Deelrapport trendanalyse domein Veiligheid - Nationaal Archief

Concept rapport Veiligheid – februari 2011
A Europeanisering
A Technologisering
A Toegankelijkheid, participatie en emancipatie
A Hotspot: BSE in Nederland
A Domein: Economie
1962 – na 2005
!
Tot in de jaren zestig was de zorg om de hoeveelheid voedsel belangrijker dan de
kwaliteit ervan. Door de stijgende welvaart won de voedselkwaliteit en de vraag of het
voedsel dat geconsumeerd werd wel veilig was aan importantie [Verburg, Herbes en
Koolmees, 2004: 7] Hoewel er reeds lange tijd controle op voedsel was, kan als start van
het concept voedselveiligheid de introductie van de Codex Alimentarius in 1962 worden
gezien. [Interview Theelen] De Codex werd ingesteld naar aanleiding van het toenemend
gebruik van additieven in voedingsmiddelen en de toename van het gebruik van
bestrijdingsmiddelen in de landbouw, en antibiotica en hormonen in de intensieve
veehouderij. De Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) en de Wereld Landbouw
Organisatie (FAO) richtten de Codex op om de volksgezondheid te beschermen en
eerlijke handel te garanderen. Vanaf dat moment werden ook internationale wetten,
regels en procedures opgesteld om de voedselveiligheid te waarborgen. [Interview
Theelen; Verburg, Herbes en Koolmees, 2004: 10] De Codex ontwikkelde op basis van
wetenschappelijk onderzoek normen en richtlijnen voor voedselproducten. Tot 1995
waren de lidstaten niet verplicht zich te houden aan de besluiten van de Codex, daarna
werden de bepalingen (‘food standards’) wel degelijk bindend. Aangesloten landen
mochten dan ook niet langer exportproducten tegenhouden die voldeden aan de normen.
[Journaal Warenwet, 2002]
In de jaren zeventig werd door de consument steeds meer nadruk gelegd op de kwaliteit
A waaronder de veiligheid A van voedselproducten. Wetenschappelijk onderzoek had
aangetoond dat door de toegenomen industrialisatie schadelijke stoffen in dieren waren
terechtgekomen. In ijsberen en in de moedermelk van vrouwen, waren
bestrijdingsmiddelen aangetroffen. Hiermee was aangetoond dat in mensen en dieren
een opeenhoping van toxische stoffen kon ontstaan. Bij de consument en de
wetenschappers was hierdoor twijfel ontstaan over de overheid en Codex. De Codex
richtte zich vanaf die tijd mede op het terugdringen van ongewenste residuen die niet
kunstmatig waren toegevoegd in voedselproducten, maar vanuit het milieu in het voedsel
waren terechtgekomen. De overheid zei wel dat het voedsel veilig was, maar kon dat
voor milieuverontreinigende stoffen zoals metalen en persistente stoffen niet garanderen.
[Interview Theelen] Voedselschandalen betroffen meestal ook producten die schadelijke
residuen uit het milieu bevatten. Een voorbeeld daarvan was de verhoogde concentratie
dioxine die eind jaren tachtig aangetroffen werd in koemelk afkomstig van koeien uit de
Lickebaertpolder bij Vlaardingen als gevolg van de uitstoot van de
Afvalverbrandingsinstallatie Rijnmond (AVR).
Naar aanleiding van deze en andere voedselincidenten in het binnenA en buitenland heeft
de Nederlandse overheid haar voedselveiligheidsbeleid aangescherpt. Met name de BSEA
crisis in GrootABrittannië en het dioxineschandaal in België in de jaren negentig hebben
geleid tot een scherpe intensivering van het beleid. Vanaf dat moment was het belang
van de veiligheid voor mensen niet langer ondergeschikt aan de economische
70