Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
van inzittenden besteed werd. Veiligheid werd sinds die tijd steeds vaker, en voor een
steeds groter aantal producten, een marketinginstrument.
In de jaren tachtig ontstond in Nederland een stroomversnelling in de activiteiten rond
veiligheid van producten die voor gebruik in de privésfeer bestemd waren. Daarvoor was
er een aantal samenhangende aanleidingen:
Er kwam onderzoek beschikbaar waaruit bleek dat er in de privésfeer zeer veel
ongevallen met letsel plaatsvonden (89% van het totaal aantal ongevallen, tegen 7%
bij de arbeid en 4% in het verkeer), waarbij consumentenproducten vaak een rol
speelden. Dit was lang onderbelicht gebleven. In schril contrast daarmee stond dat
van de inspanningen om ongelukken te voorkomen slechts 8% op de privésfeer
gericht was. [Veiligheid in de privésfeer, 1984:12]
Beleidsmatig kwam er steeds meer erkenning dat de overheid – in het bijzonder het
ministerie van Welzijn, Volksgezondheid en Cultuur A zich niet alleen op de
volksgezondheidsaspecten van voedsel moest concentreren, maar op grond van
artikel 22 van de Grondwet (“De overheid treft maatregelen ter bevordering van de
volksgezondheid”) ook aandacht moest geven aan de veiligheid van andere
producten. In 1984 verscheen de nota ‘Veiligheid in de privésfeer’ waarin nieuwe
lijnen werden uitgezet.
Consumentenorganisaties gingen een eigen rol spelen, door productveiligheid onder
de aandacht van consumenten te brengen. In de onderzoeken en
voorlichtingsactiviteiten van de Consumentenbond en Konsumenten Kontakt werd
veiligheid van producten een belangrijk thema.
Hoewel in Nederland geen specifieke regelgeving bestond op het gebied van
aansprakelijkheid van producenten voor schade door producten (letselschade) was er
al sinds 1961, in het kader van de invoering van het Nieuw Burgerlijk Wetboek
(NBW), een discussie daarover gaande. Die discussie was nooit afgerond, maar werd
nu naar Europees niveau getild, waardoor opnieuw uitzicht ontstond op een echte
aansprakelijkheidsregeling. Uiteindelijk (1992) is de productaansprakelijkheid
opgenomen in het NBW, boek 6, artikel 185 en 186.
Internationaal werden vanuit de Europese Economische Gemeenschap (EEG), de
Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) en de General
Agreement on Tarifs and Trade (GATT) steeds meer afspraken gemaakt op het gebied
van productrichtlijnen, normen en veiligheidsaspecten. In 1981 bracht de OESO al
een rapport uit over terugroepprocedures voor al verkochte onveilige producten. In
1985 kwam de EEGArichtlijn tot stand voor de harmonisatie van regels voor
aansprakelijkheid voor gebrekkige producten, waarin de buitencontractuele
rechtsverhouding tussen producent en consument meer evenwichtig geregeld werd.
In 1983 werd vanuit de rijksoverheid de Stichting Consument en Veiligheid opgericht,
speciaal voor onderzoek naar en bevordering van veiligheid in de privéAsfeer. Deze taak
lag daarvoor bij het Veiligheidsinstituut, maar werd daar ondergesneeuwd door aandacht
voor arbeidsveiligheid. Door de Stichting werd een systematische registratie van privéA
ongevallen met letsel bijgehouden in het Privé Ongevallen Registratie Systeem (PORS),
later het Letsel Informatie Systeem (LIS).
In 1988 werd de Warenwet ingrijpend gewijzigd. Aan de twee eerdere pijlers
‘bescherming van de volksgezondheid’ en ‘eerlijkheid in handel’ werden nu ‘veiligheid’ en
‘goede voorlichting aan de consument’ toegevoegd. De wet strekte zich nu bovendien uit
over alle producten, levensmiddelen en nietAlevensmiddelen. Voor de nietA
levensmiddelen gold veiligheid ook voor schade aan zaken. Een zorgpunt bij de nieuwe
wet bleef wel hoe het toezichtapparaat, dat nog steeds hoofdzakelijk gericht was op
voedselveiligheid, een integraal toezicht op alle producten zou moeten waarmaken.
Sinds de jaren tachtig zijn zowel de landelijke als de Europese overheid in toenemende
mate beleidsmatig en regelgevend actief op het gebied van productveiligheid. Daarbij is
het zwaartepunt verschoven van Den Haag naar Brussel. Lag de bepaling van wat veilig
73