven hoezeer de fabrikant oog heeft
voor het welzijn van de consument. [Wiersma, 2010]
De Warenwet is in de loop van het proces steeds meer een brede productwet geworden,
waarin ook producten voor professioneel gebruik weer werden opgenomen. Zo zijn in
2001 de Stoomwet en de wet Gevaarlijke Werktuigen in de Warenwet geïntegreerd.
Door toenemende publiciteit en regelgeving werd vanaf jaren tachtig, en vooral in de
jaren negentig en nul in de industrie steeds meer aandacht gegeven aan veiligheid van
producten, als marketinginstrument en om aansprakelijkheidsclaims af te wenden. [Van
Boom en Van Doorn, 2006; Van Aken, 1996)] Ook het vrijwillige keurmerk kreeg een
nieuw leven als veiligheidskenmerk, al verwaterde dat vervolgens weer door een
overdaad aan keurmerken. De mogelijkheden die door de technologische ontwikkelingen
74